Bán cả 'máu' mình để báo cáo lãi?

Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên

Chậm thoái vốn, có hay không lợi ích nhóm?

Chiều 31/10, tại phiên Quốc hội chất vấn và trả lời chất vấn đối với các thành viên Chính phủ, ĐBQH Nguyễn Tiến Sinh (Hòa Bình) đã nêu câu hỏi về việc chậm triển khai dự án Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2. Theo văn bản kết luận của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ ngày 19/12/2017 đã chỉ đạo việc thoái vốn khỏi dự án Gang thép Thái Nguyên trong quý I/2018. Tuy nhiên, thời gian đã bước sang quý IV/2018, việc này vẫn chưa được triển khai. Đại biểu đặt câu hỏi sau sự chậm trễ này này có lợi ích nhóm hay không?

Trước đó, tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội sáng 27/10, ĐBQH Hoàng Văn Hùng (Phó đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên) cho biết, đại diện 5.000 công nhân TISCO đã gửi tâm thư đề nghị với Chính phủ, Bộ Công Thương chỉ đạo quyết liệt, dứt điểm việc thoái vốn Nhà nước nhưng đến nay việc này bế tắc. Đại biểu nêu thực tế từ đầu năm 2017 đến nay, mỗi tháng công ty phải trả cho ngân hàng khoảng 47 tỷ đồng, sức ép rất lớn. Dù nêu ra những con số lạc quan, TISCO làm ăn có lợi nhuận, lợi nhuận lũy kế đến nay là 155 tỷ đồng, lãi năm 2018 dự kiến trên 100 tỷ đồng nhưng 5.000 công nhân lao động vẫn tha thiết đề nghị Chính phủ chỉ đạo thực hiện ngay việc thoái vốn Nhà nước. Đây là con đường sống còn để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thậm chí nếu tiếp tục kéo dài một thời gian nữa, TISCOcó thể “sụp đổ”.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Hùng phát biểu về dự án

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh khẳng định không có lợi ích nhóm và nêu ra nhiều vướng mắc như kiện tụng với tổng thầu nước ngoài, cam kết bảo lãnh của Tổng Công ty Thép Việt Nam đối với Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên; khoản vay hơn 1.800 tỷ đồng của Viettinbank; giải quyết cho xong khoản giải chấp của Tổng Công ty Thép Việt Nam với khoản bảo lãnh của TISCO thì mới có thể tiến hành thoái vốn…

Thế nhưng, tại sao lại có nghịch lý trong khi hàng nghìn lao động kêu cứu, muốn đẩy nhanh thoái vốn thì đây đó vẫn có nhiều ý kiến muốn đi ngược cả chỉ đạo của Chính phủ, tiếp tục đưa ra phương án mong Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng tiếp tục thu xếp đủ vốn và có cơ chế đặc thù để khắc phục những tồn tại, khó khăn hiện nay để sớm triển khai dự án.

Lãi ảo từ bán quặng, bóc ngắn cắn dài?

Theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ gần đây, đã lộ diện nhiều bất cập tại TISCO. Đơn vị này từng được xem là “cánh chim đầu đàn của ngành luyện kim Việt Nam”, nhưng chỉ sau 10 năm đã đứng trên bờ vực thẳm và phải tính đến khả năng thoái toàn bộ vốn Nhà nước.

Năm 2017, tổng doanh thu của TISCO đạt hơn 9.800 tỷ đồng. 6 tháng đầu năm dự án này bước đầu có chút ít hiệu vui với con số doanh thu ước đạt hơn 6.000 tỷ đồng. Thế nhưng, những con số lãi lũy kế không đủ giúp doanh nghiệp giảm số nợ khủng đang đến hạn phải trả cho các tổ chức tín dụng.

“Hiện tại, tình hình tài chính của TISCO hết sức khó khăn, mất cân đối tài chính dài hạn 744 tỷ đồng, toàn bộ vốn lưu động cho sản xuất kinh doanh phải vay ngân hàng và chiếm dụng của nhà cung cấp”, phía TISCO từng cho biết.

Tổng vốn điều lệ của TISCO là 1.840 tỷ đồng. Doanh nghiệp đã chi cho dự án giai đoạn 2 vào khoảng 1.531 tỷ đồng. Trong đó, trả gốc và lãi cho các ngân hàng là 1.313 tỷ đồng, chi đầu tư cho các doanh nghiệp khác hơn 530 tỷ đồng nhưng vẫn chưa nhìn thấy hiệu quả.

Hiện số nợ phải thu khó đòi tuy đã giả nhưng vẫn còn số nợ gốc lên đến 453 tỷ đồng, dẫn đến việc mất cân đối nguồn vốn do lấy ngắn hạn đầu tư dài hạn số tiền 744 tỷ đồng.

