Giá năng lượng tại Mỹ còn đắt đỏ thì lạm phát còn cao thêm nhiều năm nữa

Trong tất cả các yếu tố đằng sau đà tăng mạnh của lạm phát tại Mỹ trong năm qua, có lẽ đáng ngại nhất chính là giá năng lượng. Chưa kể, năng lượng còn là một trong những chi phí tăng dai dẳng nhất.

Trong những năm tới, giá điện và nhiên liệu duy trì ở mức cao có thể sẽ tiếp tục gây áp lực lên lạm phát. Các ngân hàng trung ương vì lẽ đó có thể phải giữ lãi suất ở mức cao hơn, theo Wall Street Journal.

Các nhà kinh tế cũng cảnh báo rằng giá năng lượng nhiều khả năng sẽ biến động mạnh hơn, khiến các ngân hàng trung ương khó kiểm soát lạm phát hơn. Kịch bản này làm tăng khả năng xuất hiện liên tục các giai đoạn lạm phát cao, suy thoái kinh tế và biến động thị trường tài chính.

Chia sẻ với Wall Street Journal, ông Jason Bordoff - chuyên gia năng lượng tại Trường Khí hậu thuộc Đại học Columbia, cho hay: “Có nguy cơ là chúng ta đang ở trong một giai đoạn mà giá năng lượng tăng cao và tăng kéo dài hơn”.

Thời nay đã khác xưa

Các cú sốc năng lượng xưa nay không phải chuyện hiếm. Đặc biệt, bất ổn địa chính trị thường gây ra những bước nhảy vọt về giá, ví dụ như sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 hoặc sau cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Song, theo nhà kinh tế Tiffany Wilding của Pimco, tình hình hiện tại khác ở chỗ giá xăng dầu tăng cao một phần còn liên quan tới những thay đổi trong cấu trúc nguồn cung năng lượng, khi mà các nước tìm cách giảm phát thải khí nhà kính.

Ông Bob Ryan - trưởng bộ phận chiến lược hàng hoá và năng lượng của BCA Research, cho biết trong thập kỷ trước, lạm phát duy trì ở mức thấp một phần là do năng lượng tương đối rẻ.

Cuộc cách mạng dầu đá phiến tại Mỹ cũng như cuộc chiến giành thị phần giữa các thành viên OPEC năm 2014 là hai trong các yếu tố giúp giá năng lượng phải chăng hơn so với bây giờ, ông Ryan nói.

Giai đoạn 2015 - 2019, năng lượng chiếm trung bình 4,1% chi tiêu của người tiêu dùng. Đây là mức thấp nhất trong bất kỳ khoảng thời gian 5 năm nào kể từ khi chính phủ Mỹ thu thập dữ liệu từ năm 1929.

Trong khi đó, tháng 6 vừa qua, giá xăng dầu đắt đỏ đã làm tăng tỷ trọng của năng lượng trong chi tiêu của người tiêu dùng Mỹ lên 5%. Năng lượng cũng chiếm khoảng 25% trong mức tăng 9,1% của chỉ số giá tiêu dùng tháng 6.

Tỷ lệ đóng góp của năng lượng trong lạm phát có thể giảm xuống trong ngắn hạn nếu giá xăng dầu tiếp tục hạ nhiệt. Tuy nhiên, về lâu dài, áp lực tăng giá có khả năng vẫn tồn tại và do đó mức đóng góp có thể tiếp tục đi lên.

Giá tiêu dùng tại Mỹ có thể tăng thêm 4% vào đầu những năm 2030 nếu giá năng lượng lên cao hơn và doanh nghiệp đẩy chi phí sang khách hàng, theo phân tích của Viện Đầu tư BlackRock.

Các tác giả cho biết, lạm phát có thể nhích thêm 0,4 điểm % mỗi năm nếu quá trình chuyển đổi từ nhiên liệu hoá thạch sang không phát thải ròng vào năm 2050 diễn ra suôn sẻ. Nếu thay đổi diễn ra nhanh chóng hơn, lạm phát sẽ tăng đáng kể hơn.

