Thép Việt 'chao đảo' trước làn sóng điều tra chống bán phá giá

6 vụ điều tra, 1 vụ kết luận với thép chỉ trong vòng 4 tháng

Làn sóng phòng vệ thương mại của thế giới đối với thép nhập khẩu từ Việt Nam trỗi dậy trong nửa cuối năm nay. Theo đó, chỉ tính từ tháng 6, đã có tới 7 vụ việc các nước sử dụng các biện pháp liên quan đến phòng vệ thương mại mặt hàng thép. Trong đó bao gồm 6 vụ khởi xướng điều tra, và 1 vụ kết luận. 

Nguồn: Cục Phòng vệ Thương mại (H.Mĩ tổng hợp)

Mặt hàng thép mà các nước khởi xướng điều tra/ áp thuế bao gồm thép cuộn cán nóng, dây thép, thép chống ăn mòn (CORE), thanh cốt thép cán nóng,.... Trong đó, riêng mặt hàng thép HRC, có hai thị trường lớn là Ấn Độ và EU đồng loạt khởi xướng điều tra chống bán phá giá trong tháng 8. 

Tại thị trường EU, nguyên đơn là Hiệp hội Thép Châu Âu (EUROFER) cáo buộc rằng thép HRC nhập khẩu từ Việt Nam và Ai Cập, Ấn Độ, Nhật Bản tăng tổng thể theo giá trị tuyệt đối và thị phần, theo Steel Orbis. 

EUROFER cũng cung cấp bằng chứng cho thấy việc nhập khẩu sản phẩm này từ Ai Cập, Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam có tác động tiêu cực đến khối lượng bán ra, mức giá bán và thị phần mà ngành công nghiệp EU nắm giữ. Điều này dẫn đến những ảnh hưởng bất lợi đáng kể đối với hiệu suất tổng thể, tình hình tài chính và tình trạng việc làm của ngành công nghiệp EU.

Đối với Ấn Độ, nguyên đơn là Hiệp hội Thép Ấn Độ cũng đưa ra lý do tương tự khi yêu cầu chính phủ nước này điều tra chống bán phá giá thép HRC nhập khẩu từ Việt Nam, theo Argus Media. 

Các nhà sản xuất thép này cáo buộc rằng thép HRC nhập khẩu được bán phá giá. Đồng thời, mức giá thấp này gây áp lực lên giá cả trong nước, làm tổn hại thị phần, lợi nhuận và lợi tức đầu tư của các nhà sản xuất thép trong nước.

Theo dữ liệu từ Ủy ban nhà máy liên hợp của Bộ Thép Ấn Độ, lượng nhập khẩu thép thành phẩm từ Việt Nam đã tăng gấp đôi so với năm trước, đạt 737.000 tấn trong năm tài chính từ tháng 4/2023 đến tháng 3/2024. Con số này chiếm gần 9% tổng lượng nhập khẩu thép thành phẩm của Ấn Độ.

Động thái của Ấn Độ được đưa sau khi Việt Nam cũng khởi xướng thép HRC nhập khẩu từ nước này hồi tháng 7. 

Hiện tại, EU là thị trường xuất khẩu thép các loại lớn thứ hai của Việt Nam (sau ASEAN), chiếm 25% tỷ trọng; Ấn Độ đứng thứ 5 với 4%. 

Một trường hợp khác cũng được quan tâm là Mỹ khởi xướng điều tra kép chống bán phá giá; chống trợ cấp với thép chống ăn mòn (CORE) nhập khẩu từ Việt Nam.

Theo Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), Mỹ cáo buộc biên độ phá giá cáo buộc với Việt Nam là 195,23% (cao hơn so với biên độ phá giá cáo buộc trong Đơn kiện, và cao nhất trong số 10 nước bị điều tra).

Đối với điều tra trợ cấp, Mỹ đã khởi xướng điều tra 26 chương trình trợ cấp từ Chính phủ thuộc các nhóm chương trình cho vay, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi miễn và hoàn thuế nhập khẩu, ưu đãi về đất,….

Bình luận về việc thép Việt Nam thời gian gần đây liên tục trở đối tượng điều tra của các nước, trao đổi với chúng tôi, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) cho biết thép luôn là mặt hàng “nhạy cảm” trên thế giới. 

