Những mồi lửa châm ngòi cho cuộc bán tháo toàn cầu

Bán tháo tràn lan, Nhật Bản phải “ngắt mạch”

Ngay trong phiên giao dịch đầu tuần này, cổ phiếu Nhật Bản đã rơi vào thị trường gấu khi làn sóng bán tháo tiếp diễn khắp nơi. Hai chỉ số chính là Nikkei 225 và Topix cùng giảm hơn 12%.

Chỉ vài tuần trước, các nhà đầu tư vẫn còn vui vẻ ăn mừng. So với mức cao nhất mọi thời đại vào ngày 11/7, các chỉ số chính của chứng khoán Nhật Bản đã lao dốc hơn 20%.

Ở chiều ngược lại, đồng yen tiếp tục vọt lên mức cao nhất so với đồng bạc xanh kể từ tháng 1. Hiện tại, đồng nội tệ của Nhật Bản đang giao dịch quanh mức 143,1 yen đổi 1 USD.

Chỉ số Kospi của Hàn Quốc tụt 8,7%, trong khi Kosdaq giảm 11,7%. Theo Reuters, trong bối cảnh thị trường biến động mạnh, giao dịch tại Nhật Bản và Hàn Quốc đã tạm dừng nhiều lần nhằm ngăn tình trạng bán tháo trong hoảng loạn.

Theo xu hướng chung tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, chỉ số VN-Index của Việt Nam giảm hơn 3,9%.

Chỉ số chuẩn của Đài Loan là Taiwan Weighted Index cũng mất hơn 8% trong bối cảnh bị đè nặng bởi các cổ phiếu công nghệ và bất động sản. Chỉ số S&P/ASX 200 của Australia đi lùi 3,5%.

Chỉ số Hang Seng tại Hong Kong giảm 1,6%, trong khi CSI 300 tại Trung Quốc đại lục sụt gần 0,5%. Mức giảm của thị trường chứng khoán Trung Quốc nhìn chung vẫn nhỏ so với khu vực châu Á.

Ở Mỹ, hợp đồng tương lai chỉ số Dow Jones giảm hơn 600 điểm, tương đương 1,5%. Hợp đồng tương lai chỉ số S&P 500 và Nasdaq 100 lần lượt đi xuống 2,1% và 3,4%.

Xu hướng bán tháo đã mạnh lên từ ngày 2/8. Nasdaq là chỉ số chuẩn đầu tiên bước vào vùng điều chỉnh, giảm hơn 10% so với mức kỷ lục. S&P 500 và Dow Jones tụt lần lượt 5,7% và 3,9% so với mức cao nhất mọi thời điểm.

Lợi suất trái phiếu kho bạc cũng giảm mạnh. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm đạt 3,8% vào ngày 2/8, giảm so với mức 4,2% của một tuần trước đó.

Chỉ số biến động Cboe - được biết đến là thước đo nỗi sợ hãi trên Phố Wall - chạm mức cao nhất kể từ tháng 3/2023 khi nhu cầu quyền chọn bảo vệ nhà đầu tư trong trường hợp chứng khoán bị bán tháo tăng vọt.

Ở diễn biến khác, vào đầu phiên giao dịch tuần này, thị trường hàng hoá có lúc thể hiện sự điềm tĩnh đáng ngưỡng mộ ngay cả khi cổ phiếu lao dốc. Song, giá hàng hoá cũng bắt đầu dao động.

Nếu căng thẳng tiếp tục, các nhà đầu tư có thể đẩy mạnh việc thanh lý các vị thế trên thị trường hàng hoá. Theo ghi nhận của Bloomberg, giá đồng và giá dầu Brent đều có thời điểm giảm khoảng 1%.

Bốn mồi lửa khiến thị trường rực đỏ

Thị trường chứng khoán toàn cầu tăng cao trong nửa đầu năm khi cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) và hy vọng nền kinh tế số một thế giới “hạ cánh mềm” choáng lấy tâm trí của các nhà đầu tư.

Giờ đây, các nhà đầu tư có thể đang run sợ trước kịch bản Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã chần chừ quá lâu và để lãi suất cao làm hỏng nền kinh tế.

Chưa kể, biến động chính sách tiền tệ tại Nhật Bản và căng thẳng địa chính trị ở Trung Đông cũng có thể là nguyên nhân khiến thị trường chuyển sang bán tháo.

