Ông Trương Đình Tuyển: “Thách thức lớn nhất là vượt qua bảo thủ”

LTS:Báo cáo đề dẫn tại Diễn đàn cấp cao về Công nghệ thông tin lần thứ 5 tổ chức tại Hà Nội hôm 24/9/2016, ông Trương Đình Tuyển đã phát biểu với tựa đề Cách mạng công nghiệp lần thứ tư - Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam*. Tuần Việt Nam xin đăng tải, mời quí vị đọc và suy ngẫm.

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà khoa học- công nghệ phát triển rất nhanh, rất mạnh.

Ayzenbec, nhà triết học và là một kỹ sư người Thụy Sỹ đã mô tả sự phát triển như vũ bão của khoa học - công nghệ bằng một so sánh giàu hình tượng: Cứ cho rằng tuổi của nhân loại là 600 nghìn năm. Hãy hình dung sự phát triển của nhân loại qua 600 nghìn năm ấy với một cuộc đua Marathon 60 cây số.

Phần lớn chiều dài của cuộc đua, đoàn vận động viên chạy qua những con đường cực kỳ khó khăn, những cánh rừng nguyên thủy mà không ai biết gì về nó cả. Phải đến những cây số cuối, cùng với các bức họa trong các hang động là vết tích của một nền văn minh cổ sơ. Đến cây số 59 mới xuất hiện ngày càng nhiều dấu hiệu của nghề nông. 200 mét trước khi đến đích, con đường được lát đá chạy qua các pháo đài La Mã; những đô thị trung đại bao quanh 100 mét cuối cùng của cuộc đua.

. Ông Trương Đình Tuyển. Ảnh: Zing News

Còn 50 mét nữa, có một người đứng đó theo dõi đoàn vận động viên với đôi mắt thông minh và hiểu biết- Đó là Leonardo da Vinci**.

10 mét nữa con đường vẫn còn được chiếu sáng bằng những bó đuốc và các ngọn đèn con le lói.

Nhưng khi băng quá 5 mét cuối cùng thì xảy ra một hiện tượng kỳ lạ đến sửng sốt: ánh sáng chan hòa con đường đêm, xe không có súc vật kéo lao nhanh trên đường, máy bay gầm vang trên bầu trời và người chiến thắng bị lóa mắt bởi ánh sáng của máy ảnh kỹ thuật số và máy quay vô tuyến truyền hình.

Khoảng 100 năm lại đây, các cuộc cách mạng công nghiệp xuất hiện ngày càng nhanh, nhịp độ ngày càng mạnh làm thay đổi diện mạo thế giới chúng ta đang sống.

Ngày nay, loài người đang chuyển từ kỷ nguyên công nghệ chế tạo sang kỷ nguyên công nghệ cao do công nghệ thông tin dẫn dắt, từ lao động cơ bắp sang lao động trí tuệ, từ thị trường quốc gia sang thị trường thế giới và khu vực. Và, cùng với những tập đoàn kinh tế lớn, siêu quốc gia là xu thế cá thể hóa doanh nghiệp và sự xuất hiện nền kinh tế chia sẻ. Chưa bao giờ, các khái niệm: “kết nối”, “công dân toàn cầu”, “quản trị thông minh”, “thành phố thông minh” lại xuất hiện ngày càng nhiều trong ngôn từ của đời sống hiện thực!

Do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, Việt Nam đã bỏ lỡ những cơ hội phát triển mà các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây đã tạo ra cho các quốc gia, dân tộc. Việt Nam chẳng những chưa sánh vai cùng với các cường quốc năm châu như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn mà còn tụt hậu so với hầu hết các nước trong ASEAN. Nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình là rất hiện hữu.

Và, giờ đây là làn sóng công nghiệp lần thứ tư với sự phát triển bùng nổ của các loại công nghệ cao, trong đó, đặc biệt là CNTT với công nghệ in 3D, kho dữ liệu, và sự tích hợp giữa chúng, tạo ra trí tuệ nhân tạo và những sản phẩm có tính năng vươt trội. Và, trên tất cả là IoT (Internet of things)- vạn vật kết nối. Làn sóng này sẽ làm thay đổi thế giới từ sản xuất đến các mối quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội còn sâu sắc hơn, kỳ ảo hơn nhiều mà chúng ta chưa thể hình dung hết được.

