Cần cơ chế để tránh tình trạng doanh nghiệp 'khởi nghiệp rồi lại sạt nghiệp'

Việc cải thiện môi trường kinh doanh để doanh nghiệp có thể dễ dàng gia nhập và tồn tại bền vững là một trong những nội dung được các chuyên gia quan tâm, đưa ý kiến tại Hội thảo Khoa học ‘Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế’ tổ chức sáng 26/5.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Thắng, Uỷ viên BCH TW Hội Doanh nhân Tư nhân Việt Nam, Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Công nghệ Hồng Cơ cho rằng gần như 100% các hoạt động khởi nghiệp hiện nay đều xuất phát từ khu vực tư nhân, Nhà nước chủ yếu giao nhiệm vụ.

Theo ông Thắng, cần có chính sách rõ ràng để hỗ trợ sự phát triển của khu vực tư nhân, đặc biệt là tạo động lực cho các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là làm sao để các hoạt động khởi nghiệp thực sự mang lại hiệu quả, tránh tình trạng "khởi nghiệp rồi lại sạt nghiệp", nhưng hiện vẫn chưa có cơ chế rõ ràng cho vấn đề này.

"Đối với các bạn trẻ khởi nghiệp, một trong những khó khăn lớn nhất là vấn đề vốn và tài sản thế chấp. Mặc dù có chính sách dành một tỷ lệ GDP nhất định cho khoa học công nghệ, nhưng thực tế cho thấy nguồn vốn này dường như chưa đến được tay các bạn trẻ khởi nghiệp. Nguyên nhân có thể do các bạn trẻ không đủ tiêu chuẩn để tiếp cận nguồn vốn, hoặc do những 'khe hở' trong cơ chế xin - cho", ông Thắng nói.

Ông Nguyễn Đình Thắng nhận định cần thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm, nhưng phải có cơ chế giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn, tránh tình trạng tiêu tiền một cách lãng phí. Theo đó, ông đề nghị có những Nghị định đặc biệt cho các dự án khởi nghiệp sáng tạo. Trong đó, Nhà nước cần đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc đầu tư và doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm nếu không làm được.

Nhà nước cần đóng vai trò là "khách hàng lớn nhất", đặt hàng các sản phẩm công nghệ của doanh nghiệp trong nước để nuôi dưỡng sự phát triển. Theo ông Thắng, các doanh nghiệp khởi nghiệp sẽ khó cạnh tranh với các "ông lớn" nước ngoài nếu không có sự hỗ trợ này.

Bên cạnh đó, việc làm chủ công nghệ nền tảng cũng vô cùng quan trọng đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. Ông Thắng cho rằng: "Nếu không làm chủ được công nghệ, chúng ta sẽ luôn ở thế bị động và có thể 'chết' bất cứ lúc nào". Vì vậy, cần có chính sách đặc biệt để khuyến khích phát triển công nghệ lõi, đặc biệt là các sản phẩm "Make in Vietnam".

Theo ông Nguyễn Đình Thắng, nếu không có sự đầu tư và hỗ trợ của Nhà nước, các sản phẩm công nghệ lõi của Việt Nam sẽ khó có thể tồn tại và phát triển. Khi đó, Việt Nam sẽ trở thành "bãi rác" tiêu thụ công nghệ của thế giới và không thể tự chủ được nền kinh tế.

Cân nhắc 'doanh nghiệp hoá' để hộ kinh doanh gia nhập thị trường

Thảo luận tại hội thảo, TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, đánh giá mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp là một con số vô cùng thách thức.

"Nó không đơn thuần là con số mà còn liên quan đến môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp như thế nào, làm thế nào để doanh nghiệp gia nhập thị trường dễ dàng và có thể tồn tại bền vững trong thị trường đó. Doanh nghiệp có thể đăng ký và bước chân vào thị trường, nhưng có tồn tại được hay không lại là câu chuyện hoàn toàn khác", bà Minh lý giải.

Liên quan đến cải thiện môi trường kinh doanh để nuôi dưỡng doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng cần phải nhắc đến là đối tượng hộ kinh doanh. Bà Minh cho biết, qua khảo sát và nghiên cứu ở nhiều nước trên thế giới, các chuyên gia nhận thấy hầu như không có mô hình hộ kinh doanh. Chuyên gia cho rằng việc vận hành hộ kinh doanh là một mô hình rất lạc hậu để vận hành tại thời điểm này.

Theo TS. Trần Thị Hồng Minh, Quốc hội nên cân nhắc, tính toán đến việc “doanh nghiệp hoá” loại hình hộ kinh doanh thông qua những hình thức thủ tục đơn giản nhất để họ có thể gia nhập thị trường một cách thuận tiện, đồng thời có những quy định cơ bản về kế toán, tài chính, thanh tra, kiểm tra… phù hợp với quy mô và năng lực của họ.

Chuyên gia cho rằng chỉ có như vậy mới có thể xây dựng một hệ thống doanh nghiệp và một hệ sinh thái mang tính tập thể, bền vững hơn. Còn hiện tại, ở góc độ quản trị doanh nghiệp, chúng ta có bức tranh không hiện đại khi trong các hộ kinh doanh, có hộ đăng ký cả thuế, cả đăng ký kinh doanh với cơ quan đăng ký kinh doanh nhưng có hộ chỉ cần đăng ký thuế. 

Nghị quyết 68 đã nêu rõ, đến năm 2026 sẽ bỏ cơ chế thuế khoán. Tuy nhiên, bà Minh cho rằng đấy chỉ là một phần của vấn đề. Nếu muốn cải cách triệt để để có hệ sinh thái doanh nghiệp mạnh từ doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa rồi doanh nghiệp lớn thì không thể để tồn tại mô hình hộ kinh doanh - khu vực còn nhiều bất cập.

Theo đó, để đạt được mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp, ngoài những việc như cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, TS. Trần Thị Hồng Minh đề xuất các cơ quan Nhà nước nghiên cứu, tính toán chuyển thể mô hình hộ kinh doanh theo một hình thức, hình thái khác phù hợp hơn.

Về điều kiện kinh doanh, bà Minh đã đề cập đến báo cáo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) liên quan đến việc sự trá hình của các quy tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đồng thời nhận định các tiêu chuẩn quy chuẩn kỹ thuật đó đã vô hình trung trở thành điều kiện kinh doanh ngăn cản doanh nghiệp tham gia và phát triển trong thị trường. Trong thời gian tới, trên tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết 68, chuyên gia khẳng định cần thực hiện cắt giảm các điều kiện kinh doanh và một số thủ tục liên quan để cải thiện vấn đề này.