Nguy cơ Fed mắc sai lầm

Nỗi lo của các nhà đầu tư đặc biệt gia tăng sau báo cáo việc làm đáng thất vọng của Mỹ vào tuần trước. Nhiều người cảnh báo Fed có thể đã chậm chân và có nguy cơ mắc phải một sai lầm chính sách khác.

Theo Bộ Lao động Mỹ, các doanh nghiệp chỉ tạo thêm 114.000 việc làm vào tháng 7, thấp hơn hẳn ước tính 175.000 của các nhà kinh tế trong cuộc thăm dò của FaceSet. Tỷ lệ thất nghiệp vọt tăng lên 4.3%, mức cao nhất trong ba năm.

Bản báo cáo cũng kích hoạt một chỉ báo suy thoái có tính chính xác cao là Quy tắc Sahm. Nhà kinh tế Claudia Sahm lập luận nếu tỷ lệ thất nghiệp trung bình trong ba tháng cao hơn 0,5 điểm % so với mức thấp nhất trong 12 tháng, nền kinh tế đã rơi vào suy thoái.

Trao đổi với Bloomberg vào cuối tuần trước, bà Sahm, nhà kinh tế từng làm việc tại Fed trong hơn một thập kỷ, cảnh báo tỷ lệ thất nghiệp có nguy cơ tăng mạnh và thị trường việc làm đang “suy yếu thấy rõ”.

Chưa kể, có rất nhiều bằng chứng khác cho thấy thị trường việc làm - trụ cột chính của nền kinh tế Mỹ - đang mất đà. Một báo cáo trước đó chỉ ra số cơ hội việc làm đã giảm vào tháng 6, xuống mức thấp thứ hai kể từ tháng 3/2021.

Trong khi đó, số đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu, một thước đo quan trọng cho tình trạng sa thải trong các doanh nghiệp, vừa tăng lên mức cao nhất trong một năm vào tuần trước đó.

Bà Charu Chanana, Giám đốc bộ phận chiến lược tiền tệ tại Saxo Bank, lưu ý: “Giả định về cuộc hạ cánh mềm càng bị nghi ngờ, chúng ta có thể sẽ càng thấy nhà đầu tư thoái lui khỏi thị trường chứng khoán”.

Ngân hàng trung ương Mỹ chỉ còn ba cuộc họp nữa trong năm 2024. Thị trường tương lai hiện kỳ vọng Fed sẽ giảm lãi suất đến 50 điểm cơ bản (bps) tại cuộc họp vào giữa tháng 9 - một cách hành động nhanh chóng để thúc đẩy tăng trưởng.

Tuy nhiên, các động thái chính sách gấp rút và quyết liệt có thể sẽ phát thêm một tín hiệu tiêu cực tới nhà đầu tư, càng khiến họ đứng ngồi không yên hơn. Goldman Sachs vừa nâng xác suất suy thoái trong một năm tới từ 15% lên 25%.

Cổ phiếu công nghệ hụt hơi, định giá đắt đỏ

Xu hướng bán tháo ở các cổ phiếu công nghệ sau kết quả kinh doanh quý II đáng thất vọng cũng đặt câu hỏi về triển vọng của nhóm này, đặc biệt là các ông lớn như Amazon, Alphabet (Google) và Intel.

Tình trạng bán tháo cho thấy sự phấn khích của các nhà đầu tư đối với lĩnh vực công nghệ nói chung và AI nói riêng đang hạ nhiệt.

Chưa kể, nhiều nhà đầu tư cũng đặt băn khoăn về mức định giá hiện tại. Theo LSEG, vào tuần trước, chỉ số S&P 500 được giao dịch ở mức gấp 20,8 lần thu nhập dự phóng trong 12 tháng tới, chỉ giảm một chút so với mức 21,7 lần vào giữa tháng 7.

Mức trung bình dài hạn của S&P 500 là 15,7 lần. Với mức định giá cao ngất ngưởng như vậy, thị trường có nguy cơ bị bán tháo hơn nữa nếu nhiều tin xấu xuất hiện.

Ngoài ra, động thái xả hơn 75 tỷ USD cổ phiếu của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett vào quý II nhiều khả năng cũng có tác động đến tâm lý nhà đầu tư trong phiên đầu tuần này.

