Cách nào để tháo gỡ bài toán tiến độ thu phí tự động không dừng?

Thu phí tự động không dừng liên tục bị chậm tiến độ. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+)

Liên quan đến việc một số trạm thu phí chậm triển khai lắp đặt thu phí tự động không dừng (ETC) sẽ bị tạm dừng thu từ ngày 10/7 tới đây, Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam cho rằng, để đẩy nhanh tiến độ, các cơ quan Nhà nước phải giải quyết được tài sản trạm BOT thế chấp và được phía ngân hàng tài trợ vốn đồng tình.

Ông Đặng Văn Đại, Phó Chủ tịch - Tổng thư ký Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam khẳng định việc triển khai ETC là chủ trương đúng đắn của Chính phủ, việc này sẽ giúp các phương tiện tiết kiệm thời gian, chi phí, đặc biệt sẽ đảm bảo an ninh trật tự và tránh nguy cơ xảy ra ùn tắc giao thông tại khu vực các trạm thu phí.

Tuy nhiên, qua việc triển khai ETC trong thời gian qua của Tổng cục Đường bộ Việt Nam đối với một loạt các doanh nghiệp dự án, Hiệp hội thấy rằng, việc lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ ETC và yêu cầu các doanh nghiệp dự án/nhà đầu tư ký phụ lục hợp đồng BOT để điều chỉnh nội dung này (bao gồm cả việc ấn định % doanh thu phải trích lại từ doanh thu BOT cho đơn vị vận hành ETC) đang có những bất cập, những khó khăn nhất định.

Cụ thể, hợp đồng dự án đã được ký kết giữa cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, doanh nghiệp dự án và hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp của dự án ký giữa nhà đầu tư và ngân hàng cấp tín dụng. Vì vậy, khi điều chỉnh hợp đồng dự án BOT, các bên phải thoả thuận với nhau về sự thay đổi đó để đảm bảo quyền và lợi ích của các bên trong hợp đồng cũng như tuân thủ nguyên tắc bình đẳng, thoả thuận trong giao kết hợp đồng của Bộ luật Dân sự.

Liên quan đến tài sản đang thế chấp tại ngân hàng, ông Đại nhìn nhận, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong hợp đồng BOT buộc các doanh nghiệp dự án ký phụ lục hợp đồng BOT để bàn giao trạm thu phí cho đơn vị thu phí ETC quản lý vận hành sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền quản lý vận hành trạm thu phí của doanh nghiệp dự án/nhà đầu tư quy định trong hợp đồng dự án và tài sản thế chấp.

“Điều này đẩy doanh nghiệp dự án và nhà đầu tư vào việc vi phạm các nghĩa vụ trong hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp và phải gánh chịu các chế tài về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại,” lãnh đạo Hiệp hội này cho hay.

Hơn nữa, theo ông Đại, toàn bộ doanh thu chuyển vào tài khoản của ngân hàng tài trợ cho dự án BOO (xây dựng-sở hữu-kinh doanh) trước khi chuyển về tài khoản của ngân hàng cho vay dự án BOT là vi phạm nghiêm trọng các thỏa thuận hợp pháp của của hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp do tài sản hình thành từ đầu tư và quyền thu phí đã được thế chấp tại ngân hàng cho vay của dự án BOT, đồng thời gây rủi ro đối với việc quản lý dòng tiền hoàn vốn của dự án.

“Do đó, việc bàn giao toàn bộ trạm thu phí và chuyển dòng tiền từ thu phí từ ngân hàng cho vay tín dụng các dự án BOT sang bên thứ ba bất kỳ cần có ý kiến của ngân hàng tài trợ vốn cho dự án BOT,” ông Đại phân tích.

Mặt khác, phía Hiệp hội thấy rằng, cách thức triển khai ETC gây ảnh hưởng đến phương án trả nợ tại ngân hàng khi tỷ lệ trích doanh thu cho đơn vị thu phí ETC chưa có căn cứ tính cụ thể và đang tính trên tổng doanh thu của BOT mà không tách bạch doanh thu của ETC và làn thu một dừng (MTC), đồng thời việc trích doanh thu làm ảnh hưởng đến phương án tín dụng của các dự án và chưa có sự thống nhất với doanh nghiệp dự án/nhà đầu tư trước khi triển khai.

Với chủ trương của Bộ Giao thông Vận tải đưa ra và cách thức triển khai trên thực tế của các dự án BOO nói chung, các doanh nghiệp đầu tư BOT còn gặp khó khăn trong việc giám sát số lượng xe qua lại trạm thu phí và giám sát đơn vị thu phí tự động nhằm đảm bảo khách quan. Điều này khiến các doanh nghiệp dự án cảm thấy chưa đủ sự tin tưởng đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí để triển khai thu phí tự động.

Bên cạnh đó, các nhà đầu tư BOT hoàn toàn có thể tự triển khai lắp đặt và vận hành thiết bị thu phí tự động không dừng tại trạm theo các tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ do cơ quan Nhà nước ban hành. Tuy nhiên, hiện tại toàn bộ công tác đầu tư lắp đặt thiết bị thu phí ETC đã tính trong phương án tài chính của dự án BOO và do nhà đầu tư được Bộ Giao thông Vận tải chỉ định trúng thầu lắp đặt không thông qua đám phán giá mà thông qua các "tối hậu thư" dừng thu phí để ép buộc nhà đầu tư BOT tiếp tục đàm phán là không thuân thủ theo đúng quy định pháp luật.

Để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nêu trên và tạo điều kiện đẩy nhanh công tác thu phí tự động không dừng, tăng cường tính công khai, minh bạch, Hiệp hội kiến nghị Ngân hàng Nhà nước có ý kiến về việc Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu bàn giao trạm thu phí và áp đặt mức tính chi phí tổ chức thu phí không phù hợp, ảnh hưởng đến tính pháp lý và phương án tín dụng.

Hiệp hội cũng có báo cáo Chính phủ và đề nghị Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước và các Bộ Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư vào cuộc thanh tra quá trình tổ chức thực hiện Đề án thu phí tự động không dừng của Bộ Giao thông Vận tải.../.