Chuyện thật như đùa ở Ukraine: Một diễn viên hài dẫn đầu vòng tranh cử tổng thống đầu tiên, được nhiều phiếu hơn đương kim tổng thống và cựu thủ tướng cộng lại
Thực tế chính trường Ukraine thường ngày được ví như một vở kịch. Giờ đây một vở kịch trên TV lại đang dần trở thành thực tế chính trường.
Trong vòng đầu tiên của cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine, diễn viên hài Volodymyr Zelensky giành 30% số phiếu bầu, nhiều hơn số phiếu của đương kim Tổng thống Petro Poroshenko và cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko, cộng lại.
Đây là phán quyết rõ ràng nhất của cử tri về nhiệm kì 5 năm của ông Poroshenko: Một quãng thời gian đầy rẫy những bê bối tham nhũng. Không những thế, kết quả này còn là cái tát mạnh giáng vào toàn thể tầng lớp chính trị gia Ukraine vì những sai lầm trong điều hành đất nước thời kì hậu Xô Viết.
Kết quả vòng 1 cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine 2019. Nguồn: The economist
Ông Zelensky, một cái tên vô cùng nổi tiếng nhưng hoàn toàn không có kinh nghiệm chính trường, đã bước lên trung tâm vũ đài chính trị để công kích những thất bại của các chính trị gia chuyên nghiệp của Ukraine vì chỉ biết hành động vì lợi ích của mình và của tầng lớp "trùm sò" thiểu số đứng sau.
Cuộc cách mạng năm 2013-14 lẽ ra đã có thể chấm dứt hệ thống mục nát đó nhưng rồi lại bị dập tắt bởi các chính trị gia và những ông trùm gạo cội, bao gồm Tổng thống Poroshenko.
Câu chuyện người diễn viên Zelensky tham gia làng chính trị cũng bất ngờ không kém gì chính tính cách của ông. Ý nghĩ bước chân từ sân khấu sang chính trường đến với Zelensky hai năm trước, khi các nhà phân tích của Tổng thống Poroshenko đánh giá mức độ phổ biến của người diễn viên này và phát hiện ra rằng ông là ứng cử viên tiềm năng nhất.
Giờ đây, diễn viên hài này sẽ phải đối mặt với Tổng thống Poroshenko trong vòng bầu cử thứ hai, dự kiến diễn ra vào ngày 21/4 tới.
Ông Volodymyr Zelensky. Ảnh: The Economist.
Con đường ông Poroshenko đến với chiếc ghế Tổng thống cũng đầy rẫy những sự tình cờ. Là một ông chủ trong công ty bánh kẹo, ông được bầu làm Tổng thống để chấm dứt cuộc chiến tranh ở miền đông Ukraine và cải thiện tình hình kinh tế bi đát của đất nước này. Với mục tiêu như vậy, ông khoác lên mình lá cờ tổ quốc và tranh cử với khẩu hiệu "Quân đội. Ngôn ngữ. Đức tin".
Ông chọn Tổng thống Nga Vladimir Putin làm đối thủ tranh cử thực sự của mình và lôi kéo được đông đảo những cử tri có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa ở miền tây Ukraine, bỏ lại khu vực phía đông và nam nói tiếng Nga cho cựu bộ trưởng năng lượng Yury Boyko được Nga hậu thuẫn.
Ông Zelensky không muốn gây chia rẽ quan điểm cũng như phiếu bầu và do vậy, ông hầu như không nói gì về lập trường chính trị của mình. Ông không tổ chức các buổi tuần hành chính trị, không tham gia các buổi tranh luận trên truyền hình. Thay vào đó, ông đi khắp đất nước, tổ chức hai buổi biểu diễn một ngày, một buổi miễn phí và một buổi có thu tiền. Trong khi các ứng cử viên khác phải hao tiền tốn của để lôi kéo người dân đến các buổi tập hợp chính trị của mình thì Zelensky thậm chí còn kiếm được tiền từ việc bán vé.
Tuy nhiên, những người bỏ phiếu cho Zelensky hầu như không biết gì về người đàn ông thường xuất hiện sau màn ảnh nhỏ.
Ông Zelensky năm nay 41 tuổi, gốc Do Thái và quê ở thành phố công nghiệp Krivoy Rog. Đội ngũ tranh cửa của ông bao gồm một số luật sư, bạn thân và những đối tác làm ăn quản lí tốt các doanh nghiệp của mình.
Ông Zelensky còn làm ăn với Ihor Kolomoisky – một nhân vật trùm sỏ gây nhiều tranh cãi và sở hữu kênh truyền hình thực hiện chương trình của Zelensky. Luật sư của Ihor Kolomoisky hiện cũng đang trong nhóm tranh cử của ông Zelensky. Tổng thống Poroshenko đã nhanh chóng tận dụng điểm này để hạ thấp uy tín của Zelensky.
Tuy nhiên ông Zelensky còn thân cận với nhiều nhân vật mang tư tưởng cải cách, bao gồm Oleksandr Danyliuk – một cựu bộ trưởng tài chính rất được trọng vọng và xung đột sâu sắc với Kolomoisky. Chính cựu bộ trưởng này đã quốc hữu hóa ngân hàng của Kolomoisky và góp phần đóng băng tài sản của Kolomoisky trên khắp thế giới.
Ông Zelensky tranh thủ được nhiều sự ủng hộ của tầng lợp thu nhập thấp ở thành thị như tiểu thương, lái xe taxi, thợ thủ công – những người ít khi đi bỏ phiếu.
Mặc dù ông Zelensky và nhóm tranh cử của mình không phải là những người làm cách mạng - chính Zelensky nói đùa như vậy, nhưng họ khác biệt rất nhiều so với tầng lớp chính trị chỉ biết bòn rút tài nguyên của Ukraine thời kì hậu Xô Viết trong mấy thập kỉ qua. Giờ đây, ông Zelensky cần phải giành chiến thắng trong vòng bầu cử thứ hai và đáp ứng kì vọng cao vời vợi của cử tri.
