Nhân vụ Bitcoin, nhìn lại những bong bóng tài chính lớn nhất lịch sử

Năm 2017 là một năm đáng nhớ đối với các nhà đầu tư Bitcoin.

Với mức tăng giá hơn 16 lần kể từ đầu năm, Bitcoin đã hội đủ mọi dấu hiệu của một bong bóng đầu cơ khổng lồ - theo đánh giá của những nhân vật uy tín trong giới tài chính, bao gồm nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett.

Nếu Bitcoin đúng là một bong bóng, thì khi vỡ, bong bóng này sẽ gây ra những hậu quả rất khó lường - theo nhận định của CNN Money.

"Về kết cục của bong bóng Bitcoin, lịch sử các vụ bong bóng cho thấy đó sẽ là một vụ gây chấn động", chuyên gia kinh tế Sharon Zoller thuộc ngân hàng ANZ nhận định. "Tôi không nghĩ có lý do nào khiến lần bong bóng vỡ này sẽ khác so với những lần khác trong lịch sử".

Trong bối cảnh xuất hiện nhiều cảnh báo như vậy về Bitcoin, CNN Money điểm lại những vụ vỡ bong bóng tài chính nổi tiếng từng xảy ra trên thế giới:

Bong bóng hoa tulip

Vào đầu thế kỷ 17 ở Hà Lan, hoạt động đầu cơ đã đẩy giá nụ hoa tulip lên mức cao chưa từng thấy. Ở thời điểm đó, hoa tulip mới chỉ du nhập vào Hà Lan từ Thổ Nhĩ Kỳ nên là một thứ vô cùng mới mẻ ở nước này.

Không có tài liệu đầy đủ nào về bong bóng hoa tulip còn sót lại cho tới ngày nay, nên rất khó để xác định xem giá nụ hoa đã tăng đến đấu. Nhưng theo một số tài liệu tại Bảo tàng Hà Lan Rijksmuseum ở Amsterdam, nhiều người ở thời đó đã thế chấp nhà để vay tiền đầu cơ hoa tulip.

Cũng giống như nhiều bong bóng khác, giá nụ hoa tulip bị đẩy lên bởi lòng tham hoặc nỗi lo bị ngoài cuộc. Các nhà đầu cơ đã mua nụ hoa với hy vọng sẽ bán được với mức giá cao hơn. Và sự tăng giá chẳng kéo dài mãi. Khi một số người bắt đầu bán ra, hiệu ứng domino bắt đầu xuất hiện, và giá tulip rớt chóng mặt.

Ông Stephen Innes, trưởng bộ phận giao dịch châu Á tại công ty môi giới tiền tệ Oanda, tin rằng bong bóng Bitcoin sẽ nổ theo cách tương tự. "Giá sẽ vượt khỏi tầm với của người bình thường đến mức mà nhu cầu sẽ sụt giảm", ông Inne dự báo.

Bong bóng Biển Nam (South Sea)

Vào thế kỷ 18, giá cổ phiếu Công ty Biển Nam (South Sea Company), một công ty thương mại của Anh, tăng giá chóng mặt do kỳ vọng công ty này sẽ sớm gặt hái lợi nhuận béo bở từ hoạt động giao thương với Nam Mỹ. Nhưng kỳ vọng đó không bao giờ trở thành hiện thực.

Thị trường Nam Mỹ đã nằm dưới sự kiểm soát của Tây Ban Nha, quốc gia đang có chiến tranh với đế quốc Anh vào thời điểm đó. Cuộc chiến tranh này khiến vị thế độc quyền thương mại của Anh ở Nam Mỹ là điều không thể, theo bách khoa toàn thư Encylopedia Britannica.

Mặc dù vậy, các nhà đầu tư tay ngang của Anh vẫn hùn tiền vào cổ phiếu Công ty Biển Nam, đẩy giá cổ phiếu này tăng khoảng 900% chỉ trong vòng 1 năm. Không lâu sau đó, giá cổ phiếu này bắt đầu lao dốc và các nhà đầu cơ vội vàng bán tháo.

Vụ nổ bong bóng cổ phiếu này để lại phía sau một vệt dài các vụ phá sản.

Bong bóng Phố Wall 1929

Trong vòng 5 năm trước cú giảm kinh hoàng vào tháng 10/1929, giá cổ phiếu niêm yết thuộc chỉ số công nghiệp Dow Jones của thị trường chứng khoán Phố Wall đã tăng 500%.

Giới đầu tư đã rất tin tưởng vào sự tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ trong thập niên bùng nổ 1920, khiến họ mua vào cổ phiếu không biết mệt. Nhưng cuối cùng, những vết rạn trong nền kinh tế cũng bắt đầu xuất hiện.

Cú giảm giá chứng khoán không diễn ra chỉ trong một ngày. Nỗi đau đã lan rộng khắp cùng với những phiên sụt chóng mặt của Dow, theo tài liệu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED). Tệ hơn, nhiều nhà đầu tư đã mua vào cổ phiếu trước đó bằng tiền đi vay.

Vụ nổ bong bóng cổ phiếu này đã kéo theo thời kỳ Đại suy thoái (Great Depression) của kinh tế Mỹ sau đó.

Phải tới hơn 2 năm sau, Phố Wall mới chạm đáy. Vào thời điểm đó, Dow Jones mất 90% điểm số từ mức đỉnh thiết lập vào năm 1929.

Bong bóng dotcom

Cuối thập niên 1990, giới đầu tư phát cuồng bởi mạng Internet. Họ đổ tiền vào cổ phiếu của những công ty liên quan đến web, đẩy chỉ số công nghệ Nasdaq tăng khoảng 200% trong vòng chỉ hơn 1 năm.

Cơn sốt cổ phiếu công nghệ này càng tăng nhiệt khi nhiều công ty "tỷ đô" lên sàn chứng khoán trong thời kỳ đó. Điều đáng nói là trong số này có những công ty Internet và phần mềm làm ăn không hề có lãi.

Bữa tiệc không kéo dài lâu. Bong bóng cổ phiếu dotcom phát nổ vào đầu năm 2000, một phần vì lãi suất tăng khiến chi phí vay vốn len cao. Chỉ số Nasdaq đã bốc hơi khoảng 80% điểm số trong vòng 2 năm sau đó.

Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Shane Oliver thuộc công ty AMP Capital nói rằng giá Bitcoin tăng nhanh hơn tốc độ tăng giá của bất kỳ đợt bong bóng tài chính nào mà ông từng chứng kiến. "Bitcoin sẽ để mặc các nhà đầu tư chết", vị chuyên gia dự báo.