Có nên vội mừng khi Fed vẫn dự định giảm lãi suất ba lần trong năm nay?

Kết thúc cuộc họp chính sách hôm 20/3, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã quyết định giữ nguyên lãi suất quỹ liên bang trong phạm vi 5,25 - 5,5%, mức cao nhất trong hơn hai thập kỷ.

Chủ tịch Fed Jerome Powell một lần nữa khẳng định lãi suất đang “hạn chế” hoạt động kinh tế và ngân hàng trung ương có thể nới lỏng chính sách vào một thời điểm nào đó trong năm nay.

Biểu đồ chấm cho thấy các quan chức Fed vẫn kiên định với ý tưởng hạ lãi suất ba lần trong năm 2024. 

Lãi suất ngắn hạn

Sự thay đổi của lãi suất quỹ liên bang có tác động mạnh đến nhiều loại lãi suất ngắn hạn như lãi suất tiền gửi ngân hàng và quỹ thị trường tiền tệ. Song, ảnh hưởng của chúng với các lãi suất dài hạn như lợi suất trái phiếu doanh nghiệp lại yếu hơn.

Nhận định của Fed, rằng lãi suất đang hạn chế hoạt động kinh tế, bắt nguồn từ nhiều mô hình phân tích khác nhau, đa phần trong số đó có liên quan đến quy tắc Taylor do nhà kinh tế John Taylor - giáo sư Đại học Stanford - công bố.

Các mô hình này tính toán mức lãi suất mà Fed nên áp dụng dựa trên mục tiêu lạm phát, lạm phát thực tế, mức độ chững lại của nền kinh tế và mức lãi suất cuối cùng trong một chu kỳ chính sách.

Ba mô hình của Fed chi nhánh Atlanta chỉ ra lãi suất chuẩn bây giờ nên nằm trong khoảng 3,9 - 4,7%, theo Wall Street Journal (WSJ).

Rất nhiều người Mỹ có lẽ không cần tham khảo quy tắc Taylor để kết luận rằng lãi suất đang khống chế nền kinh tế số một thế giới. Họ chỉ cần nhìn vào lãi suất thẻ tín dụng mà ngân hàng áp dụng.

Theo số liệu từ Fed, lãi suất trung bình đối với thẻ tín dụng do các ngân hàng thương mại phát hành là 21,5% vào quý IV/2023. Đây là mức cao nhất trong 30 năm và nhỉnh hơn nhiều con số 14,9% vào quý IV/2019, trước khi đại dịch xảy ra.

Nghiên cứu gần đây của cựu Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Larry Summers và các đồng nghiệp cho thấy chi phí đi vay của các hộ gia đình đã tăng cao hơn trước.

Điều này có thể giúp giải thích cho câu hỏi: tại sao tâm trạng của nhiều người tiêu dùng không khá lên dù thị trường việc làm ổn định và lạm phát trên đà hạ nhiệt.

Các doanh nghiệp nhỏ cũng đang sử dụng thẻ tín dụng thường xuyên hơn. Theo một cuộc khảo sát gần đây của Fed, 56% doanh nghiệp nhỏ đang dùng thẻ tín dụng để xoay xở tài chính, nhiều hơn bất kỳ nguồn tín dụng nào khác

Hạn mức tín dụng (lines of credit) cũng thường được các công ty quy mô nhỏ sử dụng và lãi suất của công cụ này cũng gắn liền với lãi suất ngắn hạn.

Khó khăn của các doanh nghiệp nhỏ có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng việc làm. Các công ty có dưới 100 nhân viên hiện chiếm khoảng 1/3 số việc làm tư nhân và nghiên cứu chỉ ra rằng các doanh nghiệp nhỏ có khả năng mở rộng quy mô trong tương lai là một yếu tố quyết định tăng trưởng việc làm ở Mỹ.

Lãi suất dài hạn

Tuy nhiên, lãi suất dài hạn gần như không tăng mấy so với trước đại dịch như lãi suất chuẩn, WSJ lưu ý.

Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm gần đây ở quanh mức 4,3%. Tuy nhỉnh hơn trước đại dịch, con số này không thực sự cao khi so với mức trung bình trong quá khứ và thấp hơn đáng kể mức 5% vào mùa thu năm ngoái.

Vào tháng 2/2005, Chủ tịch Fed khi đó là ông Alan Greenspan tuyên bố lãi suất dài hạn thấp hơn so với lãi suất ngắn hạn là “một câu hỏi hóc búa” của ngân hàng trung ương Mỹ.

Ở thời điểm đó, lãi suất dài hạn cũng tương đương mức hiện nay, với lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 khoảng 4,2%. Song, lãi suất quỹ liên bang lại thấp hơn đáng kể, ở mức 2,5%.

Lãi suất dài hạn ở mức tương đối thấp một phần là do các nhà đầu tư kỳ vọng rằng Fed sẽ hạ lãi suất trong năm nay, nhưng cũng có thể phản ánh niềm tin của thị trường rằng ngân hàng trung ương sẽ kiên định trong nỗ lực kiểm soát lạm phát, theo nhà kinh tế Anna Cieslak của Đại học Duke.

Cùng các đồng nghiệp phân tích biên bản cuộc họp của Fed trong giai đoạn 1987 - 2015, bà Cieslak nhận thấy khi các nhà hoạch định có quan điểm diều hâu hơn về lãi suất, phần bù kỳ hạn (term premium) sẽ xuống thấp hơn.

Phần bù kỳ hạn là mức lợi suất bổ sung mà nhà đầu tư yêu cầu khi nắm giữ các chứng khoán nợ dài hạn, nhằm bù đắp cho rủi ro lạm phát, thanh khoản hay nguy cơ chính phủ vỡ nợ.

Các nhà đầu tư dường như không chỉ nghĩ rằng Fed sẽ kiểm soát lạm phát, mà còn tin tưởng họ có thể đưa nền kinh tế hạ cánh mềm (tức là vừa khống chế áp lực giá vừa ngăn được suy thoái).

Niềm tin đó đang được phản ánh qua việc lợi suất trái phiếu doanh nghiệp duy trì ở mức thấp và thị trường chứng khoán tăng vọt.

Chênh lêch giữa lợi suất trái phiếu kho bạc và trái phiếu doanh nghiệp đang thu hẹp. Chứng khoán liên tục chạm đến những đỉnh cao mới, trong đó chỉ số S&P 500 đã tăng hơn 30% so với một năm trước.

Duy chỉ một loại lãi suất dài hạn vẫn còn ở mức cao là lãi suất đi vay thế chấp để mua nhà (mortgage), vốn có ảnh hưởng đáng kể đến các hộ gia đình.

Lãi suất đi vay mua nhà hiện cao hơn đáng kể so với trước đại dịch và chênh lệch giữa loại lãi suất này với lợi suất trái phiếu kho bạc đã nới rộng. Vì lẽ đó, nhiều người vẫn chưa thể sở hữu nhà.

Thước đo do Goldman Sachs và Fed chi nhánh Chicago tổng hợp cho thấy các điều kiện tài chính nói chung của Mỹ đang ngày càng nới lỏng, đặc biệt là khi so với tháng 3/2022 - thời điểm các nhà hoạch định chính sách bắt đầu nâng lãi suất.

Suy cho cùng, thứ mà ngân hàng trung ương Mỹ có thể trực tiếp kiểm soát là lãi suất ngắn hạn, nhà kinh tế Jonathan Wright của Đại học Johns Hopkins lưu ý. Và do Fed tin rằng lãi suất đang siết chặt hoạt động kinh tế, khi các quan chức hạ lãi suất thì họ nghĩ thực ra mình đang nới lỏng gọng kìm chứ không phải kích thích nền kinh tế.

Mặt khác, Fed có lẽ không muốn thị trường chứng khoán tăng thêm 10% kể từ đây, ông Wright nói, bởi lẽ các điều kiện tài chính có thể sẽ tiếp tục nới lỏng.