Mua, bán Bitcoin: Không thể truy thu thuế khi chưa có căn cứ pháp lý

Bitcoin chưa được công nhận là hàng hóa

Theo hồ sơ, từ năm 2008 đến tháng 9-2013, ông Nguyễn Việt Cường tham gia mua bán tiền điện tử (Bitcoin, Webmoney) qua mạng Internet. Trong tháng 9-2013, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Bến Tre nhiều lần mời ông Cường làm việc liên quan đến việc ông mua, bán tiền điện tử. Ông Cường hợp tác và cung cấp toàn bộ thông tin có liên quan.

Ngày 12/10/2015, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Bến Tre ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự và chuyển hồ sơ sang Chi cục Thuế thành phố Bến Tre đề nghị truy thu thuế.

Ngày 12-5-2016, Chi cục Thuế thành phố Bến Tre ban hành Quyết định số 714/QĐ-CCT áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả, buộc ông Cường phải nộp 1.667.850.063 đồng thuế thu nhập cá nhân và 981.527.006 đồng thuế giá trị gia tăng. Tổng cộng là 2.649.377.069 đồng. Không đồng tình với quyết định này, ông Cường gửi đơn khiếu nại. Ngày 18/5/2016, Cục Thuế tỉnh Bến Tre ban hành hành Quyết định số 1002/QĐ-CT bác đơn khiếu nại của ông Cường.

Ngày 15/6/2017, ông Cường khởi kiện hành chính hai quyết định nói trên.

Tại tòa, đại diện Chi cục Thuế thành phố Bến Tre cho rằng ông Cường đã có hành vi vi phạm hành chính là không nộp hồ sơ kê khai đăng ký thuế. Tuy nhiên. ông Cường cho rằng ông đã nhiều lần liên hệ Chi cục Thuế và Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Bến Tre để đăng ký thuế nhưng không được. Thậm chí, ngày 4/8/2017, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre có Công văn số 47/ĐKKD từ chối đăng ký kinh doanh ngành nghề mua, bán tiền điện tử (Bitcoin, Webmoney) với lý do: việc phát hành, cung ứng và sử dụng tiền điện tử làm tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán là hành vi cấm.

Hội đồng xét xử nhận định: hiện chưa có quy định pháp luật công nhận tiền điện tử Bitcoin là hàng hóa. Việc cơ quan thuế ra quyết định truy thu thuế trong trường hợp này là mặc nhiên công nhận loại tiền điện tử này là hàng hóa trong khi đề án về khung pháp lý để quản lý, xử lý loại tiền này chỉ mới đang được xây dựng. Việc truy thu thuế không phù hợp sẽ ảnh hưởng hoạt động quản lý tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tạo điều kiện để chuyển tiền bất hợp pháp, thanh toán chuyển tiền cho các giao dịch bất hợp pháp...

Sau phiên tòa, từ góc nhìn của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ông Nguyễn Việt Cường, các luật sư đồng tình với nhận định và phán quyết của hội đồng xét xử. Bởi hiện nay tại Việt Nam chưa có khung pháp lý về việc kinh doanh tiền điện tử Bitcoin, việc áp dụng tính thuế đối với loại hình kinh doanh này chưa được pháp luật quy định.

Truy thu thuế là đi trước Đề án Thủ tướng chính phủ vừa chỉ đạo xây dựng!

Thật ra, trước khi ban hành hai quyết định xử lý nói trên, Chi cục Thuế thành phố Bến Tre và Cục Thuế tỉnh Bến Tre đã nhiều lần xin ý kiến Tổng cục Thuế, Bộ Tài Chính. Sau khi lấy ý kiến các bộ, ngành có liên quan, ngày 1-4-2016, Bộ Tài chính có Công văn số 4356/BTC-TCT gửi Cục Thuế tỉnh Bến Tre xác định tiền kỹ thuật số là hàng hóa theo điều 3, Luật Thương mại năm 2005 và là tài sản theo điều 163, Bộ luật Dân sự năm 2005. Bộ Tài chính nhận định hoạt động mua bán tiền kỹ thuật số là hoạt động mua bán hàng hóa được xếp vào loại hình hoạt động kinh doanh thương mại, không phải là hành vi bị cấm và thuộc đối tượng phải nộp thuế theo điều 3, Luật Thuế giá trị gia tăng và điều 2, Luật Thuế thu nhập cá nhân. Từ công văn này của Bộ Tài chính, Chi cục Thuế thành phố Bến Tre ban hành quyết định áp dụng các biện pháp khắc phục đối với ông Cường.

Trong khi đó, do chưa thể quản lý đối với loại hình kinh doanh này nên ngày 21-8-2017, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1255/QĐ-TTg phê duyệt Đề án khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo. Dự kiến thời gian hoàn thành là tháng 8-2018. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ phân công trách nhiệm, lộ trình thực hiện cho các bộ, ngành, gồm: Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan ban ngành liên quan...

Nhiệm vụ đề ra là rà soát toàn diện hệ thống pháp luật Việt Nam, bao gồm: Bộ luật Dân sự năm 2015, Luật Đầu tư năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2016), Luật Công nghệ thông tin năm 2006, Luật Giao dịch điện tử năm 2005, Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010, Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2013), Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2013 (sửa đổi bổ sung năm 2016), Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 (sửa đổi, bổ sung năm 2012, 2014), Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2013, 2014), Luật Quản lý thuế năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2012, 2014, 2016), Luật Phòng chống rửa tiền năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành các luật, pháp lệnh về các vấn đề liên quan đến tài sản ảo, tiền ảo.

Quyết định của Thủ tướng còn đề nghị khảo sát, tập hợp các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn... Nghiên cứu kinh nghiệm tại một số nước (Mỹ, EU, Nhật Bản...) về pháp luật và thực tiễn liên quan đến tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo...

Trong khi đề án Chính phủ chưa hoàn thiện, chưa biết Bitcoin nói riêng và tiền điện tử nói chung hay tiền ảo có được công nhận là hàng hóa hay không, thì việc sở hữu, mua bán, sử dụng Bitcoin và các loại tiền điện tử khác như là một tài sản tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và không được pháp luật thừa nhận và bảo vệ. Trước đó, ngày 27-2-2014, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ra thông cáo báo chí khuyến cáo các tổ chức, cá nhân không nên đầu tư, nắm giữ, thực hiện các giao dịch liên quan đến Bitcoin và các loại tiền ảo khác tương tự.