“Thép luôn là mặt hàng bị điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất thế giới. Đến một thời điểm nào đó, mặt hàng thép lại trở thành mục tiêu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của các nước”, ông nói.

Theo Business Standard, các nhà sản xuất thép Ấn Độ đã báo động tình trạng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc chuyển hướng qua Việt Nam theo hiệp định thương mại tự do Ấn Độ-ASEAN trong một thời gian. Việc nhập khẩu với giá thấp hơn đã tác động đến giá thép trong nước. Do đó, họ muốn chính phủ áp thuế chống bán phá giá thép HRC Việt Nam. 

Tuy nhiên, ông Trung khẳng định thép HRC của Việt Nam bị điều tra không liên quan đến hàng của Trung Quốc.

“Các vụ điều tra gần đây của các nước đối với sản phẩm thép Việt Nam không phải liên quan đến hành vi lẩn tránh thuế. Trước đây, một số vụ việc điều tra lẩn tránh thuế thép Việt Nam là do doanh nghiệp sử dụng thép cán nóng của Trung Quốc để sản xuất thép cán nguội và một số sản phẩm khác để xuất khẩu. Nhưng hiện tại Việt Nam đã có 2 doanh nghiệp sản xuất thép cán nóng là Hoà Phát và Formosa”, ông Trung cho biết.

Thách thức cho năm 2025

Làn sóng phòng vệ thương mại diễn ra trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang lên kế hoạch tăng công suất, khiến họ phải đối mặt với nhiều rủi ro.

Tính tới cuối tháng 6, Hoà Phát đã rót 42.384 tỷ đồng vào dự án Khu liên hợp Gang thép Dung Quất, tăng 58% sau một quý. Tập đoàn đang dồn lực triển khai xây dựng dự án Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất 2, quy mô 5,6 triệu tấn thép cuộn cán nóng/năm.

Dự kiến cuối năm 2024 sẽ có những sản phẩm đầu tiên của phân kỳ 1 đưa ra thị trường. Khi hoàn thành dự án Dung Quất 2, năng lực sản xuất thép thô của Hòa Phát sẽ đạt trên 14 triệu tấn/năm, tương đương Top 30 doanh nghiệp thép lớn nhất thế giới.

Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất 2 có quy mô 280 ha,  tổng vốn đầu tư 85.000 tỷ đồng.

Để tiêu thụ lượng thép từ Dung Quất 1 và 2, tập đoàn đang phải đẩy mạnh kênh xuất khẩu, trong đó có việc tìm kiếm các thị trường mới.

Một doanh nghiệp khác trong nhóm sản xuất thép là CTCP Thép Pomina (Mã: POM) cũng ghi nhận những bước tiến mới trong quá trình khôi phục lại hoạt động sản xuất sau thời gian dài "đắp chiếu" lò cao.

Ngày 8/8, Pomina thông tin đã ký MOU (biên bản ghi nhớ) với một nhà đầu tư lớn với mục tiêu khởi động lại dự án lò cao vào đầu năm 2025 nhằm đón đầu nhu cầu đầu tư công và các dự án bất động sản dự kiến sẽ phục hồi mạnh trong năm 2025.

Ngoài ra, giữa tháng 9, Pomina cũng đã chính thức ký hợp đồng hợp tác chiến lược với công ty Thép Nansei - một tập đoàn thép lớn của Nhật Bản.

Hoạt động hợp tác sẽ bao gồm việc nhà đầu tư chiến lược cam kết cung cấp đủ nguồn nguyên vật liệu cần thiết cho nhà máy Pomina 2 vận hành công suất tối đa bắt đầu từ tháng 9/2024, đáp ứng nhu cầu cao của thị trường. 

Ở nhóm tôn mạ, tại ĐHĐCĐ thường niên 2024 của Tôn Đông Á đầu tháng 7, ban lãnh đạo thông tin dự kiến hoàn thành chủ trương đầu tư - nhà máy thép mới tại Phú Mỹ trong quý III năm nay.

