[Bài 2] 5 nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á đang làm gì để chống chọi 'cơn bão' lạm phát?

Các nền kinh tế Đông Nam Á vẫn chưa giải quyết được bài toán lạm phát khi giá thực phẩm và dầu thô phi mã. Nếu một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu xảy ra khi Đông Nam Á chỉ vừa vực dậy từ đại dịch, thiệt hại cho khu vực này có thể gia tăng gấp bội.

Chia sẻ với SCMP,  các nhà phân tích và chuyên gia kinh tế cho rằng, một số nước Đông Nam Á có thể phải chi ngân sách nhiều hơn để giảm thiểu tác động của lạm phát. Điều này có khả năng dẫn đến thâm hụt ngân sách ngày càng lớn.

Song, các quốc gia Đông Nam Á có thể chi thêm bao nhiêu và chèo lái qua cuộc khủng hoảng hiện tại như thế nào? Ở bài 1, người viết đã đề cập đến cách làm của hai trong 5 nền kinh tế lớn nhất khu vực là Indonesia và Malaysia, còn dưới đây là các lựa chọn chính sách của 3 nền kinh tế còn lại:

Philippines

Giá dầu thế giới đột ngột tăng vọt đã kéo lạm phát tại Philippines lên mức cao nhất gần 4 năm. Cụ thể, tháng 6 năm nay, chỉ số giá tiêu dùng đã tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo ông Dennis Mapa - người đứng đầu Cơ quan Thống kê Philippines, chi phí nhiên liệu, điện nước và thực phẩm cao hơn là những nguyên nhân dẫn đến việc “lạm phát leo lên mức đỉnh so với tháng 10/2018”.

Tuy nhiên, trong một cuộc họp báo tuần trước, Tổng thống mới đắc cử Ferdinand Marcos Jnr nói rằng việc giá cả tăng vọt trong tháng 6 không phản ánh tình hình thực tế ở Philippines, vì phần lớn lạm phát là “nhập khẩu” từ nước ngoài và bắt nguồn bởi “những biến số mà chính phủ không thể kiểm soát được”.

Ông Marcos lưu ý rằng giá tiêu dùng leo thang dù nguồn cung lương thực không thiếu. Vị tân tổng thống cam kết sẽ kìm chế lạm phát bằng cách tăng nhập khẩu thịt heo, thịt gà và thịt bò; đồng thời nâng sản lượng gạo và ngô trong nước.

“Đó là lý do tại sao tôi đặt nông nghiệp thành ưu tiên cao nhất…, bởi vì bạn không thể xây dựng một nền kinh tế vững mạnh nếu không có nền tảng nông nghiệp ổn định”, ông Marcos nhấn mạnh.

Đối với lĩnh vực giao thông vận tải, Tổng thống Philippines cho biết ông dự định sẽ tiếp tục trợ giá nhiên liệu cho xe jeepney và xe máy ba bánh, nhưng sẽ giới hạn xe lửa miễn phí cho học sinh.

Chia sẻ với SCMP, ông Ron Acoba - nhà sáng lập kiêm chiến lược gia đầu tư tại Trading Edge Training & Consultancy, cảnh báo rằng thất bại trong việc khống chế lạm phát - đặc biệt là giá nhiên liệu, có thể khiến Philippines dễ rơi vào suy thoái.

Mặc dù giá nhiên liệu đang chịu những áp lực từ bên ngoài, ông Acobo cho biết chúng chiếm tới 38% mức tăng của lạm phát tiêu dùng và có thể tác động lan toả tới giá thực phẩm.

Theo khuyến nghị của vị chuyên gia, chính phủ Philippines có thể tạm dừng áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhiên liệu, hoặc xem xét tăng thuế đối với game, thuốc lá, rượu, đồ uống có đường và đồ ăn nhẹ không có lợi cho sức khoẻ.

Ông Acoba lưu ý, nếu lạm phát không được giải quyết và giá cả vẫn ở mức cao ngay thời điểm nền kinh tế Philippines cố gắng phục hồi hậu đại dịch, người dân sẽ không có tiền để chi tiêu và “có rủi ro…Philippines sẽ rơi vào suy thoái thêm lần nữa”.

Anh Jeck Aliw, một người bán trái cây ở ngoại ô thủ đô Manila, nhận thức sâu sắc về thiệt hại do giá nhiên liệu tăng đột ngột gây ra. Aliw không còn cách nào khác ngoài giữ nguyên giá bán, mặc dù nhà cung cấp đã nâng giá trái cây do chi phí vận chuyển cao hơn.

Chủ nhà trọ của anh cũng cảnh báo về khả năng tăng tiền thuê nhà nếu giá điện và nhiên liệu tiếp tục đi lên. “Tôi vẫn có đủ tiền mua gạo với giá 39 peso/kg, nhưng tôi hy vọng chính phủ có thể làm gì đó với giá nhiên liệu”, ông bố 4 con cho hay.

Singapore

Tương tự các quốc gia khác trong khu vực, chỉ số lạm phát chính của Singapore cũng đang tăng cao hơn dự kiến do giá thực phẩm và điện đi lên.

Trong tháng 5, lạm phát lõi - thước đo giá tiêu dùng ưa thích của Cơ quan Tiền tệ Singapore (tức ngân hàng trung ương nước này), đã tăng 3,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là tốc độ nhanh nhất trong 13 năm.

Tuy nhiên, chính phủ Singapore tin tưởng có thể kiểm soát được lạm phát thông qua chính sách tiền tệ lấy tỷ giá hối đoái làm trung tâm của ngân hàng trung ương, theo SCMP.

