Kinh tế Mỹ lộ dấu hiệu căng thẳng vì chính sách thuế quan và cắt giảm chi tiêu của ông Trump

Nền kinh tế Mỹ đang bắt đầu cho thấy những dấu hiệu căng thẳng khi các động thái đột ngột của Tổng thống Donald Trump nhằm cắt giảm chi tiêu liên bang, sa thải viên chức chính phủ và áp thuế lên các đối tác thương mại lớn nhất của Washington làm rung chuyển doanh nghiệp và tác động đến khắp các tiểu bang.

Theo các cuộc khảo sát kinh tế gần đây, động thái đóng băng tài trợ và sa thải viên chức liên bang của chính quyền ông Trump, cùng viễn cảnh về các cuộc chiến thương mại tốn kém, đang làm suy yếu tâm lý người tiêu dùng, kéo kỳ vọng lạm phát đi lên và đè nặng lên kế hoạch đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp.

Mặc dù ông Trump thừa nhận các chính sách của mình có thể gây đau đớn lúc đầu, những dấu hiệu cảnh báo sớm cho thấy cách tiếp cận táo bạo của vị tổng thống có thể đi kèm nhiều rủi ro đáng ngại đối với nền kinh tế.

“Tôi nghĩ có nhiều bất ổn hơn những gì mọi người nghĩ”, nhà kinh tế Michael Strain của Viện Doanh nghiệp Mỹ đánh giá.

“Tôi cho rằng sự không chắc chắn xoay quanh chính sách thương mại và một số thứ mà Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đang thực hiện sẽ có tác động tiêu cực lên các kế hoạch đầu tư và mở rộng”, ông cảnh báo.

Những dấu hiệu ban đầu

Tổng thống Trump nhậm chức vào tháng 1 trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế ổn định và lạm phát hạ nhiệt. Mỹ vẫn tiếp tục là nền kinh tế mạnh nhất thế giới, New York Times nhấn mạnh.

Song, các nhà kinh tế cảnh báo kế hoạch thuế quan của ông Trump có thể khiến giá cả tăng cao và khơi mào chiến tranh thương mại, gây ảnh hưởng đến tăng trưởng. Có những dấu hiệu ban đầu cho thấy những lo lắng đó là có cơ sở.

Việc ông Trump dừng viện trợ nước ngoài và đóng băng một số khoản tài trợ cho chính phủ liên bang đã gây thiệt hại cho nông dân trong nước. Hàng năm, nông dân Mỹ xuất khẩu hàng tỷ USD hàng hoá như một phần của các chương trình viện trợ nước ngoài.

Tuy toà án đã hoãn một số quyết định ngừng tài trợ của chính quyền Washington, chúng vẫn gây gián đoạn cho các chương trình dành cho trẻ nhỏ như Head Start.

Hàng tỷ USD đầu tư vào chương trình khí hậu và cơ sở hạ tầng triển khai dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden cũng đang trong tình trạng bấp bênh.

Thị trường lao động mạnh mẽ với tỷ lệ thất nghiệp toàn quốc loanh quanh mức 4% cũng gặp nguy hiểm. DOGE đã cắt giảm hàng nghìn việc làm trong chính phủ và công việc của cơ quan này chỉ mới bắt đầu.

Các vụ sa thải đang lan rộng ra ngoài thủ đô Washington, thúc đẩy một số cuộc biểu tình tại các cuộc họp thị trấn và gây phản ứng dữ dội trong một số nhà lập pháp Đảng Cộng hoà.

“Hàng chục người Alaska - có khả năng lên tới hơn 100 - đang bị sai thải như một phần trong lệnh cắt giảm biên chế của chính quyền ông Trump...”, Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hoà Lisa Murkowski viết trên nền tảng X.

“Nhiều hợp đồng lao động chấm dứt đột ngột sẽ gây hại nhiều hơn là có lợi, chúng cản trở những cơ hội của Alaska và để lại những lỗ hổng trong cộng đồng của chúng tôi”, bà viết tiếp.

Chia sẻ với New York Times, bà Emily S. Brock, Giám đốc Trung tâm Liên lạc Liên bang tại Hiệp hội các viên chức tài chính chính phủ, cho biết giới chức địa phương đang phải vật lộn để xác định dự án nào có thể phải dừng lại do lệnh đóng băng tài trợ của chính quyền liên bang.

Các chính quyền địa phương lo ngại rằng mất tài trợ liên bang đột ngột có thể dẫn đến việc vi phạm hợp đồng nếu các dịch vụ đột nhiên phải dừng lại.

Theo bà Brock, để bù đắp cho số tiền tài trợ có thể bị cắt bớt, các thành phố trên khắp cả nước đang bắt đầu phát hành nhiều trái phiếu hơn và tìm kiếm những cách khác để tăng doanh thu.

Vị giám đốc lưu ý đây là một chuyển biến mạnh mẽ so với kỷ nguyên hậu đại dịch, khi chính quyền ông Biden gửi 350 tỷ USD tiền cứu trợ cho các tiểu bang và thành phố.

