Stablecoin âm thầm thách thức nền tảng tài chính Châu Á
Các đồng token neo theo tiền pháp định đang tái định hình hệ thống tiền tệ đã tồn tại hàng thập kỷ, từ thanh toán, thị trường vốn cho đến cả các ưu tiên trong điều hành chính sách tiền tệ.
Và khi làn sóng hiện đại hóa tài chính toàn cầu tăng tốc, các ngân hàng và cơ quan quản lý trong khu vực buộc phải xem xét lại cách dòng tiền di chuyển qua biên giới.
Theo ông Chia Hock Lai, đồng chủ tịch Hiệp hội Tài sản số có trụ sở tại Singapore, khoảng 90% stablecoin hiện được sử dụng cho giao dịch tiền mã hóa. Tuy nhiên, bên dưới bề mặt đó là sự dịch chuyển sâu sắc của hệ sinh thái thể chế và khung pháp lý. Thế giới đang chuẩn bị tích hợp stablecoin vào hạ tầng tài chính toàn cầu, theo Tech in Asia.
Quy mô thị trường stablecoin đã tăng từ khoảng 200 tỷ USD đầu năm lên 300 tỷ USD hiện nay. Trong kịch bản lạc quan, Citi dự báo con số này có thể phình to tới 4.000 tỷ USD vào năm 2030.
Stablecoin là gì?
Stablecoin là một dạng tiền mã hóa được thiết kế để duy trì giá trị ổn định, phổ biến nhất là thông qua việc nắm giữ lượng tài sản dự trữ tương đương bằng tiền mặt hoặc các tài sản tương đương tiền.
“Đó là một token trị giá một đô la được bảo chứng bằng đúng một đô la và khoản này phải được giữ dưới dạng các khoản tiền gửi có thể tiếp cận và quy đổi dễ dàng, để đảm bảo khả năng thanh toán khi người dùng đổi token”, ông Vincent Chok, CEO của First Digital, nhà phát hành stablecoin có trụ sở tại Hong Kong (Trung Quốc), cho biết.
Một lợi thế then chốt của stablecoin là khả năng quyết toán giao dịch gần như tức thì trên blockchain, trái ngược với các mạng thanh toán truyền thống.
“Chuyển tiền xuyên biên giới theo cách truyền thống mất từ hai đến năm ngày làm việc và tốn 25 - 50 USD. Stablecoin có thể quyết toán trong vài phút với chi phí chưa đến một đô la”, ông Ben Charoenwong, phó giáo sư tài chính tại Insead, nhận định.
Điều này khiến stablecoin đặc biệt hấp dẫn cho thanh toán xuyên biên giới, cả giữa doanh nghiệp lẫn trong lĩnh vực kiều hối.
USDC là stablecoin neo theo USD do Circle phát hành. Trong phần lớn các giao dịch thanh toán xuyên biên giới bằng tiền pháp định giữa doanh nghiệp, đồng bạc xanh vẫn là đồng tiền trung gian chính và có tính thanh khoản cao nhất.
Điều này cũng đúng trên các “đường ray” stablecoin, tức hạ tầng thanh toán, khi khoảng 99% thị trường stablecoin được neo theo USD. USDC và USDT do Tether phát hành chiếm khoảng 80% tổng số token này.
First Digital cũng phát hành một stablecoin neo theo USD mang tên First Digital USD nhưng điểm khác biệt là token này cung cấp thanh khoản trong khung giờ châu Á. “Chúng tôi là một stablecoin không phát hành tại Mỹ vì vậy yếu tố múi giờ đóng vai trò rất quan trọng”, ông Chok nói.
Trong khi đó, với StraitsX có trụ sở tại Singapore, token nội tệ XSGD được kỳ vọng sẽ tối ưu hóa các khoản thanh toán cho thương nhân tại quốc đảo này.
Token nói trên hiện được giao dịch trên Coinbase và là stablecoin duy nhất neo theo đô la Singapore đến nay được Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) đánh giá là “tuân thủ về bản chất” trong khuôn khổ quản lý stablecoin.
Theo CEO StraitsX Liu Tianwei, chi tiêu du lịch là kịch bản sử dụng lớn nhất của XSGD trong thanh toán xuyên biên giới.
“Tại Singapore có rất nhiều ví điện tử và nhiều trong số đó không tương thích với nhau”, ông Liu nói thêm. Để giải quyết, StraitsX hình dung một mạng lưới cho phép du khách sử dụng ví của riêng họ và thanh toán bằng đồng tiền bản địa. Số tiền này sẽ được quyết toán ngay lập tức bằng XSGD trong khi người bán vẫn niêm yết giá và nhận thanh toán bằng đô la Singapore.
Tuy vậy, không phải ai cũng lạc quan về việc dùng stablecoin neo theo nội tệ để thâm nhập mảng thanh toán bán lẻ trong nước.
Ông Chok cho rằng tại Hong Kong, “thị trường thanh toán đã rất mạnh với những nền tảng rất tốt”, như thẻ thông minh Octopus hay các ví điện tử WeChat Pay, Alipay.
“Thêm một stablecoin cho thanh toán bằng đô la Hong Kong sẽ khó có thể hấp dẫn người dùng”, ông nói.
Tính chính danh từ khuôn khổ pháp lý
Khi sự quan tâm tới stablecoin gia tăng, các cơ quan quản lý trên toàn cầu đang lần lượt ban hành luật để kiểm soát mục đích sử dụng và rủi ro của loại tài sản này.
