Bậc thầy đầu tư: Ken Griffin tái tạo ngành quỹ đầu cơ, tạo dấu ấn trên Phố Wall bằng cách nào?

Ông trùm kiêu hãnh

Tỷ phú Ken Griffin là nhà sáng lập kiêm CEO Citadel - công ty quản lý quỹ đầu cơ quy mô 63 tỷ USD có năng lực kiếm lời hàng đầu Phố Wall.

Năm 2022, Citadel mang về cho các nhà đầu tư 16 tỷ USD - mức lợi nhuận hàng năm lớn nhất trong lịch sử mà một công ty quản lý quỹ đầu cơ từng đạt được, theo nghiên cứu của LCH Investments.

Griffin dõng dạc tuyên bố về Citadel và công ty “chị em” Citadel Securities như sau: “Chúng tôi kiếm được nhiều tiền hơn bất kỳ công ty nào khác trong lịch sử thị trường vốn. Đây là nơi mọi người đến làm việc khi họ muốn thay đổi thế giới tài chính”.

Trong một thời gian dài, ngành quỹ đầu cơ bị thống trị bởi các nhà đầu tư độc đoán như George Soros và David Temper. Griffin đã thay đổi mô hình truyền thống bằng cách phân chia hoạt động công ty thành những phần nhỏ hơn, xây dựng hàng chục đội nhóm làm việc một cách bán độc lập và quản lý danh mục của riêng họ.

Citadel và khoảng vài chục công ty có cấu trúc tương tự chỉ nắm giữ khoảng 9% tài sản toàn ngành quỹ đầu cơ. Tuy nhiên, họ lại đang tạo ra hơn 25% việc làm và chiếm khoảng 30% hoạt động của ngành này trên thị trường chứng khoán Mỹ, theo Goldman Sachs.

Tờ Wall Street Journal (WSJ) cho biết tại Citadel, Griffin bị coi là vị sếp khắt khe và ánh mắt gay gắt của ông có thể khiến người khác không thoải mái. Ông hoàn toàn không muốn nhân viên cấp dưới trở nên tự mãn.

Trong lá thư gần đây, vị tỷ phú có tài sản ròng ước tính vào khoảng 42 tỷ USD viết rằng ông muốn “xây dựng đội ngũ đáng gờm nhất trong lịch sử ngành quỹ đầu cơ”.

Mạnh mẽ hơn sau thất bại

Griffin sinh ra tại Florida năm 1969. Ông học lập trình và mở doanh nghiệp bán phần mềm giáo dục qua bưu điện khi còn là một thiếu niên. Griffin theo học kinh tế tại Harvard danh giá và giao dịch trái phiếu trong phòng ký túc xá. Ông thành lập Citadel tại Chicago năm 1990.

Vào thời điểm đó, các quỹ đầu cơ kiểu mẫu đang được vận hành bởi những nhà sáng lập có quyền quyết định cuối cùng về chiến lược mua bán. Những công ty có nhà quản lý chuyên quyền như vậy thường tập trung vào một chiến lược đầu tư hoặc một loại tài sản duy nhất. Griffin có phong cách cởi mở hơn.

Từ trọng tâm ban đầu của Citadel là trái phiếu chuyển đổi, Griffin mở rộng ra mảng chênh lệch giá thống kê (statistical arbitrage) - một loại hình giao dịch định lượng - vào năm 1994. Sang năm 2001, Citadel mở thêm bộ phận lựa chọn cổ phiếu và đến năm 2002 thì dấn thân vào thị trường hàng hóa.

Sau giai đoạn thua lỗ vào năm 2006, Griffin và đồng nghiệp đã tiến hành sàng lọc kỹ năng của các chuyên gia chọn cổ phiếu trong Citadel. Kể từ đó, mỗi danh mục cần kết hợp cổ phiếu của các công ty có quy mô, tốc độ tăng trưởng, động lực và các yếu tố cơ bản khác nhau.

Mục đích của Citadel là tạo ra các danh mục không có mối tương quan chặt chẽ với thị trường nói chung mà chủ yếu chỉ chịu các rủi ro độc nhất gắn với doanh nghiệp.

Cuộc khủng hoảng tài chính 2008 - 2009 suýt thì đã hạ gục Griffin. Các quỹ lớn của Citadel báo lỗ 55%, đẩy công ty đến bờ vực. Đến năm 2012, Citadel mới phục hồi từ các tổn thất.

Từ đó, Citadel bắt đầu hoạt động giống như một tập hợp các quỹ đầu cơ mini hơn là quỹ đầu cơ truyền thống. Griffin thành lập thêm các đội chọn cổ phiếu, mỗi đội bao gồm nhiều nhóm riêng biệt chuyên phụ trách các lĩnh vực nhất định và quản lý các vị thế của riêng mình.

Ngoài danh mục độc lập của các đội, Citadel còn có “danh mục trung tâm” với quy mô khá lớn để bù đắp rủi ro của các vị thế tập trung và bổ sung các chứng khoán có tiềm năng lớn.

Tới năm 2018, các công ty quỹ đầu cơ “đa nhà quản lý” như Citadel tăng trưởng nhanh chóng hơn phần còn lại của ngành. Citadel thu hút được nhiều khách hàng đến mức công ty phải hạn chế huy động vốn và bắt đầu hoàn trả lợi nhuận vượt mức hàng năm.

Đầu năm 2020, Griffin than thở với hàng trăm nhân viên Citadel rằng họ chưa tìm ra đủ cơ hội để tận dụng số vốn huy động được. Trong cùng năm, khi COVID-19 gây náo loạn thị trường chứng khoán Mỹ, tỷ suất sinh lời của các quỹ đầu cơ là -7,3%, còn quỹ chủ lực của Citadel đạt thành tích 24,5%.  

“Kẻ thù” của nhà đầu tư nhỏ lẻ

Cơn sốt cổ phiếu meme năm 2021 khiến danh tiếng của Griffin vang dội ra ngoài Phố Wall - nhưng theo nghĩa tiêu cực. Ông bị coi là kẻ thù của các binh đoàn nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Vào tháng 1/2021, Citadel và các đối tác đã cứu Melvin Capital bằng khoản đầu tư 2 tỷ USD sau khi quỹ đầu cơ này bị lỗ nặng bởi các vị thế bán khống GameStop. Động thái này đã rơi vào tầm ngắm của các nhà đầu tư nhỏ lẻ muốn trừng phạt phe bán khống.

Khi ứng dụng Robinhood hạn chế giao dịch GameStop và các cổ phiếu meme khác trong tháng đó, mạng xã hội bắt đầu lan truyền giả thuyết rằng nguyên nhân là áp lực từ Citadel Securities - công ty chứng khoán xử lý các lệnh mua bán từ khách hàng của Robinhood.

Sau đó, Quốc hội Mỹ đã triệu tập Griffin điều trần về vai trò công ty của ông đối với sự kiện này. Số điện thoại của Griffin bị rò rỉ trên mạng và vô số người gọi điện yêu cầu ông giải thích vì sao lại giới hạn các giao dịch trên Robinhood.

Nhưng nhìn chung, những năm gần đây khá thuận lợi với Citadel. Năm ngoái, quỹ chủ lực của Citadel đạt tỷ suất sinh lời 15,3%, cao hơn hẳn mức tăng 7,4% của chỉ số đo lường hiệu quả hoạt động ngành quỹ đầu cơ. Năm 2024, quỹ chính của Citadel lãi 8,8% trong 7 tháng đầu năm.