5 dự án 'đắp chiếu': Có thể xem xét xử lý hình sự

Bộ trưởng Bộ Công Thương, Trần Tuấn Anh. (Ảnh: VnExpress).

Trả lời câu hỏi của đại biểu Nguyễn Tiến Sinh đoàn Hoà Bình về 5 siêu dự án trong phiên chất vấn ngày 15/11, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho hay Bộ Công Thương đã có đánh giá sơ bộ. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng hiểu Quốc hội, cử tri còn mong muốn làm rõ hơn, có hướng xử lý khắc phục cụ thể để tránh xảy ra chuyện tương tự trong tương lai.

Bộ trưởng cho biết, thực chất đánh giá cụ thể về từng dự án hơi khó. Bởi, 5 dự án này được phê duyệt từ khoảng năm 2003 – 2008 đến nay. Do các dự án làm trong các lĩnh vực khác nhau, kéo dài qua các thời kỳ, nên diễn biến khác nhau.

Dù vậy, các dự án đều có một số điểm chung. Đầu tiên, các dự án này đều triển khai kéo dài. Ví dụ dự án Xơ sợi Đình Vũ, dự án Đạm Ninh Bình, thậm chí như dự án Đạm Ninh Bình đến nay vẫn chưa quyết toán được đầu tư mặc dù đã đi vào vận hành.

Mặt khác, các dự án này đều được triển khai vào thời điểm thị trường thế giới có nhiều biến động. Đặc biệt thị trường nguyên liệu thể giới biến động ảnh hưởng rất mạnh vào việc thực hiện dự án.

Bộ trưởng Tuấn Anh lấy ví dụ, giá dầu có thời kỳ trên 100 USD/thùng có lúc lên đến 147 USD/thùng, bây giờ chỉ còn hơn 40 USD/thùng. Khi đó, đạm Ninh Bình sản xuất từ khí hóa thanh không thể cạnh tranh nổi với các sản xuất từ khí khác. Xơ sợi Đình Vũ thời điểm đó mới đi vào thực hiện dự án cũng không thể cạnh tranh được với các sản phẩm nhập ngoại đã được khấu hao.

Nguyên nhân khác do năng lực của chủ đầu tư, năng lực cơ quan quản lý, năng lực đàm phán. Bộ trưởng Bộ Công Thương lý giải, do khung pháp lý, thể chế, các Tập đoàn, Tổng công Ty 91 đều trực tiếp quản lý đầu tư, phê duyệt thẩm định phương án đầu tư cũng như một số chức năng khác. Trong khi đó, năng lực của các Ban quản lý dự án còn hạn chế.

Bộ trưởng cho biết: "Chính sự hạn chế nguồn nhân lực và điều kiện dẫn đến dự án này kéo dài, không thực hiện đúng quy định hợp đồng, nội dung dự án đầu tư được phê duyệt. Trong quá trình thực hiện, dự án có nhiều vướng mắc liên quan cả đến nhiều nhà đầu tư nước ngoài, cần sự can thiệp của các cơ quan quản lý nhà nước, nhưng cũng không mang lại hiệu quả vì nhiều lý do".

Do đó, nhiều dự án như Ethanol, xơ sợi Đình Vũ, Gang thép Thái Nguyên, Đạm Ninh Bình, Giấy Phương Nam có những tồn tại vướng mắc là hiệu quả kinh tế không còn, khi đưa vào vận hành thương mại không đủ sức cạnh tranh, nhiều dự án doanh thu không đủ bù biên phí.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng cần phải nghiên cứu, phân tách làm rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan. Cần phải xem xét toàn diện tổng thể, nhưng trên nguyên tắc làm rõ, đảm bảo vốn nhà nước, lợi ích của nhà nước, nguyên tắc tôn trọng thị trường, làm rõ rách nhiệm từng dự án, cho thuê, cổ phần hoá dự án, làm tiếp… thậm chí, đối với 1 số dự án thì có thể tuyên bố phá sản.

Chính phủ đã chỉ đạo các bộ ngành báo cáo với Chính phủ, riêng về dự án Gang thép Thái Nguyên, Xơ sợi Đình Vũ và ethanol đã có báo cáo với Chính phủ và sau phiên họp này để biện pháp tháo gỡ.

Bộ trưởng cho biết, không loại trừ sự cố tình làm sai. Nếu có trách nhiệm, có cố tình làm sai thì thậm chí có thể sẽ xem xét xử lý hình sự.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh không thỏa mãn với câu trả lời của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh. Ông đặt lại vấn đề, Bộ trưởng nói Tập đoàn Tổng công ty 91 chịu trách nhiệm trực tiếp của Chính phủ chứ không phải Bộ chủ quản. Thua lỗ giải thích do công nghệ lạc hậu. Vậy vai trò của Bộ chuyên ngành đến đâu?

"Khoán trắng cho doanh nghiệp rồi khi thua lỗ lại báo lên Quốc hội thì không được”, đại biểu này nhận xét.

Trước chất vấn này, Bộ trưởng Công Thương bổ sung, do dự án kéo dài lâu, tính chất từng dự án phức tạp vì vậy đánh giá nguyên nhân, trách nhiệm từng khâu, bộ phận, đối chiếu với các khung pháp lý cần có thời gian.

Việc này có sự chỉ đạo của Chính phủ, thanh tra Chính phủ cũng như kiểm toán các cơ quan khác cùng tham gia. “Mục tiêu của chúng ta không chỉ là triệt để xử lý các dự án mà còn truy cứu trách nhiệm, đảm bảo không để tái diễn”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng giải thích thêm, từ sau năm 2012 với Nghị định 99, trách nhiệm đã được giao cho từng bộ quản lý. Vì vậy, về sau trách nhiệm từng Bộ sẽ được xem xét rõ, đặc biệt là bộ chủ quản, đối với quản trị doanh nghiệp đã có khuôn khổ pháp lý. Vì vậy, việc phân tích đánh giá sẽ rõ ràng, làm sai hay không, vô tình hay cố tình trách nhiệm đến đâu...

Bộ trưởng cho biết, một số dự án đã được thanh tra, một số thì đang thanh tra, và cụ thể như nào cần thời gian để báo cáo và trình Thủ tướng xem xét, xử lý triệt để.