Bậc thầy đầu tư: Paul Singer, người đàn ông từng đối đầu Warren Buffett và suýt chiếm tàu của hải quân Argentina

Năm 2017, tờ Bloomberg từng đăng tải một bài viết với tiêu đề “Nhà đầu tư đáng sợ nhất thế giới”, với nhân vật chính là tỷ phú Paul Singer. Tờ báo nhận định Singer có lẽ là nhà đầu tư chủ động đáng sợ nhất thế giới, không chỉ đối với doanh nghiệp, các quỹ đầu cơ đối thủ mà còn cả những quốc gia lớn.

Singer từng buộc công ty khai thác mỏ hàng đầu thế giới BHP Billiton tái cơ cấu hoạt động, đối đầu với Warren Buffett để giành công ty phân phối điện lớn nhất Texas, sa thải hàng loạt CEO ở hai bên bờ Đại Tây Dương, kích hoạt một chuỗi sự kiện dẫn đến vụ luận tội của cựu Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye.

Elliott Management, công ty quản lý đầu tư trị giá gần 70 tỷ USD do Singer sáng lập, gần đây đã tiếp tục gây chú ý với khoản đầu tư vào Southwest Airlines và đưa ra nhiều yêu cầu với hãng hàng không hàng đầu nước Mỹ, bao gồm việc sa thải CEO Bob Jordan. 

Singer có ảnh hưởng khổng lồ đối với thế giới đầu tư và doanh nghiệp Mỹ. Ông hứng chịu không ít chỉ trích nhưng không hề buồn phiền vì bị coi là ương ngạnh. Ngược lại, ông coi đó là ưu điểm.

Ông giải thích trong một cuộc phỏng vấn: “Tôi muốn các doanh nghiệp lắng nghe yêu cầu của chúng tôi, hiểu rằng chúng tôi rất nghiêm túc và đủ khả năng để thực hiện kế hoạch của mình”.

Cho đến nay, Elliott đã tham gia vào 252 chiến dịch đầu tư chủ động tại 225 công ty khác nhau, theo FactSet. 

Người đàn ông luôn chiến thắng

Singer sinh ra và lớn lên ở New Jersey. Cha ông là một dược sĩ và mẹ là một bà nội trợ. Ông tốt nghiệp Đại học Rochester với chuyên ngành tâm lý học năm 1966 và nhận thêm bằng từ Trường Luật Harvard ba năm sau đó.

Sau một khoảng thời gian ngắn thử sức trong thế giới luật doanh nghiệp, Singer mở Elliott Management vào năm 1977 với số vốn 1,3 triệu USD. Ông không hứng thú với chiến lược truyền thống là mua cổ phiếu và ngồi chờ giá tăng. Ông muốn can thiệp nhiều hơn vào hoạt động của doanh nghiệp.

Trong thập niên 1980, Singer bắt đầu tập trung vào chiến lược đầu tư “tài sản xấu” (distressed asset), tức là mua nợ của những công ty đang gặp khủng hoảng với mức giá rẻ.

Chiến lược này đòi hỏi nhà đầu tư phải kiên nhẫn, có nguồn vốn lớn và giỏi thương thảo. Thông thường, nhà đầu tư cũng phải biết sử dụng hệ thống pháp lý, đâm đơn kiện để được trả tiền, hoặc sẵn sàng tranh cãi với các chủ nợ khác tại tòa án phá sản trong nhiều năm. 

Điều làm nên tên tuổi của Singer là ván cược vào trái phiếu Argentina. Theo phân tích của một chuyên gia, công ty Elliott đã trả hơn 100 triệu USD cho số trái phiếu trị giá 600 triệu USD của Argentina.

Vào năm 2001, Argentina chính thức vỡ nợ, nền kinh tế rơi vào khủng hoảng trầm trọng. 5 vị tổng thống nhậm chức và rời nhiệm sở chỉ trong vòng vài tháng. Đến năm 2003, Tổng thống Néstor Kirchner đắc cử và tuyên bố các trái chủ phải chấp nhận các điều khoản sửa đổi nếu muốn nhận lại một phần tiền.

Dần dần, các chủ sở hữu 92% trái phiếu của Argentina đành chấp nhận. Nhưng Elliott và một vài chủ nợ khác giữ vững lập trường. Mục tiêu của Elliott là chờ số chủ nợ giảm xuống, tăng cường khả năng Argentina có thể trả đủ tiền nợ cho công ty.

