Đề nghị Bộ Công an làm rõ trách nhiệm của kiểm toán vụ SCB

Kiến nghị này được Hội đồng xét xử (HĐXX) Tòa án nhân dân TP HCM nêu sau xét xử giai đoạn 1 vụ án xảy ra tại Ngân hàng Sài Gòn (SCB) và Vạn Thịnh Phát.

Theo đó, HĐXX đề nghị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an), Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong quá trình điều tra vụ án giai đoạn 2 tiếp tục làm rõ vai trò, trách nhiệm của các công ty kiểm toán tại SCB và xử lý vi phạm nếu đủ căn cứ.

Giai đoạn sau hợp nhất, từ 2012 đến 2020, ba hãng kiểm toán lớn thuộc nhóm "Big 4" danh tiếng hàng đầu thế giới, gồm Ernst & Young Việt Nam (EY Việt Nam), Deloitte Việt Nam và KPMG Việt Nam được SCB thuê làm đơn vị kiểm toán độc lập hằng năm.

Cụ thể, EY Việt Nam là đơn vị kiểm toán cho ngân hàng này trong 5 năm, từ 2012 đến 2016. Sau đó, SCB đổi công ty kiểm toán sang Deloitte Việt Nam trong 3 năm, 2017-2019. Năm 2020, KPMG Việt Nam là đơn vị kiểm toán cho ngân hàng này.

Trong một thập kỷ, ba hãng kiểm toán thuộc nhóm "Big 4" đều đưa ra ý kiến chấp nhận toàn phần với báo cáo tài chính của SCB và không cho thấy những điểm bất thường nào về tình hình tài chính của ngân hàng. Tại thời điểm tháng 6/2021 - đợt kiểm toán soát xét gần nhất trước vụ án, ngân hàng này có lợi nhuận trước thuế 6 tháng hơn 450 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ.

Nhưng khi vụ việc "vỡ lở", SCB bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022. Kết quả kiểm toán lại cho thấy tại thời điểm 30/9/2022, ngân hàng lỗ lũy kế gần 465.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu khoảng 444.000 tỷ đồng.

Ba hãng kiểm toán KPMG, EY và Deloitte Việt Nam hiện chưa phản hồi về thông tin này. Tuy nhiên, lãnh đạo của một trong số đơn vị này, cho hay đơn vị kiểm toán dựa vào các số liệu, tài liệu ngân hàng và bên thứ ba cung cấp mà không có chức năng thẩm định lại.

Chẳng hạn, họ không có chức năng đánh giá lại tài sản đảm bảo của các khoản vay vốn đã bị các công ty thẩm định giá "khai khống". Vì thế, phía ngân hàng phải chịu trách nhiệm về tính đầy đủ, chính xác và trung thực của hồ sơ, tài liệu cung cấp cho kiểm toán.

Theo quy định, trách nhiệm của công ty kiểm toán là đưa ra ý kiến về báo cáo tài chính của doanh nghiệp dựa trên kết quả cuộc kiểm toán theo các chuẩn mức kiểm toán Việt Nam. Tức là, các hãng kiểm toán phải tuân thủ chuẩn mực này, cũng như các quy định về đạo đức nghề nghiệp trong lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán. Việc này nhằm phát hiện xem báo cáo tài chính của ngân hàng và công ty con lập đã hợp lý và còn sai sót trọng yếu nào hay không.

Liên quan tới vụ việc này, trả lời chất vấn tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hồi giữa tháng 3, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nói, các công ty kiểm toán hàng đầu thế giới kiểm toán SCB nhưng đều vi phạm. Theo ông, vi phạm này là do kiểm toán viên, thẩm định viên, chứ không phải do công tác quản lý

Ông nói thêm, những sai phạm của kiểm toán độc lập trong các vụ án hình sự do nhiều yếu tố, như năng lực, tinh thần trách nhiệm cán bộ kiểm toán. Ông Phớc nói cũng không loại trừ có sự cấu kết và cố tình vi phạm pháp luật của kiểm toán viên.

Bộ trưởng Tài chính cho hay cơ quan này tiếp tục siết chặt hoạt động của các công ty kiểm toán, kiểm tra lại các bộ hồ sơ và sẽ xử lý nghiêm nếu phát hiện có sai phạm.