5 dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP HCM chậm tiến độ

Chính phủ vừa có báo cáo gửi Quốc hội về tình hình triển khai thực hiện các dự án đường sắt đô thị trên địa bàn TP Hà Nội và TP HCM.

Báo cáo cho biết trên địa bàn TP Hà Nội và TP HCM đang có 6 tuyến đường sắt đô thị cần triển khai. Ngoại trừ tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông được đưa vào khai thác vào tháng 10/2021, 5 tuyến đường sắt còn lại đều đang giai đoạn xây dựng hoặc chuẩn bị đầu tư dù đều được khởi động từ 5 - 10 năm trước.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1 đoạn Yên Viên - Ngọc Hồi, giai đoạn I được Bộ GTVT phê duyệt đầu tư năm 2008 , điều chỉnh dự án đầu tư năm 2017  với tổng mức đầu tư 19.046 tỷ đồng.

Do dự án có quy mô lớn, tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp, quá trình triển khai đầu tư gặp nhiều khó khăn, vướng mắc liên quan đến vị trí, phương án kiến trúc cầu đường sắt mới vượt sông Hồng, hướng tuyến đoạn ga Gia Lâm đến ga Nam Long Biên; công tác GPMB, di dời hạ tầng kỹ thuật khó khăn.

Trong quá trình thực hiện, phát sinh tiêu chí dự án quan trọng quốc gia gặp nhiều khó khăn nên có nhiều ý kiến băn khoăn về thủ tục, thẩm quyền điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án và đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng để báo cáo Quốc hội tương tự như các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP HCM.

Bên cạnh đó, đây là dự án đường sắt đô thị trên địa bàn TP Hà Nội, nên còn có ý kiến đề nghị làm rõ  cơ quan chủ quản đầu tư là Bộ GTVT hay UBND TP Hà Nội để bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Đường sắt; làm rõ cơ chế tài chính của dự án (nhất là cơ quan vay lại) để hạn chế các vướng mắc theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công; xem xét điều chỉnh công năng các ga đường sắt trong khu đầu mối TP Hà Nội.

Với các vướng mắc nêu trên, Thủ tướng Chính phủ đã thống nhất không gia hạn Hiệp định vay VN12-P4 với Chính phủ Nhật Bản; đồng thời chỉ đạo Bộ GTVT phối hợp với Hà Nội nghiên cứu, thống nhất về quy hoạch mạng lưới đường sắt, quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành trong lĩnh vực đường sắt đoạn qua địa bàn thành phố Hà Nội (trong đó có định hướng phát triển tuyến đường sắt đô thị số 1: Ngọc Hồi - Yên Viên), trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định .

Bên cạnh đó, Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050  đã xác định đường sắt quốc gia không đi vào khu vực trung tâm TP Hà Nội, ở phía Nam sẽ dừng tại Ngọc Hồi, ở phía Bắc dừng tại Yên Viên và tuyến đường sắt đô thị số 1: Ngọc Hồi - Yên Viên chuyển thành đường sắt đô thị do UBND TP Hà Nội chủ trì tổ chức thực hiện.

Ngay sau khi quy hoạch được duyệt, Bộ GTVT đã làm việc và chỉ đạo các cơ quan liên quan bàn giao hồ sơ dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 đoạn Yên Viên - Ngọc Hồi cho UBND TP Hà Nội nghiên cứu để tiếp tục triển khai đầu tư đảm bảo tính đồng bộ với các tuyến đường sắt đô thị khác, tạo thuận lợi trong việc điều hành, kết nối với hệ thống giao thông trên địa bàn thành phố và phù hợp với quy định của Luật Đường sắt, Luật Ngân sách, Luật Quản lý nợ công.

Dự án đường sắt đô thị đoạn Nhổn - ga Hà Nội được UBND TP Hà Nội phê duyệt đầu tư dự án năm 2009 , phê duyệt điều chỉnh dự án năm 2019, 2020  với tổng mức đầu tư 1.176 triệu Euro.

Dự án có 10 gói thầu chính, gồm 9 gói thầu về xây lắp, thiết bị  (5 gói thầu xây lắp, 4 gói thầu thiết bị) và 1 gói Tư vấn thực hiện dự án.