Cuộc đấu tranh của Elliott kéo dài đến 15 năm. Trong khoảng thời gian đó, công ty của Singer đã sử dụng chiến thuật “sáng tạo” là cố gắng tịch thu nhiều tài sản của Argentina để làm vật thế chấp cho khoản nợ chưa trả, bao gồm dự trữ của ngân hàng trung ương, tài sản của quỹ hưu trí và một hợp đồng phóng tên lửa ở California.

Kế hoạch táo bạo nhất diễn ra vào năm 2012, khi Elliott cố gắng chiếm giữ tàu của hải quân Argentina. Khi đó, con tàu dài hơn 100m này được cho là đang chở 110 học viên hải quân từ nhiều quốc gia, 69 thành viên của Hải quân Argentina và thủy thủ đoàn gồm 220 người. Khi các bên tranh cãi trước tòa, những người lính Argentina vẫn ở lại trên tàu.

Elliott tiêu tốn 14 năm cho cuộc chiến pháp lý nhưng cuối cùng cũng được đền đáp xứng đáng. Theo một phân tích, Argentina đã đồng ý trả cho công ty 2,4 tỷ USD, tương ứng với tỷ suất lợi nhuận 1.270% trên khoản đầu tư ban đầu. Đoạn kết này gửi đi thông điệp đáng gờm: Singer luôn chiến thắng.

Áp lực lớn

Kiến thức tâm lý học của Singer có vẻ đã giúp ích cho Elliott khi họ muốn gây áp lực lên ban lãnh đạo các doanh nghiệp. Chiến thuật đặc trưng của Elliott là công bố một lá thư chỉ trích gay gắt CEO của công ty mục tiêu. Thông thường sau đó CEO sẽ từ chức hoặc công ty sẽ bị bán lại, tờ New Yorker cho biết.

Năm 2012, Elliott đầu tư vào công ty phần mềm Compuware ở Detroit. Một cựu thành viên HĐQT của Compuware kể lại rằng Elliott đã tập hợp tài liệu chứa những thông tin cá nhân đáng xấu hổ của họ. Khi Jess Cohn, một nhân viên của Elliot, cho HĐQT của Compuware xem những tài liệu này, các thành viên coi đó là lời đe dọa ngầm rằng Elliott sẽ công khai chúng.

Cohn khẳng định Elliott chỉ tập hợp tài liệu về lý lịch nghề nghiệp của ban lãnh đạo Compuware và ông ngạc nhiên khi chúng “bị coi là sự đe dọa đối với thông tin cá nhân”. Cuối cùng, Compuware bị bán lại cho một quỹ đầu tư tư nhân.

Trong một trường hợp khác, Elliott gom 8,9% cổ phần trong Telecom Italia và tranh giành quyền kiểm soát với một cổ đông lớn - gã khổng lồ truyền thông nước Pháp Vivendi và Chủ tịch lúc bấy giờ là ông Vincent Bolloré.

Chỉ vài ngày trước khi Telecom Italia họp để bầu HĐQT mới, ông Bolloré bị cảnh sát bắt giam vì nghi ngờ hối lộ quan chức ở hai nước châu Phi. Tại cuộc họp, Elliott đã nắm quyền kiểm soát 2/3 số ghế trong HĐQT. Reuters ví vụ việc này như “cuộc đảo chính trong phòng họp”.

Một trong những chiến dịch thất bại hiếm hoi của Singer là nỗ lực ngăn cản vụ sáp nhập giữa hai công ty liên kết của Samsung là Cheil Industries và Samsung C&T.

Theo tờ New Yorker, các đối thủ của Singer bị cho là đã hối lộ để một số quan chức chính phủ Hàn Quốc phê chuẩn thương vụ. Bê bối trên cùng những sự kiện khác cuối cùng đã dẫn đến vụ luận tội và bỏ tù cựu Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye.

Năm ngoái,  tòa án trọng tài quốc tế ra phán quyết rằng Hàn Quốc phải trả cho Elliott 53,6 triệu USD tiền bồi thường, cộng với tiền lãi tính theo lãi suất kép 5% trong 8 năm và 28,9 triệu USD chi phí pháp lý vì đã phê duyệt vụ sáp nhập này.