Phó Thủ tướng Lawrence Wong cho biết chính sách tiền tệ đã giúp Singapore giữ lạm phát giá thực phẩm không nấu chín ở mức “khiêm tốn - chỉ hơn 3%” trong quý I năm nay, trong khi mức tăng toàn cầu là 20,3%. Các mặt hàng điện, ga và xăng dầu cũng tăng giá tương đối hạn chế so với mặt bằng chung.

Song, người dân Singapore vẫn lo lắng. Ông Endowus, một cố vấn tài chính số, nhận thấy khoảng 45% trong 680 người Singapore mà ông khảo sát nói rằng mối quan tâm tài chính hàng đầu của họ trong năm nay là lạm phát.

Tháng trước, Phó Thủ tướng Wong đã công bố gói hỗ trợ bổ sung trị giá 1,5 tỷ đô la Singapore (tương đương 1,1 tỷ USD) để hạ nhiệt giá cả cho khoảng 1,5 triệu người Singapore có thu nhập thấp nhất.

Theo ông Wong, ngân sách cho gói hỗ trợ bổ sung đến từ doanh thu cao hơn dự kiến của chính phủ trong năm tài khoá vừa qua, một phần nhờ đà phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế và chi tiêu cho COVID-19 ít hơn kế hoạch đề ra.

Song, chính phủ sẽ triển khai kế hoạch tăng thuế hai giai đoạn đối với hàng hoá và dịch vụ (GST). Theo đó, mức thuế sẽ được nâng thêm 1 điểm % lên 8% vào năm 2023, sau đó ổn định ở mức 9% vào năm 2024.

Chuyên gia thuế Gan Hwee Leng tại KPMG Singapore cho rằng việc tăng thuế GST sắp tới là “một trong những biện pháp bền vững nhất về mặt tài khoá để tăng doanh thu thuế của nhà nước”. Chưa kể, động thái này có thể khuyến khích người dân tiết kiệm hơn vì thuế chỉ áp dụng khi mua hàng hoá và dịch vụ.

Dù vậy, giới phê bình cho rằng chính phủ nên tìm kiếm các giải pháp khác để tăng doanh thu và chỉ dùng đến GST khi không còn có thể xoay xở được nữa, vì tăng thuế này có thể làm xấu thêm bức tranh lạm phát.

Thái Lan

Sau khi tăng cường vay nợ trong thời kỳ đại dịch, thì ngoài tăng lãi suất, chính phủ Thái Lan không có nhiều lựa chọn để giải quyết vấn đề lạm phát. Giá nhiên liệu tăng kỷ lục đang làm tăng chi phí sinh hoạt của người Thái.

Các chuyên gia dự đoán ngân hàng trung ương Thái Lan có thể sẽ buộc phải nâng lãi suất chuẩn tại cuộc họp tháng 8, sau khi lạm phát tiêu dùng tháng 6 tăng 7,66% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng của Thái Lan hiện đang đứng đầu trong 5 nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

Tuy nhiên, việc tăng lãi suất có thể gây hại cho chi tiêu của người tiêu dùng giữa lúc nền kinh tế đang cố vực dậy từ dịch bệnh. Dẫu vậy, các chuyên gia nói đây là điều cần thiết để kìm chế lạm phát.

Chỉ trong năm nay, giá dầu diesel tại Thái Lan đã nhảy vọt 20%, qua đó làm tăng chi phí nguyên liệu thô, hàng tạp hoá và vận tải. Chính phủ buộc phải trợ cấp giá nhiên liệu, đặc biệt là đối với dầu diesel và ga.

Song, điều đó là chưa đủ để ổn định giá cả. Ông Montree Socatiyanurak - phó giáo sư kinh tế tại Viện Quản lý Phát triển Quốc gia Thái Lan, nhấn mạnh: “Chính phủ cần phải đóng băng giá dầu diesel”.

Nhưng trong bối cảnh quỹ bình ổn giá xăng dầu của Thái Lan đang ở trong “vùng đỏ” với các khoản nợ hơn 100 tỷ baht (tương đương 2,8 tỷ USD), ngân sách cần phải đến từ một nguồn khác, ông Montree lưu ý.

“Chính phủ sẽ cần phải vay nợ nhiều hơn nếu muốn đóng băng giá dầu diesel”, vị phó giáo sư khuyến nghị.

Ở trao đổi khác với SCMP, chuyên gia cấp cao Lalita Thienprasiddhi của Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn, cho rằng tăng lãi suất chỉ có thể tạo ra tác động hạn chế, vì cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu chủ yếu là do Nga tấn công Ukraine.

Thái Lan có kho dự trữ tiền mặt bằng đồng USD lớn, nhưng đã cố gắng vay nợ để chèo lái nền kinh tế vượt qua đại dịch. Nợ công hiện đã lên tới 62% GDP.

Ông Thienprasiddhi nói chính phủ có thể phải phát hành thêm trái phiếu mới và nâng trần nợ công để trang trải chi phí dầu diesel. Ngoài ra, việc tăng lương tối thiểu cũng nên được cân nhắc khi chính phủ tìm kiếm sự hỗ trợ từ khu vực tư nhân.

Ở khía cạnh tích cực hơn, các nhà hoạch định kinh tế vẫn còn một con át chủ bài để giúp thúc đẩy tăng trưởng.

Ông Montree nói: “Du lịch có thể là người anh hùng giải cứu chúng ta”. Vị phó giáo sư cũng thông tin rằng xuất khẩu đang phục hồi và các dự án cơ sở hạ tầng đang tạo ra các dòng vốn đầu tư mới.