Kiểm toán dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông: Truy trách nhiệm tổng thầu

Nhiều sai sót

Kiểm toán Nhà nước vừa có Thông báo số 869/TB - KTNN thông báo kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án Đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông.

Đây là công trình đường sắt đô thị được triển khai theo hình thức EPC, sử dụng vốn vay ODA Trung Quốc, do Cục Đường sắt Việt Nam, sau đó là Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) làm chủ đầu tư; Ban Quản lý dự án đường sắt là đại diện chủ đầu tư; tổng thầu là Công ty Hữu hạn Tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc.

Sai sót đầu tiên được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra tại Dự án Đường sắt Cát Linh - Hà Đông liên quan đến công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư.

Theo đó, Kiểm toán cho rằng, Bộ GTVT tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh Dự án, điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 8.769,97 tỷ đồng lên 18.001,59 tỷ đồng (tăng 9.231,62 tỷ đồng, tương đương 205,27%) tại Quyết định số 513/QĐ - BGTVT ngày 23/2/2016 khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội về việc điều chỉnh là thực hiện chưa đúng quy định tại Điều 10, Nghị quyết số 49/2010/QH12 ngày 19/6/2010 của Quốc hội và Điều 7, Điều 106 của Luật Đầu tư công.

Theo quy định tại Luật Đầu tư công 2014, dự án sử dụng vốn đầu tư công từ 10.000 tỷ đồng trở lên thuộc dự án trọng điểm quốc gia, phải trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư và Thủ tướng Chính phủ ra quyết định đầu tư. Bên cạnh đó, khi kéo dài thời gian thực hiện dự án từ một năm trở lên, Chính phủ phải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Tại Dự án Đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, khi phân tích tính kinh tế của Dự án, chủ đầu tư không xem xét đến chi phí vận hành chiếm tỷ trọng lớn trong giai đoạn khai thác dẫn đến kết luận Dự án hiệu quả về mặt kinh tế là thiếu chính xác (tỷ suất nội hoàn - IRR bằng 12,35%; giá trị hiện tại ròng - NPV bằng 12%; tỷ số lợi ích chi phí - B/C bằng 1,039).

Phương án tài chính công trình ngay từ khi lập Dự án đã cho thấy khả năng phải bù lỗ là rất lớn nhưng các bên có liên quan lại chưa đề xuất phương án khai thác hiệu quả. Điều này chắc chắn sẽ dồn gánh nặng cho đơn vị tiếp nhận Dự án và đơn vị khai thác.

Liên quan đến công tác thương thảo, ký kết và quản lý thực hiện hợp đồng, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, việc Bộ GTVT phê duyệt dự toán tại Quyết định số 2542/QĐ - BGTVT ngày 11/11/2016 và ký kết phụ lục hợp đồng EPC phần thiết bị với giá trị 178,7 triệu USD, cao hơn 8,36 triệu USD (tương đương 186,7 tỷ đồng) so với giá ký hợp đồng theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ chiết giảm tối thiểu 5% dự toán thiết bị là 170,16 triệu USD, nhưng không báo cáo Thủ tướng là chưa đúng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 1232/TTg - KTN ngày 18/7/2016.

Tiến độ “cao su”

Theo hợp đồng EPC, thời gian hoàn thành, chạy thử và bàn giao công trình không quá 48 tháng (kể từ năm 2010) và được điều chỉnh đến ngày 30/9/2017. Tuy nhiên, đến thời điểm Kiểm toán Nhà nước vào cuộc (tháng 11/2018), Dự án vẫn chưa hoàn thành và bàn giao cho chủ đầu tư, chậm gần 4 năm. Kiểm toán Nhà nước khẳng định chủ đầu tư chưa làm rõ trách nhiệm của tổng thầu về những thiệt hại do việc chậm tiến độ gây ra để xử lý theo quy định.

Được biết, trong lần đề nghị điều chỉnh tiến độ hồi tháng 6/2018, Bộ GTVT đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chấp thuận điều chỉnh giai đoạn kết thúc xây dựng đưa công trình của Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông vào khai thác sử dụng trong năm 2021 với 2 đường găng tiến độ được căn chỉnh lại là: hoàn thành toàn bộ công xác xây dựng các nhà ga, đường ray, lắp đặt thiết bị trong tháng 8/2019; bắt đầu vận hành chạy thử không tải từ tháng 9/2018. Dự kiến, thời gian vận hành thử là từ 3 - 6 tháng, tùy thuộc vào kết quả chạy thử để tiến hành đưa Dự án vào khai thác thương mại.

“Ban Quản lý dự án đường sắt phải làm rõ trách nhiệm của Tổng thầu và các bên liên quan đối với những thiệt hại về tiến độ để xử lý theo quy định của hợp đồng EPC đã ký”, Thông báo số 869 do Phó tổng kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên ký nêu rõ.

Mặc dù là công trình yêu cầu sự khắt khe về tính thẩm mỹ, chính xác nhưng nhiều hạng mục thi công khá xộc xệch. Qua thị sát hiện trường, Kiểm toán Nhà nước phát hiện một số hạng mục công việc hoàn thiện chưa đảm bảo chất lượng như gạch lát cầu thang lên xuống ga Đông có một số viên bị nứt, vỡ chưa được thay thế; mạch vữa lát gạch nền ga Cát Linh chưa đồng đều gây mất thẩm mỹ.

“Bộ GTVT phải tăng cường kiểm tra, giám sát của chủ đầu tư, tư vấn đối với công tác hoàn thiện của tổng thầu nhằm đảm bảo tiến độ, chất lượng, mỹ thuật cho công trình khi hoàn thành đưa vào sử dụng”, Kiểm toán Nhà nước yêu cầu.

Cũng tại Thông báo số 869, Kiểm toán Nhà nước yêu cầu Bộ GTVT tổ chức kiểm điểm tập thể, cá nhân và tổ chức cá nhân phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư Dự án lên 18.001,6 tỷ đồng khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội về điều chỉnh Dự án đầu tư; chưa thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 1232/TTg - KTN ngày 18/7/2016 về giá trọn gói mua sắm thiết bị giảm tối thiểu 5% so với dự toán phần thiết bị… Kết quả thực hiện các kiến nghị này phải được gửi về Kiểm toán Nhà nước trước ngày 30/9/2019.

Kiểm toán Nhà nước yêu cầu chủ đầu tư Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông phải xử lý về tài chính 874,5 tỷ đồng, trong đó thu hồi nộp ngân sách nhà nước 91 tỷ đồng; xử lý khác 1.781,899 tỷ đồng.