Nhà máy thép lá mạ mới (dự kiến đặt tại Phú Mỹ, Vũng Tàu) có công suất 1,2 triệu tấn thành phẩm/năm (chia làm 4 giai đoạn), dự kiến khởi công vào cuối năm 2024.

Ngoài hai đơn vị trên thì cuối tháng 9, Nam Kim cũng đã khởi động kế hoạch chào bán gần 132 triệu cổ phiếu huy động gần 1.600 tỷ cho Công ty TNHH Tôn Nam Kim Phú Mỹ đầu tư dự án nhà máy thép tấm lợp Nam Kim Phú Mỹ ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

Quy mô dự án gồm dây chuyền mạ kẽm 350.000 tấn/năm, hai dây chuyền mạ hợp kim nhôm kẽm 300.000 tấn/năm và 150.000 tấn/năm, dây chuyền mạ màu 150.000 tấn/năm. Tổng vốn đầu tư của dự án giai đoạn 1 (chưa VAT) là 4.500 tỷ và dự kiến sẽ khởi công từ quý II.

Dẫu vậy, với việc thị trường còn nhiều yếu bất định như sự phục hồi của thị trường thế giới, xu hướng điều tra chống bán phá giá, bầu cử Mỹ,... chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với những rủi ro khi tăng công suất. 

"Mức độ rủi ro của ngành thép khi tăng công suất sẽ phụ thuộc nhiều vào áp lực từ các vụ điều tra chống bán giá mà các nước đang tiến hành. Có thể sản lượng của các nhà máy vẫn tốt nhưng họ sẽ phải cắt giảm giá bán nhiều hơn nếu thị trường không như kỳ vọng", ông Đào Minh Châu Phó Giám đốc Phân tích cổ phiếu SSI Research trao đổi với người viết.

Trong 9 tháng 2024, xuất khẩu thép HRC giảm mạnh gần 25% so với cùng kỳ năm ngoái xuống 2,5 triệu tấn, theo số liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA). Riêng trong tháng 9, con số xuất khẩu giảm khoảng 18%.

Tuy nhiên, ông Châu cũng lưu ý rằng mức độ ảnh hưởng đối với mặt hàng HRC sẽ dịu bớt nếu Việt Nam áp thuế chống bán giá hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ.

“Nếu thép HRC của Việt Nam bị EU, Ấn Độ áp thuế, nhưng đồng thời Việt Nam cũng áp thuế nhập khẩu với mặt hàng này các doanh nghiệp hưởng lợi nhiều hơn là thiệt hại. Bởi hơn 6 triệu tấn hàng nhập khẩu đã bị chặn. Nhưng nếu Việt Nam không áp thuế HRC nhập khẩu, Hoà Phát sẽ gặp khó khăn lớn bởi năm sau họ tăng công suất”, ông Châu nói. 

Hiện tại Bộ Công Thương vẫn đang trong quá trình phân tích dữ liệu vụ việc điều tra chống bán phá giá thép HRC nhập khẩu từ Ấn Độ và Trung Quốc. 

Ông Chu Thắng Trung cho biết hiện đang trong quá trình điều tra để đưa ra kết luận sơ bộ. Sau khi có kết luận sơ bộ, Bộ Công Thương mới có cơ sở để quyết định đưa ra mức thuế tạm hay không.

Trong trường hợp có đủ bằng chứng sơ bộ xác định sản xuất trong nước bị thiệt hại đáng kể từ hàng nhập khẩu do bán phá giá thì cơ quan điều tra sẽ kiến nghị Bộ Công Thương xem xét áp dụng biện pháp chống bán phá giá tạm thời. Động thái này nhằm hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến ngành sản xuất trong nước.

Đối với mảng tôn mạ, theo dự báo của CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), trong năm 2025, thị trường xuất khẩu dự kiến gặp nhiều thách thức do Mỹ khởi xướng điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với thép chống ăn mòn nhập từ Việt Nam.

Cùng với đó, sự suy giảm tiêu thụ thép toàn cầu sẽ ảnh hưởng đến khả năng tăng trưởng. VDSC dự báo sản lượng xuất khẩu sẽ giảm 5% xuống còn 2,88 triệu tấn, trong khi thị trường nội địa dự kiến tiếp tục tăng trưởng 10%, đạt 2,65 triệu tấn.