Trung Quốc không có nhiều dư địa để đáp trả thuế quan của ông Trump?

Không lâu sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, Trung Quốc đã nỗ lực tuyên truyền những biện pháp đáp trả tiềm năng trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến thương mại mới với chính quyền ông Donald Trump.

Hai biện pháp hàng đầu mà Bắc Kinh gợi ý là cắt đứt nguồn cung đất hiếm và trừng phạt các công ty Mỹ kinh doanh tại Trung Quốc. Tuy nhiên, sử dụng các công cụ quá mạnh mẽ có nguy cơ phản tác dụng với Bắc Kinh.

Rủi ro lớn hơn cho Trung Quốc là các biện pháp trả đũa nói trên sẽ chỉ khuyến khích Mỹ cùng các đồng minh tăng cường nỗ lực tách rời nền kinh tế phương Tây khỏi thị trường tỷ dân.

Điều đó sẽ gây rắc rối cho Trung Quốc nếu nước này vẫn gắn bó với mô hình kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào việc cung ứng hàng hoá cho người tiêu dùng phương Tây, Wall Street Journal cảnh báo.

Hòm công cụ mới của Trung Quốc

Khi ông Trump bắt đầu áp thuế quan đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc vào năm 2018, Bắc Kinh đáp trả bằng cách tăng thuế đối với hàng hoá do Mỹ cung ứng như thực phẩm, hoá chất và hàng dệt may.

Trong bối cảnh nguy cơ thương chiến rình rập, Bắc Kinh đã giới thiệu những công cụ mà họ tin sẽ hiệu quả hơn so với việc leo thang thuế quan trả đũa.

Đầu tháng 12 năm nay, chính phủ Trung Quốc đã thắt chặt kiểm soát đối với hoạt động xuất khẩu nguyên liệu thô dùng trong sản xuất thiết bị điện tử, pin và một số lĩnh vực công nghệ cao khác.

Theo Wall Street Journal, Bắc Kinh thực hiện động thái đó là để phản ứng việc chính quyền Tổng thống Joe Biden cắt đứt khả năng tiếp cận của Trung Quốc đối với một số loại chip nhớ sử dụng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Bắc Kinh cũng tăng cường kiểm soát đối với các linh kiện được sử dụng trong sản xuất máy bay không người lái. Các bộ phận này đóng vai trò rất quan trọng đối với năng lực phòng thủ của Ukraine trong cuộc chiến với Nga.

Trung Quốc cũng công bố một cuộc điều tra chống độc quyền đối với gã khổng lồ bán dẫn Nvidia. Bắc Kinh nhận định Nvidia có thể đã vi phạm cam kết khi mua lại công ty thiết kế chip Mellanox Technologies của Israel vào năm 2020.

Chính phủ Trung Quốc cũng duy trì một “danh sách các thực thể không đáng tin cậy” và các công ty bị nhắm đến thường sẽ phải đối mặt với nhiều rào cản hơn khi kinh doanh tại thị trường tỷ dân.

Hồi tháng 9, Bắc Kinh cân nhắc đưa PVH, chủ sở hữu hai thương hiệu Calvin Klein và Tommy Hilfiger, vào danh sách với cáo buộc công ty này tẩy chay sản phẩm bông từ khu vực Tân Cương.

Nguy cơ “gậy ông đập lưng ông”

Các nhà phân tích cảnh báo sự kết hợp giữa các hạn chế xuất khẩu và nhắm mục tiêu vào doanh nghiệp Mỹ không phải là biện pháp phản đòn hiệu quả.

Mặc dù Trung Quốc thống trị hoạt động sản xuất và tinh chế đất hiếm, họ lại không phải là nhà cung ứng duy nhất trên thế giới.

Năm ngoái, Mỹ nhập khẩu nhiều gallium thô từ Canada hơn từ Trung Quốc và nhà cung ứng germanium hàng đầu của Mỹ là Canada. Cả hai khoảng sản đều rất quan trọng với việc sản xuất chất bán dẫn, hệ thống tên lửa và pin mặt trời.

Trung Quốc thống trị thị trường đất hiếm toàn cầu phần nhiều là nhờ giá bán thấp, khiến các đối thủ khó cạnh tranh lại. Tuy nhiên, việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm có thể kéo giá lên cao, làm thay đổi phép tính đó.

“Nguồn cung đất hiếm càng căng thẳng thì doanh nghiệp sẽ càng đổ nhiều tiền vào hoạt động chế biến”, chiến lược gia địa chính trị Matthew Gertken của BCA Research cho hay.

Hơn nữa, khả năng trốn tránh các lệnh trừng phạt của Nga đã cho thấy một số nước thứ ba thường sẵn sàng đóng vai trò trung gian trong hoạt động thương mại toàn cầu.

Nếu chính phủ Trung Quốc cứng rắn trong việc xuất khẩu khoáng sản sang Mỹ, các doanh nghiệp Mỹ có thể tìm kiếm nguồn hàng từ những nước thứ ba đóng vai trò trung gian.

