Luật ngầm tiền 'bôi trơn hồ sơ' tại Cục An toàn thực phẩm

Trước những sai phạm bị điều tra, hai cựu Cục trưởng An toàn thực phẩm Bộ Y tế Nguyễn Thanh Phong, Trần Việt Nga cùng hai cấp phó và 30 cán bộ dưới quyền vừa bị Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) đề nghị truy tố về tội Nhận hối lộ.

21 người còn lại bị đề nghị truy tố tội Đưa hối lộ.

Cục An toàn thực phẩm Bộ Y tế là cục chuyên ngành, tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Từ năm 2018 đến 2024, ông Phong làm Cục trưởng, bà Trần Việt Nga làm Cục phó. Bà Nga sau đó kế nhiệm ông Phong.

Theo nghị định 15/2018, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe phải đăng ký bản công bố. Cục An toàn thực phẩm sẽ là đơn vị tiếp nhận, quản lý hồ sơ và cấp, thu hồi giấy tiếp nhận đăng ký công bố sản phẩm.

Sau khi Nghị định có hiệu lực, ít hồ sơ đáp ứng được yêu cầu nên số lượng được cấp giấy tiếp nhận cũng rất thấp. Từ đó dẫn đến tình trạng nhiều hồ sơ bị tồn đọng do các doanh nghiệp không bổ sung được thông tin, tài liệu. Chủ yếu liên quan đến bằng chứng khoa học, liều lượng sử dụng hàng ngày.

Ngày 18/7/2018, ông Phong chủ trì cuộc họp Đảng ủy Cục An toàn thực phẩm để tháo gỡ vướng mắc. Chốt lại, Cục giao Trung tâm ứng dụng và đào tạo An toàn thực phẩm cùng Phòng quản lý tiêu chuẩn và kiểm nghiệm thực hiện việc thẩm xét hồ sơ đăng ký bản công bố sản phẩm. Song thực tế đây là hai đơn vị sự nghiệp, không có chức năng quản lý nhà nước để xử lý hồ sơ đăng ký.

Nhưng mọi việc vẫn triển khai theo yêu cầu của Cục trưởng. Từ tháng 10/2018, quy trình tiếp nhận hồ sơ được tiến hành trên hệ thống dịch vụ công trực tuyến của Cục An toàn thực phẩm.

Doanh nghiệp cần đăng ký tài khoản, sau đó khai báo toàn bộ hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm và đính kèm các tài liệu liên quan; nộp lệ phí từ 1,35 đến 1,5 triệu đồng một bộ hồ sơ. Các hồ sơ đều được xin ý kiến ông Phong xong mới phân về các phòng chuyên môn để thẩm định.

31 chuyên viên giúp sức nhận tiền bôi trơn

Theo nghị định 15, hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm phải có các bằng chứng khoa học chứng minh công dụng hoặc của thành phần tạo nên công dụng đã công bố. Bởi thế hồ sơ của doanh nghiệp thường không đạt, phải sửa đổi nội dung, bổ sung nhiều lần. Nếu thời kéo dài thời gian công bố, doanh nghiệp sẽ không thể sản xuất, đưa hàng ra thị trường.

Nhằm tránh bị vướng mắc, nhiều doanh nghiệp khi làm hồ sơ công bố đã chủ động đề nghị đưa từ 5 đến 10 triệu đồng một hồ sơ. Đây đều là khoản tiền ngoài lệ phí phải nộp và được đưa cho chuyên viên để họ hướng dẫn nội dung phù hợp, đẩy nhanh tiến độ cấp. Tiếp nhận "gợi ý", chuyên viên báo cáo lãnh đạo phòng, trung tâm để xin ý kiến.

Ông Phong đồng ý chủ trương, cho phép chuyên viên nhận tiền.

Cáo trạng nêu cơ chế ăn chia được thỏa thuận theo tỷ lệ ông Phong nhận từ 2,5 đến 3 triệu đồng một bộ hồ sơ do Trung tâm thẩm định; từ 1 đến 1,5 triệu đồng một bộ hồ sơ do Phòng quản lý tiêu chuẩn kiểm định; từ 1,5 đến 2 triệu đồng một hồ sơ do Phòng quản lý sản phẩm thẩm định.

Cục phó nếu trực tiếp ký giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm sẽ được nhận từ 1,5 đến 2 triệu đồng, còn chia lại cho ông Phong 1-1,5 triệu đồng. Ở các cấp còn lại, trưởng phòng nhận 1-1,5 triệu đồng một hồ sơ, phó phòng nhận 500.000-1 triệu đồng, chuyên viên tùy theo từng cấp sẽ nhận từ 300.000 đến một triệu đồng.

Tiền nhận của doanh nghiệp thường trực tiếp bằng tiền mặt hoặc chuyển qua tài khoản. Sau đó khoảng 2-3 tuần, cấp dưới sẽ tập hợp và mang tiền kèm theo danh sách các doanh nghiệp chi tiền lên đưa cho ông Phong. Bằng cơ chế này, từ tháng 2/2018 đến hết tháng 12/2024, 31 chuyên viên của Cục an toàn thực phẩm đã trực tiếp nhận 93,7 tỷ đồng của các cá nhân làm dịch vụ công bố sản phẩm.

Theo cơ chế chung đã duyệt, ông Phong được chia hơn 43,5 tỷ đồng, Giám đốc Trung tâm Đặng Quang Minh 10,2 tỷ đồng, Cục phó Nguyễn Hùng Long 8,5 tỷ đồng, Cục phó Đỗ Hữu Tuấn 4,9 tỷ đồng, Phó chánh văn phòng Nguyễn Thị Yến 3 tỷ đồng. Các chuyên viên được chia ít nhất từ 34 triệu đồng đến nhiều nhất là 2,7 tỷ đồng.

C01 cáo buộc, ông Phong là chủ mưu, cầm đầu phải chịu trách nhiệm hình sự với tổng số tiền các chuyên viên đã nhận. Quá trình điều tra, các bị can đã nộp gần 28 tỷ đồng để khắc phục hậu quả vụ án.