Ở đây, một lần nữa khẳng định điều mà C. Mac (Karl Heinrich Marx) đã nói cách đây gần 200 năm rằng: Cái phân biệt thời đại kinh tế này với thời đại kinh tế khác không phải ở chỗ người ta sản xuất ra cái gì mà là ở chỗ người ta sản xuất bằng cách nào. Và, rằng, đại công nghiệp sẽ phá vỡ các quan hệ cổ truyền.

Làn sóng công nghiệp lần thứ IV mang đến cho mọi quốc gia trong đó có Việt Nam những cơ hội to lớn, đồng thời cũng đặt ra những thách thức nặng nề. Liệu Việt Nam có tận dụng được cơ hội của cuộc cách mạng lần này tạo ra hay lại tiếp tục bị bỏ lỡ và tụt hậu xa hơn? Và, làm thế nào để tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, tiến cùng thời đại là bài toán lớn đang đặt ra cho dân tộc Việt Nam.

Sự phát triển rất nhanh, rất mạnh của khoa học -công nghệ dẫn đến quá trình công nghiệp hóa được rút ngắn. Một nước đi sau, một doanh nghiệp sinh sau đẻ muộn có thể đuổi kịp, hơn thế, có thể vượt lên nước/doanh nghiệp đã có trình độ phát triển cao hơn nếu biết nắm lấy thời cơ và có chiến lược phát triển đúng đắn.

Giờ đây, quy mô không bằng tốc độ và tư duy mạnh hơn kinh nghiệm đang trở thành quy luật (có tính) phổ quát trong thế giới hiện đại. Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó, lại đang trong thời kỳ “dân số vàng”, có lực lượng lao động trẻ, ham học hỏi, có năng khiếu về tư duy toán học, được nhiều nước thừa nhận. Đây chính là những cơ hội to lớn đối với dân tộc Việt Nam.

Thách thức lớn nhất là vượt qua chính mình: Vượt qua sự bảo thủ trong tư duy phát triển, tâm lý tự hài lòng của người tiểu nông, không dám chấp nhận mạo hiểm để khởi nghiệp, đổi mới và sáng tạo; vượt qua toan tính nhiệm kỳ và chủ nghĩa thành tích, tình trạng nói không đi đôi với làm; vượt qua tư tưởng muốn làm đủ thứ dẫn đến phân tán nguồn lực. Rốt cuộc, chúng ta chưa tạo được sản phẩm nào mang thương hiệu Việt.

Phải thay đổi thực trạng này! Chúng ta có khát vọng, có khả năng và cơ hội phát triển. Vấn đề là lựa chọn đúng các lĩnh vực có lợi thế so sánh và tác động lan tỏa cao để định hướng phân bổ nguồn lực.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, Việt Nam có lợi thế để phát triển kinh tế biển, nông nghiệp, du lịch và công nghệ thông tin.

Công nghệ thông tin với khả năng số hóa, tích hợp, kết nối, có tác động lan tỏa cao, đóng vai trò dẫn dắt quá trình chuyển đổi từ kỷ nguyên công nghệ chế tạo sang kỷ nguyên công nghệ cao đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay.

Đương nhiên, để phát triển CNTT, chúng ta phải giải quyết một loạt vấn đề từ hạ tầng, chuẩn hóa dữ liệu, tích hợp hệ thống, phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm an ninh mạng,vv.. và xây dựng những mô hình ứng dụng trong các lĩnh vực sản xuất và quản lý.

Đấy chính là lý do chủ đề của Diễn đàn cấp cao về Công nghiệ thông tin lần thứ năm lại là: Cách mạng Số - Cơ hội và Thách thức đối với Việt Nam với các tọa đàm chuyên sâu trong một số lĩnh vực cụ thể. Với chủ đề và các tọa đàm chuyên sâu như vậy Diễn đàn muốn trình bày với những nhà lãnh đạo, các doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có các doanh nghiệp CNTT những cơ hội và thách thức mà cách mạng số đang đặt ra và giải pháp nào để tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức đó. Đồng thời khuyến nghị về những nội dung cấp thiết cần tập trung giả quyết, những lĩnh vực cần triển khai sớm để thúc đây sự phát triển của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Theo Trương Đình Tuyển

Vietnamnet

* Bài này người viết đã báo cáo đề dẫn tại Diễn đàn cấp cao về Công nghệ thông tin lần thứ 5 tổ chức tại Hà Nội ngày 24 tháng 9 năm 2016.

** Người ta cho rằng đây là thời điểm người kỹ sư bắt đầu xuất hiện.