Thời sự

Đề xuất tăng mạnh thuế thuốc lá nhận được ủng hộ

Để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc cũng như giảm gánh nặng kinh tế và sức khỏe do sử dụng thuốc lá gây ra, góp phần tăng thu ngân sách, chính sách thuế thuốc lá nên được cải cách theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối bên cạnh thuế tỷ lệ hiện nay, ở mức 5000 đồng/bao.

Kiến nghị không cho phép bán thuốc lá tại nhà hàng, khách sạn

Đó là khuyến nghị của nhiều chuyên gia tại Hội thảo cung cấp thông tin về phòng chống tác hại thuốc lá, tập trung vào giải pháp tăng thuế trong phòng chống tác hại thuốc lá do tổ chức HealthBridge Canada tổ chức ngày 25/9.

Tăng giá 10%, giảm tiêu thụ 5%

Theo số liệu từ HealthBridge Canada, Việt Nam là quốc gia có lượng tiêu dùng thuốc lá cao, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN và thứ 9 trên thế giới về số người hút thuốc lá. Trung bình cứ hai nam giới trưởng thành thì có một người hút thuốc, tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên (15-24 tuổi) là 24,3%. Việt Nam đã và đang chịu gánh nặng bệnh tật và kinh tế khổng lồ do sử dụng thuốc lá. Năm 2015, tổng số tiền người dân Việt Nam bỏ ra mua thuốc lá lên tới 31 nghìn tỉ đồng (GATS 2015).

Chính vì vậy, tăng thuế TTĐB nhằm tăng giá thuốc lá là một giải pháp hiệu quả, chiếm 60% trong tổng số các giải pháp, nhằm giảm sức mua thuốc lá và ngăn ngừa bệnh tật, tử vong do thuốc lá. Theo Tổ chức Y tế thế giới và Ngân hàng thế giới, tăng thuế ở mức làm giá thực của thuốc lá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu dùng thuốc lá ở mức 5% ở các nước đang phát triển, và giảm tiêu thụ thuốc lá tới 10% ở trẻ em và người nghèo.

Các chuyên gia khuyến cáo, để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc cũng như giảm gánh nặng kinh tế và sức khỏe do sử dụng thuốc lá gây ra, đồng thời góp phần tăng thu ngân sách, chính sách thuế thuốc lá nên được cải cách theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối đối bên cạnh thuế tỷ lệ hiện nay, ở mức 5.000 đồng/bao. Khi đó, sẽ có tác động giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới từ 45,3% (2015) xuống 39,0% (2020) và giúp phòng tránh được 900.000 ca tử vong sớm trong tương lai.

Đề xuất tăng ít nhất ở mức 5.000 đồng/bao thuốc

Tại Dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế Giá trị gia tăng, Luật thuế TTĐB, Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế Thu nhập cá nhân, Bộ Tài chính đã đề xuất áp dụng thuế TTĐB hỗn hợp, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu; 15.000 đồng/điếu xì gà.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, phương án bổ sung thuế tuyệt đối 1.000 đồng theo đề xuất trên có tác động giúp giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc lá và tăng thu cho ngân sách khoảng 3.949 tỷ đồng. Tuy nhiên như vậy mới chỉ giúp đạt ¼ mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc vào năm 2020. Mô hình ước tính cho thấy để đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc. Khi đó tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, tăng doanh thu thuế thuốc lá thêm 10.700 tỷ đồng/năm và giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do hút thuốc.

Đại diện Quỹ phòng chống tác tại thuốc lá, Bộ Y tế cho biết, Bộ Y tế ủng hộ đề xuất tăng thuế TTĐB thuốc lá với phương án bổ sung thuế tuyệt đối của Bộ Tài chính, vì thuế tuyệt đối có tác động lên giá bán một cách chắn chắn hơn, tránh được hiện tượng chuyển giá của nhà sản xuất, giảm khoảng cách về giá giữa các dòng sản phẩm thuốc lá, giảm các sản phẩm thuốc lá giá siêu rẻ, đem lại tác động đến mục tiêu y tế công cộng tốt hơn, cụ thể giảm tỷ lệ hút thuốc nhiều hơn, hiệu quả cao hơn trong việc ngăn ngừa sử dụng thuốc lá của thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp.

Tuy nhiên, Bộ Y tế đề xuất thuế TTĐB với thuốc lá cần được tăng ít nhất ở mức 5.000 đồng/bao thuốc để có thể giảm được đáng kể tỷ lệ hút thuốc, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác tại thuốc lá đến năm 2020.

Đáng chú ý, theo tổ chức HealthBridge Canada, kết quả khảo sát ý kiến cộng đồng cũng cho thấy đề xuất tăng mạnh thuế thuốc lá được người dân ủng hộ. Theo một nghiên cứu do Vital Strategy thực hiện ở Hà Nội và TP HCM vào 1/2018 cho thấy 94% thành viên nhóm không hút thuốc lá cho biết thuế thuốc lá nên tăng ít nhất 5.000 đồng/bao thuốc lá, đối với nhóm không hút thuốc lá cũng có tới 57% ủng hộ việc tăng thuế thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng.

Một nghiên cứu khác do trường Đại học Thương mại phối hợp với tổ chức HealthBridge Canada thực hiện khảo sát ý kiến của gần 600 thanh thiếu niên độ tuổi 13-24 cho thấy, đa số thanh thiếu niên nhận định giá thuốc lá hiện đang ở mức rẻ và trung bình (76,2%) và ủng hộ việc tăng thuế để tăng giá thuốc lá (83,5%).

Giải đáp vấn đề tăng thuế thuốc lá và buôn lậu, TS. Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chính sách (DEPOCEN) chia sẻ kết quả nghiên cứu về buôn lậu thuốc lá thực hiện trên 3 tỉnh thuộc 3 miền Bắc, Trung, Nam ở Việt Nam cho biết câu chuyện mà các nhà sản xuất thuốc lá đưa ra là thuốc lá lậu trốn thuế và do đó có giá rẻ hơn, tăng thuế thuốc lá trong nước sẽ làm gia tăng buôn lậu là không đúng.

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự giảm sút đáng kể về tỷ lệ thuốc lá bất hợp pháp ở Việt Nam trong giai đoạn 2012 (20,7%) và 2017 (13,6%), ngay cả khi giai đoạn này Việt Nam có thực hiện tăng thuế thuốc lá (vào năm 2016). Bên cạnh đó, những nhãn hiệu thuốc lá lậu phổ biến ở Việt Nam được phát hiện bao gồm Hero, Jet, 555, Esse, Craven A. Trong đó tính riêng Hero và Jet đã chiếm phần lớn thị phần thuốc lá lậu (84,9% năm 2012 và 83,6% năm 2017), đây là hai nhãn hiệu thuốc lá ngoại không có sản xuất trong nước.

Xét về giá, kết quả nghiên cứu cho thấy thuốc lá lậu có giá cao hơn đáng kể so với thuốc lá hợp pháp. Điều này phản ánh rất rõ việc sử dụng thuốc lá lậu ở Việt Nam là do gu tiêu dùng, thị hiếu thay vì vấn đề giá. Kết quả này cũng trùng với kết quả nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới tại 76 nước. Theo đó, các quốc gia có mức giá thuốc lá thấp thì tình trạng buôn lậu lại xảy ra nhiều hơn so với những nước có mức giá và thuế cao hơn. Bên cạnh đó, nhiều quốc gia đã kiểm soát buôn lậu thuốc lá thành công đồng thời với việc tăng cao thuế và giá bán thuốc lá.