Đến nay, đã hoàn thành công tác ký hợp đồng và triển khai thi công 9/9 gói thầu chính về xây lắp và thiết bị (trong đó gói thầu CP01 và CP04 đã thi công xong, hiện đang hoàn thiện hồ sơ hoàn công). Tiến độ chung dự án đạt khoảng 75,28%, tiến độ tổng thể đoạn trên cao đạt 96,8%. Đến nay, 9/10 hợp đồng các gói thầu cần phải ký kết các phụ lục hợp đồng gia hạn thời gian thực hiện và bổ sung các chi phí do kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng.

Hiện nay, UBND TP Hà Nội đang triển khai rà soát, hoàn thiện báo cáo đề xuất để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh kéo thời gian thực hiện Dự án đến năm 2027 , trong đó: khai thác, vận hành đoạn trên cao từ cuối năm 2022; khai thác, vận hành toàn tuyến từ năm 2027; điều chỉnh tổng mức đầu tư Dự án tăng từ 32.910 tỷ đồng lên 34.826 tỷ đồng (tăng thêm 1.916 tỷ đồng), trong đó phần vốn ngân sách TP tăng: 3.895,9 tỷ đồng ; phần vốn vay ODA giảm 1.979,9 tỷ đồng.

Dự án đường sắt đô thị tuyến 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo do UBND TP Hà Nội phê duyệt dự án đầu tư năm 2008  với tổng mức đầu tư 19.555 tỷ đồng. Lũy kế giải ngân kế hoạch vốn của Dự án năm 2022 đến hết 31/8/2022 là 20 tỷ đồng (vốn trong nước); lũy kế giải ngân từ đầu dự án đến ngày 31/8/2022 là 890,9 tỷ đồng.

Hiện nay, UBND TP Hà Nội đang triển khai rà soát, hoàn thiện báo cáo đề xuất để trình Thủ tướng phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án gồm: điều chỉnh phương án vị trí, tổng mặt bằng ga ngầm C9 khỏi vùng bảo vệ II để giảm thiểu ảnh hưởng đến di tích Hồ Hoàn Kiếm; điều chỉnh tổng mức đầu tư của Dự án tăng từ 19.555 tỷ đồng lên 35.678 tỷ đồng (tăng thêm 16.123 tỷ đồng).

Ở TP HCM, dự án đường sắt đô thị số 1 Bến Thành - Suối Tiên được UBND TP HCM phê duyệt Dự án năm 2007 , phê duyệt điều chỉnh dự án năm 2008, 2011, 2019, 2021  với tổng mức đầu tư 43.757,15 tỷ đồng.

Lũy kế khối lượng tổng thể của toàn dự án đạt khoảng 92,19%, dự kiến đến cuối năm 2022 đạt khoảng 93%. UBND TP HCM đag đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương cho phép tiến hành thủ tục và phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện Dự án. Theo đó, thời gian hoàn thành thi công là cuối quý IV/2023; thời gian kết thúc dự án là từ năm 2024 đến hết năm 2028.

Dự án số 2 Bến Thành - Tham Lương được UBND TP HCM phê duyệt năm 2010 , phê duyệt điều chỉnh năm 2013, 2019  với tổng mức đầu tư 47.890,840 tỷ đồng.

Lũy kế giải ngân vốn ODA từ đầu dự án đến ngày 16/9/2022 là  931,6/37.468 tỷ đồng, đạt 2,5% trên tổng vốn đầu tư; lũy kế giải ngân từ kế hoạch vốn đối ứng từ đầu dự án đến ngày 16/9/2022 là 4.613,1/10.403,8 tỷ đồng, đạt 35,38%  trên tổng vốn đầu tư.

Căn cứ theo tiến độ thực tế của dự án đã được các nhà tài trợ thống nhất theo quy định hiện hành của Việt Nam, UBND TP HCM kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương cho phép tiến hành thủ tục và phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện Dự án với thời gian hoàn thành và đưa vào khai thác năm 2030. Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến các Bộ về điều chỉnh thời gian thực hiện dự án.