Hành trình khởi nghiệp của VNG: Từ một quán cà phê internet đến startup kỳ lân đầu tiên của Việt Nam

VNG bắt đầu với tên gọi Vinagame vào năm 2004. Ở thời điểm hiện tại, VNG hoạt động trong đa dạng các loại hình dịch vụ internet hơn là gói gọn trong mảng game như ban đầu.

"Nguồn gốc" của Vinagame đến từ tình yêu của ông Lê Hồng Minh, CEO và Chủ tịch VNG, với game. "Tôi sinh năm 1977 và game được giới thiệu vào Việt Nam vào năm 1992, khi tôi 15 tuổi. Tôi cực kỳ mê các trò chơi trê máy tính", ông Minh nói với Tech in Asia. "Lý do tôi sáng lập VNG vào năm 2004 là muốn sở hữu một công ty game. Đó là lý do ban đầu".

Đam mê game không biến ông Minh thành một nhà phát triển game hay một hoạ sỹ. Thay vào đó, ông Minh theo học chuyên ngành Tài chính Ngân hàng của Đại học Monash (Australia).

Khi trở về Việt Nam vào năm 2001, ông đầu quân cho quỹ đầu tư VinaCapital. Thế nhưng, niềm đam mê cho game của ông Minh không hề mất đi ngay cả khi ông bắt đầu bước vào thế giới làm việc chuyên nghiệp. Thay vào đó, nó thậm chí thôi thúc mãnh liệt hơn.

"Tôi đã đến World Cybergames tại Hàn Quốc năm 2002. Và khi trở về Việt Nam, tôi và một vài người bạn đã mở một quán cà phê internet vào đầu năm 2003 chỉ để chơi game và có một dự án kinh doanh nhỏ", ông nói. "Vì thế, công việc ban ngày của tôi là một chuyên viên ngân hàng đầu tư và công việc tay trái là chủ một quán cà phê internet. Đó là câu chuyện khởi nghiệp của tôi. Tôi không ngồi văn phòng và đột nhiên dựng lên VNG".

Các quán cà phê internet cực kỳ phổ biến ở Việt Nam thời điểm đó. Một số trò chơi trên mạng LAN ở quán cà phê internet của ông Minh, Gamezone, rất phổ biến như Counterstrike, Red Alert, Starcraft, và Warcraft. Bên cạnh đó, một số trò chơi trên nền web như MU Global cũng nhận được tiếng vang trên toàn thế giới, song lại chỉ có ngôn ngữ Tiếng Anh.

Vì thế, ông Minh cho rằng cơ hội vàng nằm ở việc phát hành MU Global bằng Tiếng Việt. Ông đến Hàn Quốc để đàm phán nhượng quyền trò chơi song không thành công. Về lại Việt Nam, ông Minh cố gắng tìm kiếm các phương án thay thế khác và Trung Quốc là thị trường được chọn.

Thời điểm đó, Kingsoft, một công ty phần mềm Trung Quốc, có trò chơi rất nổi tiếng là Swordsman Online. Ông Minh, vốn không nói được tiếng Trung, đã đến Trung Quốc để gặp Lei Jun và đội ngũ Kingsoft với hy vọng có thể thuyết phục nhượng quyền và ông đã thành công.

"Họ biết chúng tôi chỉ là một công ty nhỏ nhưng rất hỗ trợ. Chúng tôi ký thoả thuận và phần còn lại là nỗ lực hết mình. Trò chơi mà chúng tôi được nhượng quyền từ Kingsoft, 6 tháng sau, trở thành một bom tấn ở Việt Nam", ông Minh nhớ lại.

Thực tế, Swordsman Online (Võ Lâm Truyền Kỳ) có một triệu người chơi sau một thời gian ngắn sau khi phát hành ở Việt Nam vào năm 2005. Cùng năm, VNG cũng nhận được dòng vốn đầu tư đầu tiên từ IDG Ventures. Ông Minh thừa nhận VNG đã rất may mắn khi có lãi ngay từ năm đầu.

Thành công của Võ Lâm Truyền Kỳ đưa VNG vào hàng nhà phát hành game lớn tại Việt Nam. Năm 2018, VNG ước tính có khoảng 35% thị phần game PC và 50% thị phần game di động tại Việt Nam.

Cùng Garena (SEA) và Gamota (Appota), VNG liên tục có mặt trong top 3 nhà phát hành game lớn nhất Việt Nam. Thể loại trò chơi nhập vai trực tuyến nhiều người chơi (MMORPG) và game bắn súng là hai thế mạnh của VNG. Dù vậy, VNG cũng đã mở rộng sang xuất bản một số trò chơi thể thao điện tử (esport) để cạnh tranh với Garena.

Ở nền tảng di động, VNG cũng xếp hạng khá cao trong khu vực, cùng OneSoft và Amanotes cũng là những đại diện đến từ Việt Nam.

Năm 2011, VNG thâm nhập thị trường Nhật Bản bằng cách xuất bản các trò chơi xã hội như Pig Farm hay Sky Garden hợp tác cùng với DeNA song không nhận được nhiều thành công. Bên cạnh đó, VNG cũng vào một số thị trường Đông Nam Á từ năm 2017 và công bố kế hoạch trở thành một nhà phát hành toàn cầu vào năm tháng 12/2019.

