Phía sau tầm nhìn tươi sáng về tương lai của Elon Musk: Bỏ qua các vấn đề của xã hội để kiếm lời, bán 'niềm tin ảo' cho người hâm mộ

Elon Musk là một người có tầm nhìn xa trông rộng, thúc đẩy nhân loại hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, hoặc ít nhất đó là điều mà ông và người hâm mộ của ông mong muốn, theo tạp chí Time.

Trong hai thập kỷ qua, những người ủng hộ và các hãng tin đã ca ngợi Elon Musk về những câu chuyện mà ông đã thêu dệt liên quan tới Tesla và SpaceX, cũng như cách ông trở thành người giàu nhất thế giới. Bất cứ khi nào Musk đăng một dòng tweet, mọi người đều có thể thấy rằng truyền thông quan tâm ông đến mức nào.

Khi hồ sơ của Elon Musk được nâng lên bởi sự chú ý không ngừng của giới truyền thông, ông đã trở thành nhân vật mà mọi người đang tìm kiếm: Một người đàn ông quyền lực, có niềm tin vào sức mạnh tổng hợp của công nghệ và thị trường có thể thay đổi thế giới mà không cần đến vai trò của chính phủ.

Tuy nhiên, sự ngưỡng mộ đó chỉ giúp củng cố một luận điểm rằng Elon Musk không thể đi xa hơn chức danh tỷ phú. Những lỗ hổng trong tầm nhìn về tương lai và những nguy cơ của việc tán thưởng quá mức tầm nhìn của các tỷ phú ngày càng trở thành vấn đề nghiêm trọng.

Rắc rối của Tesla

Kế hoạch của Musk là bán các phương tiện sang trọng với giá cả phải chăng hơn. Model 3 được cho là chiếc xe đó khi nó có giá khởi điểm từ 35.000 USD. Tuy nhiên, giá khởi điểm hiện tại đã tăng lên 46.990 USD và đa số người mua phải trả nhiều hơn. Tesla được cho là hình mẫu cho ô tô “xanh”, nhưng lượng khí thải cho việc sản xuất từng chiếc xe riêng lẻ đang gia tăng, và có những vấn đề dai dẳng về chất lượng sản xuất, có nghĩa là tuổi đời của những chiếc xe Tesla có thể không bằng các thương hiệu xe khác.

Quan trọng hơn, những phương tiện đó không có chuỗi cung ứng xanh, sạch. Trên khắp thế giới, các công ty khai thác mỏ đang tận dụng cơ hội có được nhờ sự chuyển hướng sang các phương tiện chạy bằng pin vì chúng chứa nhiều nguyên liệu hơn so với những phương tiện con người lái ngày nay. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự kiến ​​nhu cầu về khoáng chất sản xuất pin sẽ tăng cao vào năm 2040, bao gồm tỷ lệ tăng 2.100% đối với coban và 4.200% đối với lithium.

Dù vậy, việc khai thác đó đi kèm với những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường địa phương. Năm 2019, Tesla đã bị nêu tên trong một vụ kiện về cái chết của trẻ em ở Cộng hòa Dân chủ Congo, những người đã chết khi khai thác coban tại các địa điểm thuộc sở hữu của công ty khai thác Glencore của Anh.

Mặc dù nói về pin không có coban, Musk vẫn tiến hành ký một thỏa thuận với Glencore vào năm 2020 để cung cấp cho các nhà máy ở Berlin và Thượng Hải. Vụ kiện đã bị bác bỏ vào tháng 11/2021, nhưng vào tháng 4 năm nay, một cuộc điều tra từ Global Witness cho thấy Tesla là một trong số các công ty có thể đang khai thác khoáng sản từ các mỏ sử dụng lao động trẻ em ở DRC.

Có thể dễ dàng bỏ qua những hậu quả tồn tại ở đầu kia của chuỗi cung ứng của Tesla, nhưng những vấn đề này lại đi sâu vào trọng tâm của hoạt động sản xuất của công ty. Các công nhân da màu gọi nhà máy Fremont của công ty là “đồn điền” sau khi bị lạm dụng, phân biệt chủng tộc và một số phụ nữ mô tả hành vi quấy rối tình dục tại cơ sở này là “cơn ác mộng”.

