Châu Âu nỗ lực bảo vệ ngành thép nội khối

Báo Le Monde cho biết Ủy ban châu Âu (EC) đã công bố các biện pháp mới để hỗ trợ ngành thép vào ngày 19/3/2025, nhằm bảo vệ ngành thép và kim loại của châu Âu trước sự cạnh tranh từ Trung Quốc và các mức thuế quan do Mỹ áp đặt.

Liên minh châu Âu (EU) được xây dựng sau Thế chiến thứ hai trên nền tảng của Cộng đồng Than Thép châu Âu (CECA). Do đó, khối này khó có thể quay lưng với lịch sử của mình.

Ngành luyện kim và công nghiệp kim loại châu Âu không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh, số hóa và ngành công nghiệp quốc phòng. Vì vậy, lĩnh vực này trở thành một trong những trụ cột của chiến lược tự chủ mà 27 quốc gia thành viên EU đang theo đuổi.

Ngày 19/3, khi trình bày kế hoạch của EC về thép và kim loại, ông Stéphane Séjourné - Phó Chủ tịch điều hành EC, phụ trách chiến lược công nghiệp - nhấn mạnh rằng châu Âu phải cứu ngành thép.

Theo kế hoạch, ngày 20/3, ông Séjourné đến Duisburg, trung tâm vùng Ruhr, để gặp gỡ đại diện tập đoàn công nghiệp thép ThyssenKrupp nhằm thảo luận với các bên liên quan và công đoàn ngành công nghiệp thép Đức.

Ngành thép châu Âu đang trải qua khủng hoảng nghiêm trọng do chi phí chuyển đổi sinh thái cao, nhu cầu giảm sút - đặc biệt từ ngành ô tô và xây dựng. Ngành này cũng đang phải chịu áp lực từ sự cạnh tranh mạnh mẽ của Trung Quốc và giá năng lượng cao.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo áp thuế bổ sung 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu từ ngày 12/3. Động thái này khiến các nhà công nghiệp châu Âu lo ngại về nguy cơ sụt giảm xuất khẩu sang thị trường Mỹ và hơn thế là nguy cơ các sản phẩm vốn trước đây được bán sang Mỹ sẽ tràn ngập thị trường châu Âu. 

Trước đó, ngày 22/1, ông Alain Le Grix de la Salle, Chủ tịch tập đoàn sản xuất thép ArcelorMittal France, cảnh báo trước các nghị sĩ Pháp rằng “tất cả các nhà máy tại châu Âu đều đang gặp rủi ro”.

Cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp châu Âu đang đưa ra kế hoạch cắt giảm nhân sự và đóng cửa nhà máy. Cuối tháng 11/2024, ThyssenKrupp Steel công bố kế hoạch cắt giảm 11.000 việc làm đến năm 2030, chiếm hơn 40% tổng số nhân viên của hãng.

Trong khi đó, ArcelorMittal đình chỉ khoản đầu tư 1,8 tỷ euro (1.96 tỷ USD) vào quá trình khử carbon tại các cơ sở sản xuất ở Dunkerque và Fos-sur-Mer.

Trong bối cảnh đó, EC đã hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp ngành thép châu Âu nhằm cải thiện triển vọng của họ và khuyến khích họ tiếp tục hoạt động tại châu Âu. Hiện tại, Ủy ban cam kết bảo vệ họ tốt hơn trước sự cạnh tranh không lành mạnh do trợ cấp của Trung Quốc và tình trạng dư thừa công suất toàn cầu gây ra.

Kể từ năm 2018, EC đã áp thuế nhập khẩu đối với lượng thép vượt quá một số hạn ngạch nhất định. Cho tới hiện tại, các biện pháp bảo vệ này, dự kiến hết hạn vào ngày 30/6/2026, vẫn chưa được điều chỉnh, trong khi nhu cầu thép tại châu Âu đã giảm khoảng 20% trong cùng thời gian. Ngành thép EU đã nhiều lần yêu cầu điều chỉnh các biện pháp này.

Phó Chủ tịch điều hành EC, Stéphane Séjourné, cho biết từ ngày 1/4, châu Âu sẽ tăng cường điều khoản bảo vệ hiện tại, hứa hẹn giúp giảm tới 15% lượng thép nhập khẩu. Trong quý III/2025, Ủy ban sẽ công bố các biện pháp bảo vệ mới, có hiệu lực từ năm 2026, và cam kết các quy định sẽ có hiệu quả hơn so với cơ chế hiện tại.

Ngoài ra, Ủy ban đang xem xét sửa đổi các quy tắc xuất xứ để ngăn chặn tình trạng thép nước ngoài chỉ trải qua một công đoạn chế biến nhỏ tại châu Âu, sau đó được bán dưới danh nghĩa sản phẩm châu Âu.

Ngoài ra, EC cũng có thể áp dụng các biện pháp bảo vệ đối với nhôm, mặt hàng hiện chưa thuộc diện kiểm soát nhưng có nguy cơ nhập khẩu tăng mạnh vào châu Âu sau khi Mỹ áp thuế mới. Một cuộc điều tra đã được triển khai và quyết định cuối cùng sẽ được đưa ra sau khi có kết quả.

Hai tập đoàn sản xuất thép ArcelorMittal và ThyssenKrupp đã lên tiếng thúc giục EU cải cách Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), tiến tới việc đánh thuế nhập khẩu dựa trên “dấu chân carbon” , giúp tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng hơn cho các doanh nghiệp châu Âu.

EC đang xem xét yêu cầu này và dự kiến đến tháng 6/2025 sẽ đề xuất biện pháp nhằm hỗ trợ các nhà xuất khẩu thép và kim loại không bị thiệt thòi do thuế carbon. Một quan chức cấp cao của EU cho biết châu Âu có thể xem xét miễn thuế carbon cho sản phẩm xuất khẩu.

Cuối năm 2025, EC sẽ trình dự thảo luật mở rộng danh mục sản phẩm thép và nhôm chịu thuế carbon tại biên giới, đồng thời ngăn chặn các hành vi lách luật CBAM.

Một trụ cột khác trong kế hoạch của EU là thúc đẩy sản xuất thép sạch hơn bằng cách đẩy mạnh tái chế kim loại. Hiện nay, phế liệu thép và nhôm thường được xuất khẩu sang châu Á để tái chế trước khi quay trở lại châu Âu.

Để hạn chế điều này, EC đang xem xét đặt ra mục tiêu cụ thể về tỷ lệ thép và nhôm tái chế trong một số sản phẩm, đồng thời có thể áp dụng biện pháp hạn chế xuất khẩu phế liệu.

Nhằm hỗ trợ ngành thép giảm phát thải khí carbon, Ủy ban sẽ triển khai các biện pháp được đề xuất trong Thỏa thuận Công nghiệp sạch, bao gồm hỗ trợ hợp đồng điện dài hạn giữa doanh nghiệp và nhà cung cấp, đưa tiêu chí “sản xuất tại châu Âu” vào đấu thầu công và nới lỏng các quy định về trợ cấp nhà nước.

EC cũng dự kiến huy động quỹ để hỗ trợ ngành thép nhưng chưa công bố ngân sách cụ thể. Trước mắt, EC cam kết đầu tư 150 triệu euro trong giai đoạn 2026-2027 cho nghiên cứu công nghệ khử carbon.