Việc trừng phạt doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc cũng không còn là mối đe doạ lớn như trước nữa, theo Wall Street Journal.

Tình trạng trì trệ của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và nỗ lực của Bắc Kinh nhằm loại bỏ doanh nghiệp ngoại để ưu tiên các thương hiệu nội địa vốn đã khiến nhiều công ty gặp khó khăn.

Do đó, Trung Quốc không còn quan trọng với các doanh nghiệp Mỹ như trước. Một ví dụ minh hoạ là General Motors - hãng xe Mỹ dự kiến sẽ “mất trắng” hơn 5 tỷ USD tại Trung Quốc và có thể sớm đóng cửa các nhà máy tại đây.

Nếu Bắc Kinh gây tổn hại đến các công ty Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc, động thái đó có thể khiến chính quyền ông Trump phải tạm “án binh bất động”, đặc biệt là nếu giá cổ phiếu lao dốc.

Tuy nhiên, động thái đó cũng có thể thuyết phục các công ty Mỹ giảm bớt sự hiện diện tại thị trường tỷ dân và ngăn cả những đồng hương khác đầu tư vào đây.

“Mỗi hành động mạnh bạo của Trung Quốc đều sẽ thúc đẩy nỗ lực đa dạng hoá và tách rời của doanh nghiệp Mỹ”, ông Craig Singleton, thành viên cấp cao tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ, cho hay.

Những lựa chọn khác

Bắc Kinh cũng có những phương án khác. Chiến lược gia Martin Lynge Rasmussen của hãng nghiên cứu Exante Data cho biết có nhiều cách để Trung Quốc có thể trả đũa, chẳng hạn như nhắm vào các sản phẩm giá trị thấp và công nghệ thấp.

Ưu thế của Trung Quốc trong các mặt hàng như ốc vít, bu lông hay cáp sạc có thể gây khó chịu cho người tiêu dùng Mỹ. Điều đó cũng có thể làm hại đến ông Trump về mặt chính trị.

“Có rất nhiều phương án mà Trung Quốc có thể lựa chọn mà không gây tổn hại đến đất nước quá nhiều”, ông Rasmussen nói.

Trung Quốc cũng có thể cho phép đồng nhân dân tệ suy yếu so với đồng USD, giúp hàng hoá xuất khẩu của nước này có lợi thế trên thị trường thế giới và bù đắp phần nào tác động của thuế quan.

Song, cách làm này có thể khiến dòng vốn tháo chạy khỏi Trung Quốc và đây là điều Bắc Kinh rất muốn tránh. Hầu hết các nhà kinh tế cho rằng Bắc Kinh có thể chấp nhận cho đồng nội tệ giảm trong phạm vi giới hạn và theo cách có kiểm soát, nhưng không thể cho phép đồng tiền trượt giá quá mạnh.

Ngoài ra, Bắc Kinh còn có thể bán lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ mà họ nắm giữ. Trung Quốc đang là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ chỉ sau Nhật Bản.

Tính đến tháng 10, Trung Quốc nắm giữ khoảng 760 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ. Một số chuyên gia cho rằng lượng trái phiếu kho bạc và tài sản Mỹ khác mà Trung Quốc nắm giữ có thể cao hơn, lên đến hơn 1.000 tỷ USD.

Chia sẻ với Wall Street Journal, một số nhà phân tích cho biết Bắc Kinh có thể cân nhắc một kịch bản cực đoan như vậy nếu xung đột thương mại leo thang mạnh mẽ và Trung Quốc tìm cách gây ra hỗn loạn tài chính để đáp trả.

Tuy nhiên, các chuyên gia dự đoán Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể can thiệp để ổn định thị trường trái phiếu bằng các nghiệp vụ thị trường, giống như những gì từng diễn ra vào năm 2020.

Khi đại dịch mới bùng phát, Fed đã phải mua khoảng 1.000 tỷ USD trái phiếu kho bạc do các ngân hàng trung ương và nhà đầu tư nước ngoài bán ra.

Bán lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ cũng sẽ khiến Bắc Kinh phải ôm một lượng lớn USD, buộc họ phải tìm cách xử lý. Bắc Kinh có thể bán USD và mua nhân dân tệ nhưng điều đó sẽ thúc đẩy đồng nội tệ của Trung Quốc đi lên.

Theo các nhà phân tích, Bắc Kinh có thể sử dụng những biện pháp đối phó tiềm năng để thúc đẩy các cuộc đàm phán thương mại với ông Trump nếu vị tổng thống đắc cử quyết định áp thuế quan 60% đối với hàng hoá Trung Quốc.

“Sử dụng những công cụ này một cách tuỳ tiện không mang lại lợi ích. Bạn phải hướng tới một kết quả nào đó, chẳng hạn như đàm phán”, ông Logan Wright, trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại Rdodium Group, gợi ý.