Vì sao GDP lớn, nợ công thấp mà xếp hạng tín nhiệm Việt Nam lại thấp hơn Thái Lan, Indonesia, Philippines, Malaysia?

Ngày 19/2, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết của Quốc hội bổ sung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 với mục tiêu tăng trưởng đạt 8% trở lên. 

Để đạt được mục tiêu này, theo ước tính Việt Nam cần nguồn vốn hơn 4 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 160 tỷ USD. Trong đó, kế hoạch đầu tư công năm nay sẽ được tăng lên 36 tỷ USD, tương đương 875.000 tỷ đồng, còn lại là huy động từ nguồn vốn tín dụng, khu vực tư nhân, các nguồn vốn trong nước và quốc tế,...

Tuy nhiên, để huy động nguồn vốn lớn như vậy là không hề dễ dàng, nhất là trong bối cảnh xếp hạng tín nhiệm Việt Nam đang ở mức khá thấp (BB+ theo S&P) so với các nước tương đồng trong khu vực như Thái Lan (BBB), Indonesia (BBB), Philippines (BBB+), Malaysia (A-) và Singapore (AAA).

Mặc dù Chính phủ đã đặt mục tiêu sẽ nâng mức xếp hạng quốc gia của Việt Nam lên mức Đầu tư (tối thiểu BBB-) đến năm 2030 nhưng việc chậm thực hiện mục tiêu sẽ làm cho các doanh nghiệp Việt Nam kém lợi thế hơn khi tham gia vào thị trường vốn quốc tế và trong đó có dòng vốn từ việc nâng hạng này.

Tại cuộc gặp Tổng giám đốc Thương mại toàn cầu của S&P Global Ratings Lynn Maxwell hôm 26/2, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, Việt Nam đang nỗ lực nâng hạng theo đánh giá của S&P.

Thủ tướng đề nghị S&P Global Ratings đánh giá, xem xét nâng hạng tín nhiệm quốc gia cho Việt Nam dựa trên các yếu tố khách quan, phản ánh chân thực tình hình, đồng thời hãng phổ biến kiến thức về đánh giá xếp hạng tín nhiệm cho các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp của Việt Nam. Việc này giúp đưa ra các giải pháp nâng hạng, hỗ trợ Việt Nam có thêm điều kiện hội nhập sâu rộng, hiệu quả hơn nữa.

Bởi lẽ, xếp hạng tín nhiệm quốc gia sẽ ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn và chi phí lãi vay nợ công của Chính phủ và chính quyền địa phương. Lãi suất cho các khoản nợ vay nước ngoài của các doanh nghiệp tư nhân trong nước cũng dựa trên xếp hạng này.

Chi phí vốn của doanh nghiệp Việt đang cao hơn nhiều nước ASEAN

Trên thực tế, nếu xếp hạng tín nhiệm quốc gia Việt Nam được nâng lên, các doanh nghiệp sẽ có cơ hội vay vốn rẻ hơn. So sánh với các quốc gia trong ASEAN có mức xếp hạng tín nhiệm cao hơn Việt Nam như Thái Lan, Philippines hay Malaysia, các doanh nghiệp tư nhân ở các quốc gia này đang có lãi suất vay vốn ưu đãi thấp hơn rất nhiều.

Phát biểu Hội thảo "Tâm điểm Tín dụng Việt Nam 2025: Tăng trưởng, Tín dụng và Thị trường vốn trong kỷ nguyên mới" diễn ra ngày 27/2, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup nhấn mạnh: "Việc nâng cấp xếp hạng quốc gia lợi ích sẽ rất lớn, hơn cả việc nâng hạng thị trường chứng khoán lên thị trường mới nổi nhiều".

Nói một cách dễ hiểu, nếu xếp hạng tín nhiệm quốc gia tốt hơn, Việt Nam có thể thu hút nguồn vốn nước ngoài với giá rẻ hơn, bởi xếp hạng tín nhiệm quốc gia là chỉ số đo rủi ro làm cơ sở cho Chính phủ, các doanh nghiệp trong quốc gia đó vay vốn. Việc nâng hạng tín nhiệm quốc gia cũng sẽ giúp việc huy động vốn cổ phần rẻ hơn. 