Theo báo cáo của TISCO, dự án giai đoạn 2 của TISCO có tổng mức đầu tư lên tới hơn 8100 tỷ đồng. Nguồn vốn theo tổng mức đầu tư điều chỉnh 15/5/2013 như sau: Vốn Chủ đầu tư: 2.177 tỷ đồng; Vốn vay VDB: 2.964 tỷ đồng; Vốn vay Vietinbank: 2.963 tỷ đồng. Hiện nguồn vốn đã giải ngân: vốn Chủ đầu tư: 1.290 tỷ đồng; vốn vay VDB: 1.404 tỷ đồng; vốn vay Vietinbank: 1.825 tỷ đồng.

Theo phân tích báo cáo tài chính của TISCO cho thấy, lợi nhuận mang lại là của hoạt động sản xuất kinh doanh giai đoạn 1 hiện hữu; TISCO đang tách riêng chi phí hoạt động đầu tư giai đoạn 2 ra khỏi Báo cáo tài chính (Điểm 2.14; 2.15 trong Báo cáo tài chính năm 2017 kỳ 31/12/2017 có ghi).

Tuy nhiên, đối với ngay trong hoạt động của giai đoạn 1 cũng cần lưu ý rằng, bên cạnh việc TISCO đang sản xuất và tiêu thụ các loại thép sản xuất; TISCO còn đang bán một phần lớn quặng sắt mà lượng quặng bán lại chính là lấy từ mỏ sắt Tiến Bộ đang khai thác nằm một phần trong dự án giai đoạn 2; có nghĩa là TISCO đang tự bán máu mình đi để trang trải chi phí và để có lãi.

Chỉ riêng trong năm 2017, TISCO đã bán đi tổng cộng 403.086 tấn quặng sắt, với tốc độ bán quặng như hiện nay, giả thiết giai đoạn 2 được khôi phục hoặc kể cả giai đoạn 1 đang chạy hiện nay, trong vòng 5-7 năm nữa thì TISCO sẽ không còn đủ quặng để sản xuất, lại phải mua ngoài hoặc nhập khẩu.

Đối với dự án giai đoạn 2, theo báo cáo của lãnh đạo TISCO gửi cho các cơ quan, lãi suất phải trả hàng tháng phát sinh khoảng 30 tỷ đồng/tháng; trong khi bắt đầu từ ngày 1/1/2017 TISCO bắt đầu phải trả nợ gốc và lãi các khoản vay giai đoạn 2, bình quân cho riêng 2 ngân hàng cả gốc và lãi là 47,5 tỷ đồng/tháng. Nếu cứ tiếp tục kéo dài dự án thì lãi vay sẽ lên đến hàng ngàn tỷ đồng. Nguy cơ không chỉ mất vốn mà còn chết vốn là rất lớn.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh giải trình về dự án tại Quốc hội

Nên nhìn thẳng vào sự thật

Nhiều lần báo cáo trước Quốc hội, lãnh đạo Bộ Công thương dù lạc quan cũng chưa bao giờ đưa TISCO vào danh sách dự án có thể phục hồi mà phương án thoái vốn như Thủ tướng Chính phủ đề ra là hướng đi khả thi duy nhất.

Ông Phùng Văn Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng từng nhận xét: "12 đại dự án của ngành Công thương, chủ trương của Đảng và Nhà nước đây là các ngành, lĩnh vực Nhà nước không cần nắm giữ. Chúng ta chỉ cần đảm bảo thu hồi vốn, bán đi là đúng đắn".

Từ góc nhìn người trong cuộc, ông Hoàng Ngọc Diệp, Tổng Giám đốc TISCO cũng khẳng định: “Việc thoái vốn phải làm quyết liệt. Nếu càng để lâu, khó khăn của công ty càng đội lên bởi thiết bị máy móc xuống cấp, thị trường bão hòa dần...Duy trì dự án giai đoạn 2 là cần thiết nhưng nó phải ở hình thái khác, không phải rót tiền nhà nước vào làm tiếp dự án rồi củng cố quyền lực lãnh đạo để mà thu lợi, hưởng thụ".

Có lẽ đã đến lúc Chính phủ, Bộ Công thương và các ngành liên quan phải nhìn nhận quyết liệt, khách quan hơn kiến nghị của ĐBQH và hơn 5.000 lao động, sớm hiện thực hóa các chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng trong xử lý 12 đại dự án thua lỗ, không để Gang thép Thái Nguyên - một trong những đại dự án lớn nhất trở thành quả nổ thua lỗ, thất thoát nặng nề thêm.