Báo cáo tài chính mới nhất của Berkshire Hathaway cho thấy Buffett và các cấp dưới đã bán gần 50% cổ phần Apple. Trong bối cảnh Buffett không tìm thấy món hời để chi tiền, khối tiền mặt của tập đoàn đã phình to lên mức kỷ lục mới là gần 277 tỷ USD.

Nhật Bản thắt chặt tiền tệ

Nhà đầu tư cũng đang lo lắng về tác động khi đồng yen mạnh lên đối với các doanh nghiệp Nhật Bản. Đồng nội tệ tăng thường gây tổn hại cho các nhà xuất khẩu và công ty Nhật Bản có thu nhập ở nước ngoài.

Tuần trước, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đã gây bất ngờ cho thị trường khi tăng lãi suất 15 bps lên khoảng 0,25%. Thị trường dự đoán BoJ sẽ tiếp tục tăng lãi suất vào cuối năm nay khi giới chức trách cố gắng hạ nhiệt lạm phát.

Bên cạnh việc nâng lãi suất, BoJ còn có kế hoạch giảm mua trái phiếu chính phủ từ gần 6.000 tỷ yen mỗi tháng xuống khoảng 3.000 tỷ yen vào quý I/2026.

Một điểm đáng chú ý là đà tăng nhanh chóng của đồng yen cũng đang buộc nhiều nhà đầu tư phải huỷ bỏ các giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade).

Trước kia, khi Nhật Bản duy trì lãi suất ở mức thấp trong hàng thập kỷ, nhiều nhà đầu tư đã vay đồng yen để chuyển đổi sang các đồng tiền khác và đầu tư vào các tài sản có lợi suất cao hơn.

Khi đồng yen tăng giá, các nhà đầu tư đi vay đồng yen sẽ chịu áp lực lớn. Nếu đóng vị thế, họ có thể thua lỗ. Để duy trì vị thế, họ có thể phải bán bớt một số tài sản, chẳng hạn như cổ phiếu tại Mỹ hoặc những thị trường tiên tiến khác.

“Đồng yen mạnh lên đã tạo ra hiệu ứng domino, thúc đẩy nhà đầu tư toàn cầu huỷ bỏ giao dịch carry trade”, ông Stephen Innes, đối tác quản lý tại SPI Asset Management, đánh giá.

Chảo lửa Trung Đông

Vào năm 2022, sản lượng dầu thô của Trung Đông đạt khoảng 30,7 triệu thùng/ngày, chiếm hơn 31% tổng sản lượng toàn cầu, theo Statista.

Dầu thô là huyết mạch của nền kinh tế toàn cầu. Bất kỳ xung đột nào ở Trung Đông cũng đều có tác động sâu rộng không chỉ với khu vực này mà còn cho cả nền kinh tế chung.

Cuối tuần trước, mối quan hệ giữa Israel và các nước trong khu vực trở nên căng thẳng hơn sau vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh tại Tehran và một chỉ huy cấp cao của nhóm Hezbollah tại Beirut.

Lãnh đạo Iran và Hezbollah đều tuyên bố sẽ đáp trả. Sau đó, Israel tiết lộ họ đang chuẩn bị cho khả năng bị trả đũa.

Đầu cuộc họp nội các vào ngày 4/8, Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho hay: “Israel đang trong một cuộc chiến tranh đa mặt trận chống lại trục ma quỷ của Iran. Chúng tôi đã chuẩn bị cho mọi kịch bản - cả tấn công và phòng thủ”.

Mỹ đang điều động một phi đội máy bay phản lực đến Gaza và duy trì một tàu sân bay gần đó để hỗ trợ Israel, theo Bloomberg. Cùng lúc, Washington cũng gây sức ép buộc ông Netanyahu phải tăng cường đàm phán thoả thuận ngừng bắn ở Gaza.

Thủ tướng Israel cho biết vấn đề là Hamas liên tục thay đổi yêu cầu. Các bên khác khẳng định Israel cũng có hành động tương tự, khiến thoả thuận khó thành công.

Vào tháng 4, sau khi Israel giết chết hai vị tướng Iran ở Syria, Tehran đã lần đầu tiên bắn hơn 300 tên lửa, máy bay không người lái vào Israel. Hầu hết trong số đã bị Israel và liên minh các cường quốc do Mỹ đứng đầu bắn hạ.