Mặc dù, Chính phủ Việt Nam đang có lãi suất vay vốn ưu đãi hơn so với các quốc gia trong khu vực, kể cả Ấn Độ song các tập đoàn tư nhân lại phải huy động trái phiếu bằng ngoại tệ với lãi suất cao hơn rất nhiều các quốc gia khác, ông Thuân cho biết.

Việt Nam cần những điều kiện gì để nâng hạng?

Bàn về câu chuyện nâng mức xếp hạng tín nhiệm cho Việt Nam, ông Andrew Wood, Giám đốc, Xếp hạng Tín nhiệm Quốc gia & Tài chính công Quốc tế, khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, S&P Global Ratings đánh giá, Việt Nam có lịch sử tăng trưởng dài và dự báo nền kinh tế vẫn tăng trưởng ít nhất 6,5% trong một vài năm tới nên chắc chắn sẽ được nâng hạng xếp hạng tín nhiệm quốc gia lên mức AA trong các năm tiếp theo.

Hiện quy mô GDP của Việt Nam khá lớn (476,3 tỷ USD đứng thứ 33 thế giới), nợ công cũng được kiểm soát rất kỹ trong năm vừa qua, tính ròng chỉ khoảng 30% GDP. Đây là một dư địa để phát triển của Chính phủ. Tuy nhiên, Việt Nam còn nhiều yếu tố hạn chế như: GDP bình quân đầu người, tính minh bạch thông tin hay khó khăn trên thị trường tài chính.

So với các quốc gia ASEAN khác, mức độ tích tụ nợ ròng Chính phủ trong 3 - 4 năm tới, sẽ tăng nhanh hơn so với các quốc gia láng giềng. Dù vậy, đây là kế hoạch tài khoá của Chính phủ, nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, ông Andrew Wood phân tích.

Bên cạnh đó, một trong những tiêu chí xếp hạng tín nhiệm quốc gia là GDP bình quân đầu người của Việt Nam thì vẫn thấp hơn so với một số quốc gia khác trong ASEAN như: Thái Lan, Malaysia và chỉ tương đương Philippines.

Với yếu tố bên ngoài, công cụ quản lý thị trường ngoại hối, tiền tệ cũng rất quan trọng. Nền kinh tế Việt Nam đôi khi vẫn gặp phải những khó khăn ở thị trường này, đặc biệt là trong 6 tháng vừa qua.

Về thể chế, Việt Nam đang có động thái cải cách, khi Việt Nam đang tái cấu trúc, những thông tin bàn luận bên ngoài còn sớm hơn quyết định chính thức. Vì vậy, so với các quốc gia khác, Việt Nam cần cải thiện chất lượng thông tin về chính sách tài khoá, nợ Chính phủ, tính minh bạch ra bên ngoài,...

"Bên cạnh đó, nếu trong tương lai, Việt Nam có thể có thêm được tài sản bên ngoài nhiều hơn sẽ hỗ trợ Việt Nam tăng thứ hạng trong xếp hạng tín nhiệm quốc gia", vị chuyên gia từ S&P Global Ratings khuyến nghị.

Ông nhấn mạnh, Việt Nam có cơ hội cải thiện đáng kể xếp hạng tín nhiệm quốc gia trong những năm tới. Dự trữ ngoại hối đủ mạnh để giúp Việt Nam chống chọi với những cú sốc thương mại theo chu kỳ. Bên cạnh đó, chính phủ cũng sở hữu nguồn thu ngân sách ổn định, đủ sức ứng phó với các thách thức tài khóa trong tương lai. 

"Tăng trưởng GDP 10% giai đoạn 2026 – 2030 có thể là mục tiêu rất khó khăn, nhưng Việt Nam đủ sức cạnh tranh với Ấn Độ và là hai quốc gia mà chúng tôi dự báo có mức tăng trưởng cao trong số các nền kinh tế quy mô lớn trên thế giới", chuyên gia từ S&P Global khẳng định.