Tác động chưa kể hết

Các nhà kinh tế và chuyên gia phân tích cũng bày tỏ mối lo ngại ngày càng lớn về tác động đến nền kinh tế Mỹ.

Hãng đầu tư Apollo Global Management ước tính DOGE có thể cắt giảm khoảng  300.000 viên chức và khi tính gộp các nhà thầu của chính phủ, tổng số người bị sa thải có thể đạt gần 1 triệu.

Đó chỉ là một phần nhỏ trong tổng cộng 160 triệu người lao động tại Mỹ, nhưng vẫn có thể ảnh hưởng đến thị trường việc làm và các lĩnh vực khác của nền kinh tế.

Trong một báo cáo mới, ông Torsten Slok, nhà kinh tế trưởng của Apollo, lập luận: “Khi số trường hợp sa thải gia tăng, tỷ lệ thất nghiệp sẽ lên cao hơn trong những tuần tới và tỷ lệ thất nghiệp tăng có thể sẽ gây ảnh hưởng đến lãi suất, chứng khoán và tín dụng”.

Các chỉ báo kinh tế cho thấy dấu hiệu căng thẳng đã gia tăng và phần lớn nỗi lo tập trung vào chính sách thuế quan của ông Trump.

Vào đầu tháng 2, Mỹ đã áp thuế quan bổ sung 10% lên hàng hoá Trung Quốc nhưng tạm hoãn mức thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ hai nước láng giềng Canada và Mexico một tháng.

Trong một bài đăng trên nền tảng Truth Social hôm 27/2, ông Trump thông báo thuế quan lên Canada và Mexico sẽ có hiệu lực từ ngày 4/3.

Cùng ngày đó, Trung Quốc sẽ chịu thêm mức thuế 10% và thuế quan lên toàn bộ sản phẩm nhôm, thép nhập khẩu vào Mỹ sẽ chính thức có hiệu lực.

Chính quyền ông Trump cũng đang nghiên cứu thuế quan đối ứng. Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Howard Lutnick cho biết tất cả các nghiên cứu sẽ hoàn thành trước ngày 1/4 và ông Trump có thể hành động ngay sau đó.

Một cuộc khảo sát về tâm lý người tiêu dùng do tổ chức Conference Board thực hiện đã ghi nhận mức giảm hàng tháng mạnh nhất kể từ năm 2021 vào tháng 2. Kết quả khảo sát sa sút là do tâm lý ngày càng bi quan của người Mỹ về triển vọng việc làm và môi trường kinh doanh trong tương lai.

Khảo sát cũng cho thấy những lo ngại về thương mại và thuế quan đã đạt đến mức cao từng thấy trong cuộc chiến thương mại năm 2019, tức trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

Một thước đo về hoạt động doanh nghiệp do S&P Global công bố tuần trước cho thấy tốc độ mở rộng kinh doanh đã chậm lại trong tháng 2 do “sự không chắc chắn và bất ổn xung quanh các chính sách mới của chính phủ” như cắt giảm chi tiêu liên bang và thuế quan.

Thị trường nhà ở cũng đang chịu áp lực. Hiệp hội các nhà xây dựng quốc gia Mỹ cho biết trong báo cáo mới nhất rằng niềm tin của các nhà phát triển đã tụt xuống mức thấp nhất trong 5 tháng do lo ngại về thuế quan, lãi vay mua nhà tăng cao và chi phí nhà ở đắt đỏ.

Các nhà kinh tế của Morgan Stanley ước tính thuế quan sẽ làm lạm phát (tính theo thước đo ưa thích của Fed là chỉ số giá chi tiêu tiêu dùng cá nhân) tăng 0,6 điểm % và giảm chi tiêu thực tế của người tiêu dùng tới 2 điểm %. Tác động tổng hợp đến tăng trưởng kinh tế thực có thể lên tới 1,1 điểm %.

Đối với Fed, lo ngại về triển vọng lạm phát dường như đang lấn át những mối lo liên quan đến tăng trưởng kinh tế, biên bản cuộc họp mới nhất của ngân hàng trung ương Mỹ chỉ ra.

Điều đó chứng tỏ những doanh nghiệp và người tiêu dùng đang hy vọng chi phí đi vay giảm xuống có thể phải chờ thêm một thời gian. Fed đã gợi ý rằng họ nhiều khả năng sẽ hoãn cắt giảm lãi suất trong tương lai gần.

Ngay cả một số người ủng hộ nhiệt thành nhất của ông Trump cũng đang nhìn nền kinh tế với tâm trạng lo lắng.

Sau khi thị trường chứng khoán lao dốc vào thứ Sáu tuần trước, ông Larry Kudlow, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, cho biết các nhà đầu tư không hài lòng khi chương trình cắt giảm thuế suất bị trì hoãn tại Quốc hội. Ông còn thừa nhận rằng thuế quan có thể tạm thời kéo giá cả đi lên.

“Ít nhất là cho đến bây giờ, các tín hiệu kinh tế đang phát đi thông điệp rằng tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại và lạm phát sẽ cao hơn. Chuyện này không tốt”, người đồng minh của ông Trump nói.