Hoàng Anh Gia Lai và chiến lược lấy quy mô làm sức mạnh cạnh tranh

Hoàng Anh Gia Lai từ trước tới nay đều lấy quy mô lớn làm "vũ khí" cạnh tranh. Với mảng trái cây, Hoàng Anh Gia Lai cũng lấy quy mô để tấn công vào thị trường Trung Quốc. Nhưng liệu họ có thành công?

Vì sao là trái cây ngắn ngày?

Hoàng Anh Gia Lai (HOSE: HAG) đầu tư đa ngành từ gỗ, đá, khoáng sản, bất động sản, thủy điện đến cao su, cọ dầu, bò, mía đường và mới đây nhất là cây ăn trái ngắn ngày. Chiến lược của HAG là đầu tư rất mạnh tay trên quy mô lớn với hàng chục nghìn ha cao su, cọ dầu, mía đường, ngành thủy điện cũng dự kiến với tổng công suất 700 MW cùng loạt dự án tại Tây Nguyên, Thanh Hóa và Lào. Một vài ngành nghề kinh doanh của HAG lúc mới bắt đầu đều cho kết quả khả quan nhưng lâu dần thì sự đuối sức xuất hiện, biên lợi nhuận sụt giảm và kết cuộc là bán mình.

Nguyên nhân của mô típ này ngoài bối cảnh thị trường chung còn một nguyên nhân cốt lõi mà chính ban lãnh đạo HAG cũng thừa nhận đó là thiếu hụt dòng tiền. Ví dụ như mảng chăn nuôi bò, theo ông Võ Trường Sơn, Tổng giám đốc Công ty, lý do biên lãi gộp cùng lượng bò nhập ngày càng giảm do vòng xoáy nợ nần, HAG phải bán với giá không tốt để thanh toán nợ vay nhưng sau đó không có nguồn tiền nhập lại. Các mảng kinh doanh như cao su, thủy điện, cọ dầu là cây công nghiệp dài ngày trong khi dòng tiền tài trợ chủ yếu ngắn hạn.

Đầu tư lớn và dàn trải đòi hỏi tiềm lực tài chính phải thật vững nhưng từ năm 2009 đến nay, HAG đã duy trì một cơ cấu nguồn vốn khá mạo hiểm. Tổng nợ phải trả đa phần gấp rưỡi hay gấp đôi vốn chủ sở hữu. Tình trạng nợ nần của HAG lên đỉnh điểm vào cuối năm 2015 với 27.099 tỷ đồng đa phần là các khoản vay và trái phiếu, trong đó 8.298 tỷ đến hạn thanh toán trong năm 2016.

Trước bối cảnh khó khăn, HAG từng bước thu hẹp quy mô, bán bớt mảng bất động sản, chuyển nhượng dự án thủy điện Nậm Kông 2 và mía đường để giải quyết khó khăn. Vấn đề quan trọng nhất là làm gì để tồn tại? Trả lời cho câu hỏi này, tập đoàn đã quyết định tận dụng quỹ đất dôi dư để trồng cây ăn quả có thời gian thu hoạch ngắn hạn.

Theo ban lãnh đạo HAG, yếu tố quan trọng mà công ty tìm đến trái cây ngắn ngày là do sự đa dạng trong chu kỳ khai thác, có ngắn, có trung, có dài, điều này tạo cân bằng cho quản lý dòng tiền của doanh nghiệp. Ví dụ chanh dây sau 6 tháng trồng là cho trái, nhưng thu hoạch tối đa được tới 5 năm (tùy điều kiện sinh trưởng), trong khi xoài, mít, sầu riêng cần tới 2 năm trở lên mới thu hoạch, và tiếp tục cho trái trung bình 20 năm.

Hiện nay, HAG đã triển khai khoảng 18.000 ha cây ăn trái với khoảng 2.000 ha tại Việt Nam, 8.000 ha tại Lào và 8.000 ha tại Cambodia. Đại diện HAG cho biết để tránh tối đa ảnh hưởng thời tiết công ty đã chọn những vùng theo thống kê chưa từng có bão và phải ở gần nguồn nước lớn, cơ bản khí hậu quanh năm nắng nóng tương đồng với khí hậu Miền Tây Nam Bộ của Việt Nam, kèm theo hệ thống tưới nhỏ giọt để làm chủ tưới tiêu ngay cả khi nắng hạn. Trên đó, công ty triển khai 17 loại cây khác nhau với những loại chính là chanh dây (1.270 ha), chuối (2.300 ha), thanh long (2.500 ha), xoài (gần 3.900 ha)… và các loại khác như mít, nhãn, ổi, sầu riêng, cam, quýt, vú sữa, dừa, chôm chôm, măng cụt…

Về thị trường tiêu thụ, công ty đang nhắm đến thị trường Trung Quốc và phương thức thâm nhập là dùng quy mô làm sức mạnh cạnh tranh, khi có quy mô lớn đủ sức cung cấp cho các đối tác phân phối, bán sỉ, bán lẻ, siêu thị... Tuy nhiên, do thiếu kinh nghiệm nên trong một số trường hợp, chưa phát huy tối đa được ưu thế, chưa có nền tảng kinh doanh chắc chắn ở thị trường Trung Quốc nên hiện tại HAG không hoàn toàn chủ động.