Các ngân hàng trung ương thường tập trung vào giá trung bình của một rổ hàng hoá và dịch vụ, hơn là một hàng hoá duy nhất khi đặt ra mục tiêu lạm phát.

Tuy nhiên, nhà kinh tế Franziska Fischer tại Credit Suisse nói, giá năng lượng thường đóng vai trò quan trọng vì người tiêu dùng có xu hướng chú ý đến loại chi phí này và nhiên liệu cũng là yếu tố đầu vào của hầu hết hàng hoá và dịch vụ.

Các cú sốc xuất hiện thường xuyên, giá cả biến động lớn cũng như duy trì ở mức cao trong thời gian dài có thể tác động đến kỳ vọng của người tiêu dùng, rằng lạm phát sẽ còn tăng. Và thay đổi trong hành vi của họ có thể biến kỳ vọng lạm phát thành sự thật.

Việc giá năng lượng đắt đỏ ảnh hưởng đến các hàng hoá và dịch vụ khác có thể khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) khó xác định những cú sốc giá nào là tạm thời và đưa ra mức lãi suất phù hợp.

Năng lượng tái tạo cũng không rẻ

Theo phân tích của BlackRock, giá năng lượng tăng phần lớn do nguồn cung bị hạn chế, mà nguyên nhân sâu xa hơn là do đầu tư toàn cầu vào phát triển và khai thác dầu khí đã giảm gần một nửa kể từ khi giá dầu thô sụp đổ vào năm 2014.

Bà Isabel Schnabel - thành viên ban điều hành của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), cho rằng giá nhiên liệu hoá thạch cao hơn cũng cần thiết để thế giới theo đuổi các mục tiêu giảm phát thải.

Tuy nhiên, các nguồn năng lượng tái tạo hiện chưa đạt đến quy mô cần thiết để lấp đầy khoảng trống. Đồng thời, nguồn vốn đầu tư hạn chế vào hoạt động khai thác và chế biến các nguyên liệu thô cần cho tấm pin mặt trời, tuabin gió, pin,…cũng khiến nguồn cung khó theo kịp nhu cầu, qua đó kéo chi phí lắp đặt lên cao.

Năm ngoái, giá các hợp đồng mua bán điện - tức các hợp đồng dài hạn cho nguồn điện được tạo ra bởi hệ thống năng lượng tái tạo, đã tăng mạnh. Một phần là do chi phí đầu vào cao, phần khác do việc cấp phép chậm trễ và thiếu cơ sở hạ tầng lưới điện.

Đầu tư chậm chạp đồng nghĩa rằng nguồn cung các khoáng sản chính sẽ gặp khó khăn để theo kịp nhu cầu tăng nhanh trong quá trình chuyển đổi năng lượng, Wall Street Journal nhấn mạnh.

Gần đây, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính rằng nếu thế giới đang trên đà hoàn thành Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu thì nhu cầu cho lithium, niken và coban giai đoạn 2020 - 2040 sẽ tăng lần lượt 40 và 20 lần.

Các dự án năng lượng sạch cũng tốn kém hơn về mặt mua sắm và lắp đặt trang thiết bị so với các dự án khí đốt tự nhiên, đồng thời còn yêu cầu chính quyền địa phương phải nâng cấp lưới điện.

So với năm 2020, tất cả các yếu tố trên sẽ khiến chi phí sản xuất và phân phối điện tái tạo đi lên 25% vào năm 2040. Chi phí tăng thêm sẽ được chuyển vào hoá đơn của người tiêu dùng, nhà phân tích Humayun Tai của McKinsey cho hay.

Tương tự, ông Audun Martinsen - trưởng bộ phận nghiên cứu dịch vụ năng lượng tại Rystad Energy, cho biết: “Chúng ta không có đủ khí đốt và công suất sản xuất điện tái tạo”. Do sự thiếu hụt này, ông Martinsen dự đoán giá điện sẽ duy trì ở mức cao trong 10 năm tới.