Trên hết, khách hàng của Tesla cũng đang bị tổn hại. Các phương tiện của công ty đã lao thẳng vào các phương tiện đường cao tốc, xe cấp cứu, xe tải vận tải,… trong khi sử dụng tính năng Autopilot. Musk liên tục đánh lừa công chúng về mức độ an toàn và khả năng của hệ thống này, ngay cả khi cơ quan quản lý an toàn giao thông Mỹ đã sẵn sàng thu hồi hàng trăm nghìn phương tiện. Tesla chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.

Một tương nhiều xe điện hơn

Elon Musk đã nắm giữ độc quyền về cách con người nghĩ về tương lai, nhưng liệu tầm nhìn của ông có thực sự mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho hầu hết mọi người trong xã hội? Đối với tất cả những gì ngành công nghiệp công nghệ nói về "sự gián đoạn", việc giữ tất cả người dùng bị mắc kẹt trong ô tô trong nhiều thập kỷ tới bằng cách trang bị cho chúng pin hoặc máy tính nâng cấp không giống như một cuộc cách mạng.

Một giải pháp thay thế bền vững hơn nhiều cho việc sở hữu hàng loạt phương tiện điện là đưa con người ra khỏi những chiếc ô tô. Điều này đòi hỏi phải đầu tư nghiêm túc để tạo ra mạng lưới giao thông công cộng đáng tin cậy hơn, xây dựng cơ sở hạ tầng đi xe đạp để mọi người có thể đi xe đạp một cách an toàn và hồi sinh mạng lưới đường sắt sau nhiều thập kỷ không đầu tư. Tuy nhiên, Musk đã liên tục cố gắng cản đường những lựa chọn thay thế như vậy.

Elon Musk từng chọn nhiều giải pháp sai lầm trôi nổi cho những hạn chế của việc con người quá phụ thuộc vào ô tô làm cản trở nỗ lực cung cấp cho mọi người các lựa chọn khác. Công ty Boring của ông ban đầu được cho là để giải quyết vấn đề giao thông thay vì các chuyến đi giải trí ở Las Vegas như bây giờ.

Vài năm trước, Musk nói rằng phương tiện công cộng là "một nỗi đau đớn" khi bạn bị bao vây bởi những người lạ. Tuy nhiên, những hợp đồng tương lai mà Musk và nhiều người khác ở Thung lũng Silicon bán cho mọi người không chỉ phù hợp với sở thích cá nhân của họ. Chúng được thiết kế để đáp ứng nhu cầu kinh doanh và là nguyên nhân của rất nhiều vấn đề mà các hợp đồng này tuyên bố sẽ giải quyết.

Khi Musk đặt tầm nhìn chung của con người lên sao Hỏa, một thị trấn ở nam Texas và khu bảo tồn động vật hoang dã gần đó đang là “nạn nhân” cho tham vọng cá nhân của tỷ phú người Nam Phi. Để phục vụ cho ước mơ của mình, Musk đang cố tình che lấp những thách thức đó.

Tìm nguồn cảm hứng mới

Khi xây dựng tầm nhìn tương lai của mình, Musk dựa trên khuynh hướng tự do của Robert Heinlein và chủ nghĩa công nghệ lâu dài lấy cảm hứng từ loạt phim của Quỹ Isaac Asimov. Những tầm nhìn tương lai được lấy cảm hứng từ những trang khoa học viễn tưởng. Nhưng có nhiều tác giả đưa ra những câu trả lời rất khác cho các câu hỏi về công nghệ và tương lai.

Năm 1985, Ursula K. Le Guin nhắm vào “loại khoa học viễn tưởng mang tính đế quốc” này đã truyền cảm hứng cho Musk, trong đó “không gian và tương lai đồng nghĩa với nhau: Chúng là một nơi chúng ta sẽ đến, xâm chiếm, thuộc địa hóa, khai thác, và tân trang lại”. Tiểu thuyết gia nổi tiếng giải thích rằng khoa học viễn tưởng không thực sự nói về tương lai mà nói về suy nghĩ của chính con người.

Trong nhiều năm, Elon Musk đã bán cho con người, đặc biệt là những người hâm mộ mình, những ảo tượng để đánh lạc hướng khỏi thực tế của tương lai mà ông đang cố gắng xây dựng. Những gì con người thực sự cần ngay bây giờ không phải là nhiều ô tô hơn, giấc mơ thuộc địa hóa và công nghệ, mà là một dự án tập thể nhằm cải thiện cuộc sống của hàng tỷ người trên thế giới bất kể điều này có tạo ra lợi nhuận cho công ty hay không. Đó là điều mà Elon Musk không bao giờ có thể làm được.