Bù lại, công ty lại có vị trí địa lý thuận lợi so với các đối thủ cạnh tranh. Theo HAG, sản phẩm chuối so với Philippines có cước tàu rẻ hơn một nửa, khu vực trồng không bị ảnh hưởng bão mỗi năm 3 tháng; so với Ecuado thì cự ly đường biển là cạnh tranh tuyệt đối. Với thanh long và chanh dây, Việt Nam có lợi thế là cường quốc nên mọi kinh nghiệm trồng, chăm sóc đều vượt trội, cộng thêm việc HAG có điều kiện sản xuất cơ giới hóa quy mô lớn.

hoang anh gia lai va chien luoc lay quy mo lam suc manh canh tranh

Xoài cao 1.5 m, trồng 14 – 15 tháng ra hoa

Vườn ớt đã ra hoa và kết trái

Chuối được thu hoạch

Vườn thanh long

Bước đi này của HAG đã có kết quả bước đầu, lũy kế 9 tháng đầu năm 2017, doanh thu trái cây đạt 1.257,9 tỷ đồng, chiếm 31,4% tổng doanh thu. Biên lãi gộp của mảng này lên đến 49%, đóng góp 617 tỷ đồng lợi nhuận gộp chung, chiếm tỷ trọng 48,8%. Các loại trái cây đem lại nguồn tiền hiện tại cho công ty gồm chanh dây, chuối và thanh long.

Ban lãnh đạo cho biết trong quý IV/2017, chanh dây, chuối và thanh long tiếp tục là đem lại nguồn thu chính ở mảng trái cây. Bước sang năm 2018, công ty kỳ vọng doanh thu từ mảng này sẽ đạt 6.940 tỷ đồng gồm chanh dây 1.080 tỷ, chuối 2.115 tỷ, thanh long 1.350 tỷ, xoài 217,6 tỷ, mít 177 tỷ và ớt là 2.000 tỷ. Các năm sau công ty ước kết quả kinh doanh sẽ ngày càng tốt dần nhờ diện tích thu hoạch tăng lên và sản lượng tốt hơn.

Lấy trái cây nuôi cọ dầu và cao su

Trong dự báo doanh thu của HAG năm 2018 còn có phần đóng góp khá lớn của cao su. Đơn vị ước nguồn thu từ cao su sẽ đạt 864 tỷ đồng. Với mảng cao su thì HAG đã xong giai đoạn đầu tư và bước vào giai đoạn thu hoạch. Ban lãnh đạo cho rằng giá tốt sẽ cho dòng tiền tốt hơn, giá chưa tốt như hiện tại thì vẫn có lãi dù biên thấp. Định hướng của công ty là diện tích nào đủ tuổi / điều kiện khai thác thì đưa vào khai thác và theo kế hoạch, cuối 2017 diện tích khai thác sẽ đạt 12.800 ha, đến cuối 2018 tăng lên 20.000 ha.

Đối với mảng cọ dầu, diện tích trồng của công ty tương đối lớn 29.307 ha, các vùng trồng có khác nhau về mức độ sinh trưởng nhưng đều đạt mức sinh trưởng cơ bản trở lên. Chính sách trước mắt của HAG là chỉ duy trì vườn cây ở mức độ tối thiểu và đưa ra quyết định khai thác nếu các điều kiện về dòng tiền, thị trường phù hợp. Ban lãnh đạo khẳng định trong tương lai công ty sẽ khai thác, nhưng trước khi khai thác ít nhất 8 tháng phải đầu tư chăm sóc lớn để sản lượng đạt mức kinh tế. Theo kế hoạch đề ra thì công ty sẽ bắt đầu khai thác khoảng 10.000 ha cọ dầu vào giữa năm 2018, đến 2019 tăng lên 20.000 ha và đến 2020 thì khai thác toàn bộ.

Theo đó, dựa trên các thỏa thuận đã chốt với ngân hàng, công ty có kế hoạch trả nợ tổng cộng 24.708 tỷ đồng cho đến 2024. Trong đó, riêng năm 2021 là trả nợ lớn nhất 4.943 tỷ đồng, các năm còn lại bình quân trên 3.000 tỷ đồng.

Tính đến 30/9, HAG có 2.796 tỷ đồng nợ ngắn hạn và 20.364 tỷ đồng nợ dài hạn, giảm 4.194 tỷ so với thời điểm đầu năm.

HAG vẫn đang loay hoay tìm đường quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng và trái cây đang là cứu cánh giải bài toán dòng tiền ngắn hạn. Quy mô lớn đem đến lợi thế cạnh tranh về giá song lại tạo áp lực tìm kiếm thị trường đầu ra. Đại diện HAG cho biết đang manh nha nghiên cứu xây dựng nhà máy chế biến trái cây để giảm thiểu rủi ro này. Giá cao su thời gian gần đây giảm tương đối mạnh, còn với dầu cọ, dù khẳng định sẽ khai thác khi có dòng tiền nhưng bối cảnh thị trường thời điểm đó ra sao chính HAG cũng không nhận định được.