Singapore được xem là quốc gia tiên phong. Khung quản lý đơn tiền tệ của nước này tạo ra một nhóm “stablecoin do MAS quản lý” với yêu cầu dự trữ nghiêm ngặt, theo bà Rachel Phang, trợ lý giáo sư luật tại Đại học Quản lý Singapore.
Việc có khung pháp lý rõ ràng giúp các tổ chức có “giấy phép pháp lý” có thể xử lý giao dịch stablecoin mà không còn lo ngại về tuân thủ, theo ông Charoenwong.
Tuy nhiên, trong khu vực Đông Nam Á, tiến độ hoàn thiện pháp lý còn không đồng đều. Dù vậy, ông Liu tin rằng mô hình của Singapore có thể trở thành “ngọn hải đăng” cho khu vực và là khuôn mẫu để các quốc gia khác phát triển khung quản lý phù hợp với bối cảnh địa phương.
Bà Tanna Chong, Giám đốc chính sách của Responsible Fintech Institute, một tổ chức phi lợi nhuận, cho rằng việc chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác là đặc biệt cần thiết ở Đông Nam Á, nơi stablecoin đôi khi bị lợi dụng cho các hoạt động rửa tiền.
Một động lực khác khiến các nỗ lực quản lý được đẩy nhanh là token hóa, quá trình số hóa các chứng khoán và tài sản trong thế giới thực như bất động sản, trái phiếu hay cổ phiếu.
Hoạt động này giúp việc áp dụng stablecoin diễn ra nhanh hơn khi các ngân hàng và tổ chức tài chính xây dựng hạ tầng thị trường tài sản số. Nhà đầu tư có thể mua các công cụ tài chính hoặc một phần tài sản thực trên blockchain, sử dụng stablecoin làm phương tiện thanh toán.
Token hóa cũng có thể thúc đẩy bao trùm tài chính trong khu vực. Chẳng hạn, động thái gần đây của Malaysia trong việc token hóa sukuk, trái phiếu Hồi giáo tuân thủ shariah, sẽ giúp nhà đầu tư cá nhân mua theo phần nhỏ một sản phẩm vốn lâu nay chỉ dành cho các tổ chức và khách hàng giàu có.
Động lực hiện đại hóa?
Theo ông Charoenwong, bản thân công nghệ stablecoin không hẳn là một cuộc cách mạng. “Vấn đề nằm ở kỷ luật thị trường, điều này tương tự cách fintech buộc các ngân hàng truyền thống phải cải thiện ngân hàng số và giảm phí”, ông nói.
Ông Liu đồng tình: “Câu chuyện về fintech từng được kể như là sẽ phá vỡ ngân hàng, nhưng thực tế chúng ta thấy nhiều đổi mới hơn chính vì fintech tồn tại”.
Do đó, stablecoin được xem như một “lực đẩy hiện đại hóa” đối với ngân hàng truyền thống và các hạ tầng thanh toán hiện hữu. “Rất nhiều công việc liên quan đến stablecoin đòi hỏi sự tham gia sâu của các ngân hàng”, ông Liu nhấn mạnh.
Các tổ chức tài chính như Standard Chartered đã bắt đầu thử nghiệm token hóa và thanh toán bằng stablecoin, mở đường cho các định chế tài chính truyền thống thận trọng hơn tham gia vào lĩnh vực này.
Ông Rene Michau, giám đốc toàn cầu mảng tài sản số của Standard Chartered, cho biết khách hàng ngày càng tìm đến ngân hàng để được hỗ trợ tiếp cận và giao dịch tài sản số hoặc tiền mã hóa.
Với ông Charoenwong, sự bùng nổ của stablecoin không nhất thiết phải là đích đến cuối cùng. Những lựa chọn khác đang xuất hiện, chẳng hạn tiền gửi được token hóa, nơi các khoản tiền gửi truyền thống được thể hiện trên blockchain dưới dạng stablecoin do ngân hàng phát hành.
“Nếu mối đe dọa bị stablecoin ‘loại bỏ trung gian’ có thể thúc đẩy SWIFT, các ngân hàng đại lý và các bên trong nước cung cấp dịch vụ thanh toán xuyên biên giới theo thời gian thực, chi phí thấp thông qua tiền gửi token hóa, thì đó là điều tích cực”, ông nói.
Tuy nhiên, đối mặt với phép thử lớn nhất có lẽ là các “ông lớn” của hệ thống tài chính truyền thống: ngân hàng trung ương. Các nền kinh tế mới nổi ở Đông Nam Á, nơi kiểm soát dòng vốn còn chặt chẽ, nhận thức rõ tác động mà stablecoin có thể gây ra đối với thị trường tiền tệ. Khi phần lớn stablecoin được neo theo đô la Mỹ và các nhà phát hành buộc phải nắm giữ tài sản bằng USD, loại token này trở thành thách thức đối với chủ quyền tiền tệ của nhiều nền kinh tế.
“Ngân hàng trung ương ở Indonesia, Malaysia và Thái Lan lo ngại tình trạng đô la hóa và nguy cơ mất kiểm soát chính sách tiền tệ”, ông Charoenwong nhận định. “Họ nhiều khả năng sẽ phản đối việc áp dụng stablecoin bằng các đồng tiền khác, trừ khi có thể áp đặt kiểm soát vốn hoặc tự phát hành stablecoin của riêng mình”.
Dù chưa thể thay thế hoàn toàn tài chính truyền thống, stablecoin đang tạo áp lực buộc ngành này phải tiến hóa. Với các ngân hàng và nhà quản lý tại châu Á, bài toán đặt ra là làm sao khai thác được hiệu quả công nghệ mà không đánh đổi chủ quyền tiền tệ hay sự ổn định tài chính.
