Chìa khóa để các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam vươn ra toàn cầu

Tính đến tháng 9/2025, ngành cơ khí Việt Nam đã có những dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ. Theo báo cáo, cả nước có khoảng 3.100 doanh nghiệp cơ khí với 53.000 cơ sở sản xuất; tuy nhiên, Bộ Công Thương thống kê tổng số doanh nghiệp cơ khí lên đến khoảng 25.000, chiếm gần 30% số doanh nghiệp trong ngành chế biến – chế tạo.

“Điều này cho thấy chúng ta đang ở trong giai đoạn bản lề, khi nhu cầu đổi mới công nghệ, tự động hóa và chuyển đổi số trở thành điều kiện bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn tồn tại và vươn ra quốc tế.”, ông Đỗ Phước Tống – Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí – Điện TP HCM (HAMEE) chia sẻ trong sự kiện khai mạc Metalex Vietnam 2025.

Cũng theo ông, hiện ngành cơ khí Việt Nam đang tập trung vào ba lĩnh vực mũi nhọn: xe máy và phụ tùng, dụng cụ – sản phẩm cơ khí gia dụng và ô tô – linh kiện ô tô. Cả ba chiếm khoảng 70% giá trị sản xuất nội địa. Điều này chứng tỏ đây là các lĩnh vực có cầu lớn và tăng trưởng ổn định trong nước.

HAMEE đang có hội viên là gần 300 doanh nghiệp trong lĩnh vực cơ khí – điện, từ những công ty vừa và nhỏ cho đến các doanh nghiệp đầu ngành. Và một trong những mục tiêu quan trọng của HAMEE là khẳng định giá trị của hàng công nghiệp Việt Nam, lan tỏa tinh thần ưu tiên sử dụng sản phẩm do chính người Việt làm ra và từng bước chinh phục niềm tin của khách hàng quốc tế.

Những sự kiện thường niên như Metalex Vietnam, là nơi để doanh nghiệp cơ khí – điện Việt Nam mở rộng hợp tác, học hỏi và quảng bá năng lực của mình; đồng thời có cơ hội tìm hiểu những công nghệ mới của đồng nghiệp đến từ trên khắp thế giới.

Đồng quan điểm, bà Cao Phi Vân – Phó Giám đốc ITPC cũng cho rằng, năm 2025, ngành cơ khí – chế tạo đứng trước nhiều cơ hội và thách thức từ xu thế toàn cầu như trí tuệ nhân tạo (AI), tự động hóa, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.

“Để nâng cao năng lực cạnh tranh, ngành cần nhanh chóng đổi mới công nghệ, tăng năng suất và chất lượng, đồng thời đáp ứng yêu cầu khắt khe về phát triển bền vững và tiêu chuẩn quốc tế.

Với định hướng rõ ràng, TP HCM chú trọng phát triển cơ khí – chế tạo theo hướng công nghệ cao, gắn kết với đổi mới sáng tạo, ứng dụng số hóa và xây dựng chuỗi giá trị toàn cầu, khẳng định vị thế là trung tâm công nghiệp – sản xuất của cả nước.”, bà đề xuất.

Và Thành phố cam kết sẽ đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp với ba trọng tâm: chính sách hỗ trợ cởi mở và minh bạch; môi trường đầu tư thuận lợi với hạ tầng công nghiệp – logistics – cảng biển hiện đại; và kết nối toàn cầu thông qua 17 hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, trong đó có các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA và RCEP4.

Bà Varaporn Dhamcharee – Tổng Giám đốc RX Trade Thái Lan và Việt Nam làm rõ, trong 8 tháng đầu năm, bức tranh công nghiệp của Việt Nam cho thấy những bước tiến nổi bật, đặc biệt trong lĩnh vực gia công kim loại – cơ khí. Chỉ số sản xuất công nghiệp tăng 8,5%, trong khi ngành chế biến chế tạo tăng hơn 10% so với cùng kỳ năm trước.

Về thương mại, nhập khẩu liên quan đến gia công kim loại tiếp tục gia tăng trong 8 tháng đầu năm 2025, máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng đạt gần 38,9 tỷ USD – tăng 23,6%; sản phẩm thép đạt 5,2 tỷ USD – tăng 24% và các sản phẩm từ kim loại thông dụng khác đạt 3 tỷ USD – tăng 46,2%. 

“Những con số này đã phác họa một bức tranh rõ ràng và nhất quán: ngành gia công kim loại của Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng cùng nhu cầu ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, sự gia tăng mạnh mẽ của nhập khẩu cho thấy áp lực về nguyên vật liệu, đồng thời nhấn mạnh sự cấp thiết đối với các doanh nghiệp trong nước phải nâng cao năng lực, đầu tư vào công nghệ tiên tiến và gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu.”, bà Varaporn Dhamcharee nhận định.

Nhìn bức tranh rộng hơn, ông Nguyễn Bá Tòng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam cho hay, trong nhiều năm qua, dù ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã có những bước phát triển đáng ghi nhận; song vẫn còn nhiều thách thức.

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, đến cuối năm 2024, cả nước có hơn 3.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, trong đó khoảng 600 doanh nghiệp có khả năng tham gia trực tiếp vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Con số ấn tượng tiếp theo ghi nhận vào tháng 11/2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 369,93 tỷ USD, tăng khoảng 14,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, các nhóm sản phẩm như máy vi tính, điện tử và linh kiện đạt 65,2 tỷ USD (tăng 26,3 %); máy móc, thiết bị và phụ tùng khác đạt 47,8 tỷ USD (tăng 21,6 %). Đây là những lĩnh vực mà công nghệ hỗ trợ đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, quy mô doanh nghiệp hỗ trợ Việt Nam đa phần ở quy mô nhỏ và vừa, công nghệ và năng lực quản trị còn hạn chế, khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế chưa đồng đều. Công nghệ dù không lạc hậu, nhưng đầu tư theo kiểu “vạn năng” và dàn trải, chưa đi sâu vào linh kiện.

Tỷ lệ nội địa hóa trong ngành ô tô vẫn thấp hơn mục tiêu đề ra; tỷ lệ doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia chỉ mới chiếm khoảng 17%.

Chính vì vậy, việc tạo ra các nền tảng, diễn đàn để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và kết nối với đối tác trong và ngoài nước là vô cùng cần thiết.