Bao ứng dụng sáng nở tối tàn, vì sao Excel vẫn sống thọ?

Microsoft Excel là cơn ác mộng của nhiều nhân viên văn phòng. Lỗi #VALUE!  hiển thị trên màn hình đã khiến vô số người dùng phải vò đầu bứt tai.

Tuy nhiên, đối với các nhà phân tích tài chính, nhà quản trị và cả phóng viên kinh tế, phần mềm 40 năm tuổi này là công cụ hữu ích cho vô số tác vụ, từ tổng hợp số liệu tài chính của doanh nghiệp cho đến định giá tài sản.

Ông Satya Nadella, CEO của Microsoft, khẳng định Excel là “sản phẩm tiêu dùng tuyệt vời nhất” mà gã khổng lồ công nghệ này từng tạo ra. Hàng năm Microsoft còn tổ chức giải đấu vô địch thế giới tại Las Vegas hoa lệ để các cao thủ Excel thỏa sức tranh tài.

Excel không phải chương tình bảng tính đầu tiên cho máy tính để bàn (PC). Vinh dự này thuộc về VisiCalc, phần mềm được xây dựng năm 1979 bởi chàng sinh viên Trường Kinh doanh Harvard có tên Dan Bricklin.

Đến năm 1983, phần mềm có tên Lotus 1-2-3 vượt qua VisiCalc để vươn lên vị trí dẫn đầu. Hai năm sau, Microsoft cho ra mắt Excel cùng với một số thay đổi thông minh so với những chương trình bảng tính đối thủ.

Thay vì tính toán lại mọi ô khi dữ liệu tại một ô thay đổi, Excel chỉ cập nhật số liệu mới cho những ô bị ảnh hưởng. Điều đó giúp chương trình mới hoạt động nhanh hơn nhiều, đặc biệt là với những chiếc PC đời đầu. Microsoft cũng loại bỏ giao diện dòng lệnh rườm rà để chuyển sang giao diện đồ họa dễ sử dụng.

Excel nhanh chóng trở thành công cụ phổ biến nhất của doanh nghiệp. Việc xác định chính xác số người dùng Excel trên toàn cầu khá khó khăn bởi chương trình này thường được bán kèm với những sản phẩm khác, nhưng năm ngoái Microsoft cho biết phiên bản đám mây của Excel có gần 400 triệu người dùng trả phí.

Thông thạo Excel là một kỹ năng được coi trọng. Hãng tư vấn Senacea cho biết hơn 100 triệu người người dùng LinkedIn liệt kê đây là kỹ năng của họ. Còn đối với đối thủ Google Sheet, khoảng 61 triệu người dùng LinkedIn nhận rằng họ thành thạo chương trình này.

Mặt khác, Excel cũng gây ra nhiều sai lầm tại nơi công sở. Tờ Economist cho biết ngành tài chính có rất nhiều câu chuyện về những sai sót đắt đỏ phát sinh từ các bảng tính.

Excel cũng bị chỉ trích vì ghi nhận sai tên gen trong hơn 30% các nghiên cứu về gen (vì phần mềm này định dạng chúng là ngày tháng), báo cáo thiếu các trường hợp nhiễm COVID-19 ở Anh (vì số dòng trong một trang tính có hạn) và làm gián đoạn phiên xét xử những người tham gia vụ bạo loạn Đồi Capitol ở Mỹ (vì các thông tin nhạy cảm bị để sót trong các ô ẩn).

Dẫu vậy, những rắc rối trên đã không thể làm sứt mẻ ngôi vị của Excel. Liệu công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có thể đoạt lấy ngôi vương hay không? Khi các công cụ thông minh được xây dựng từ AI giúp cho việc phân tích dữ liệu trở nên dễ dàng hơn, các ô tính quen thuộc của Excel có thể sẽ trở nên lỗi thời.

Nhưng thay vì thay thế hoàn toàn các chương trình bảng tính, AI có thể giúp chúng trở nên tốt hơn nữa. Trong tháng 9, Microsoft đã giới thiệu trợ lý AI dành cho Excel, cho phép người dùng mổ xẻ dữ liệu bằng các câu lệnh (promt) sử dụng ngôn ngữ tự nhiên thay vì ngôn ngữ lập trình. Excel và các tín đồ trung thành của chương trình này sẽ không dễ dàng bị đẩy vào dĩ vãng.