Nhớ lại nỗ lực này, ông Kelly Wong, phó chủ tịch phụ trách vận hành của VNG, nói với Tech in Asia, rằng: "Trước đây, chúng tôi phát hành game ở nước ngoài nhưng chưa đổi nguồn lực để phát triển các chiến lược kinh doanh dài hạn ở đây. Giờ thì chúng tôi cam kết với kế hoạch".

Về mặt chiến lược, ông Wong nói rằng ông muốn tìm các thị trường có đặc điểm giống Việt Nam. Ở Đông Nam Á, mục tiêu chính là tăng khả năng phát hành trong khu vực. Hiện tại, VNG đã có đội ngũ ở Thái Lan, Myanmar và Singapore.

Với thị trường Mỹ Latinh, khu vực mà Free Fire của Garena đang được cực kỳ yêu thích, ông Wong nói rằng kế hoạch của VNG là ra mắt phiên bản điện tử của các trò chơi game thẻ bài và board game phổ biến. "Thị trường Mỹ Latinh chưa được phục vụ đầy đủ và khá hấp dẫn do mức độ sử dụng di động cao và chi phí dữ liệu hợp lý", ông nhấn mạnh.

Ông Wong thừa nhận cơ hội để nắm bắt tăng trưởng ở các thị trường mới luôn cực kỳ hữu ích trong việc cải thiện tăng trưởng và định giá của công ty.

Bên ngoài mảng game, hệ sinh thái internet của VNG cũng cực kỳ đa dạng và thành công, ứng dụng Zalo là một trong số đó với 62 triệu người dùng, chỉ đứng sau Facebook và YouTube ở Việt Nam. VNG cũng có hoạt động ở mảng thanh toán số, quảng cáo, thông tin và điện toán đám mây.

Ngoài ra, Ông Vương Quang Khải, phó chủ tịch VNG, tiết lộ với Nikkei hồi đầu năm nay rằng VNG sẽ đẩy mạnh đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI). Tháng 12 năm ngoái, Zalo AI đã giới thiệu ứng dụng Kiki cho loa thông minh. 

Ông Khải nói rằng Kiki được phát triển dựa trên các công nghệ như Alexa (Amazon) và Siri (Apple) nhưng bằng tiếng Việt. Zalo cũng đang đàm phán với một công ty phát triển thiết bị màn hình trong xe lớn để có thể đưa Kiki vào thị trường xe hơi đại trà vào quý III/2021.

Năm 2017, VNG ký biên bản ghi nhớ để niêm yết trên sàn NASDAQ của Mỹ. Dù vậy, kế hoạch này vẫn chưa được hiện thực hoá. Trung tuần tháng 8 năm nay, Bloomberg đưa tin VNG đang cân nhắc sẽ niêm yết tại Mỹ thông qua một công ty thâu tóm, sáp nhập chuyên dụng (SPAC).

Bloomberg nói rằng VNG đang làm việc với các đối tác tư vấn tài chính để tìm kiếm các cơ hội sáp nhập có thể đưa định giá của VNG lên mốc 2 tỷ USD đến 3 tỷ USD. Dù vậy, các thảo luận hiện tại vẫn chưa được chốt và VNG hoàn toàn có thể lựa chọn các phương án gọi vốn khác.

Chia sẻ trên Nikkei, ông Hồ Quốc Tuấn, giảng viên tài chính Đại học Bristol, nói rằng các nhà đầu tư hiện tại và tương lai sẽ muốn xem liệu các khoản đầu tư của VNG liệu có mang về trái ngọt. VNG đã đổ nhiều triệu USD vào mảng thanh toán số và thương mại điện tử.

Bên cạnh đó, ông Hồ Quốc Tuấn cũng lo ngại về việc VNG có thể sẽ phải đổi mặt với vấn đề mà các công ty công nghệ lớn của Mỹ hay Châu Âu gặp phải: độc quyền. Lý do đến từ việc nhiều mảng kinh doanh của VNG chồng chéo lên nhau.

Đầu tiên, Zalo và Zalo Pay có 39 tính năng. Chúng được liên kết với Zalo Shop dành cho các nhà bán hàng bên thứ ba, tạp chí điện tử Zing News và Tiki (sàn thương mại điện tử mà Tiki có khoảng 22% cổ phần, thời điểm tháng 4/2021).

Bên cạnh đó, các mảng kinh doanh của VNG cũng giao thoa lẫn nhau. Ví dụ, ban đầu mảng game yêu cầu các trung tâm dữ liệu. Đến nay, mảng dữ liệu trở thành một nguồn doanh thu riêng cho VNG.

Cuối cùng, mảng trí tuệ nhân tạo cũng có thể liên quan đến các mảng kinh doanh khác. Ví dụ, mảng trí tuệ nhân tạo có thể thực hiện nghiên cứu qua ZaloPay trước khi cung các dịch vụ xác nhận cho ngân hàng.

Trong quý II năm 2021, VNG có doanh thu thuần 2.018 tỷ đồng và lãi sau thuế 247 tỷ đồng, tăng lần lượt 30,5% và 38% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức lãi theo quý cao nhất của VNG từ quý I/2017. Năm 2021, doanh nghiệp dự kiến doanh thu 7.609 tỷ đồng, lãi sau thuế âm 619 tỷ đồng.