Đâu là đòn đáp trả mạnh nhất Trung Quốc có thể dùng để đối phó thuế quan của Mỹ?

Sau khởi đầu chậm hơn dự kiến, cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã bắt đầu nóng lên khi Tổng thống Donald Trump công bố một loạt động thái chóng mặt chống lại Trung Quốc trong 7 ngày qua và dự kiến sẽ có thêm những biện pháp khác trong tháng 3.

Phản ứng của Bắc Kinh khá im ắng trong bối cảnh các mức thuế quan của Mỹ không mạnh mẽ như lời đe doạ trước đó.

Tuy nhiên, Chủ tịch Tập Cận Bình có nhiều cách để đáp trả nếu các mối đe doạ trở thành chính sách thực tế, ngay cả khi những lựa chọn đó có thể gây ra xung đột khó kiểm soát hơn hoặc làm trầm trọng thêm những khó khăn kinh tế của chính Trung Quốc, hãng tin Bloomberg viết.

Làm suy yếu đồng nhân dân tệ

Khi đồng nhân dân tệ yếu đi, hàng xuất khẩu của Trung Quốc sẽ trở nên cạnh tranh hơn và nước này có thể chống lại tác động tiềm tàng của thuế quan.

Theo phân tích của các nhà kinh tế Morgan Stanley, trong cuộc chiến thương mại đầu tiên vào năm 2018 và 2019, đồng nhân dân tệ đã giảm 11,5% so với đồng bạc xanh và giúp bù đắp khoảng 2/3 tác động của thuế quan.

Hơn một nửa số nhà kinh tế được Bloomberg khảo sát ngay sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm ngoái cho biết Bắc Kinh có thể hạ giá đồng nội tệ để đáp trả thuế quan của ông Trump.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế lại bất đồng quan điểm về mức giảm tiềm năng của đồng tiền này. Trong khi tỷ giá lúc đó đạt khoảng 7,2 nhân dân tệ đổi 1 USD, các nhà kinh tế dự đoán đồng nội tệ của Trung Quốc có thể tụt xuống còn 7,3 đến 8 nhân dân tệ đổi 1 USD trong năm 2025.

Dù vậy, ngay cả khi ngân hàng trung ương Trung Quốc tiếp tục duy trì giá trị danh nghĩa của đồng nhân dân tệ, giá trị thực của đồng tiền này vẫn đang đi xuống do áp lực giảm phát đè nặng lên giá cả trong nước lẫn giá xuất khẩu.

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, vào tháng 1, tỷ giá hối đoái hiệu lực thực tế của đồng nhân dân tệ đã mấp mé mức yếu nhất trong gần 5 năm. Trong bối cảnh giảm phát nhiều khả năng sẽ tiếp tục, tỷ giá khó có thể đi lên.

Rủi ro: Đồng nhân dân tệ yếu hơn sẽ kéo thặng dư thương mại kỷ lục của Trung Quốc lên cao và làm các đối tác khác tức giận. Các nước có thể dùng đến thuế quan để giải quyết tình trạng mất cân bằng trong thương mại toàn cầu.

Ngoài ra, đồng nhân dân tệ suy yếu cũng có thể thúc đẩy dòng vốn tháo chạy khỏi Trung Quốc và ngăn cản nhà đầu tư nước ngoài rót tiền vào nền kinh tế tỷ dân.

Hạn chế xuất khẩu các kim loại quý

Để đáp trả thuế quan của Mỹ vào đầu tháng 2, Trung Quốc đã công bố biện pháp kiểm soát xuất khẩu tungsten và các kim loại đặc biệt được sử dụng trong ngành công nghiệp điện tử, ô tô, năng lượng, hàng không vũ trụ và quốc phòng.

Trước đó, vào tháng 12, Trung Quốc đã cấm bán các hàng hoá lưỡng dụng và một số khoáng sản chiến lược cho Mỹ. Đồng thời, Bắc Kinh tuyên bố sẽ cấm doanh nghiệp ở các quốc gia khác làm vậy và đây là lần đầu tiên họ cố gắng bắt chước cách sử dụng “quyền tài phán ngoài lãnh thổ” của Mỹ.

Động thái trên diễn ra sau khi Bắc Kinh hạn chế bán gallium và germanium ra nước ngoài vào tháng 7. Gallium và germanium là hai kim loại đóng vai trò quan trọng đối với các ngành công nghiệp bán dẫn, viễn thông và xe điện.

Vài tháng sau, Bắc Kinh đã tăng cường hạn chế xuất khẩu một số loại graphite khi Mỹ thắt chặt các quy định để ngăn chặn doanh nghiệp bán chip tiên tiến sang Trung Quốc. Không lâu sau, Bắc Kinh thêm antimony vào danh sách hạn chế.

Các hạn chế đối với những khoáng sản chiến lược nói trên hay những vật liệu khác như đất hiếm có thể cắt đứt nguồn cung vật liệu cần thiết cho các công nghệ tiên tiến tại Mỹ, ít nhất là trong ngắn hạn.

Trung Quốc có rất nhiều lựa chọn vì họ là nhà sản xuất hàng đầu của khoảng 20 nguyên liệu thô quan trọng.

Rủi ro: Các đối tác thương mại có thể ngừng coi Trung Quốc là một nhà cung ứng đáng tin cậy và tìm nguồn cung thay thế, đẩy nhanh quá trình đa dạng hoá chuỗi cung ứng ra xa nước này.

Nhắm vào các công ty Mỹ

Kể từ cuộc chiến thương mại đầu tiên, Bắc Kinh đã giới thiệu những luật mới như “danh sách thực thể không đáng tin cậy” và “luật chống trừng phạt nước ngoài” để nhắm đến các công ty hoặc cá nhân mà họ coi là gây tổn hại đến sự phát triển của Trung Quốc.

Viễn cảnh bị tịch thu tài sản hoặc chặn các giao dịch kinh doanh là một vấn đề đối với những công ty như Apple, Tesla hoặc Microsoft bởi họ có doanh thu hàng năm lên tới hàng chục tỷ USD từ Trung Quốc.

Vào đầu tháng 2, Bắc Kinh đã thêm hai công ty Mỹ vào danh sách không đáng tin cậy và bắt đầu một cuộc điều tra chống độc quyền đối với Google.

Năm ngoái, cuộc đánh giá an ninh mạng đối với hàng hoá nhập khẩu từ nhà sản xuất chip nhớ nhất của Mỹ là Micron Technology đã mở ra một mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh công nghệ giữa hai nước. Các doanh nghiệp ngày càng dễ bị cuốn vào các chính sách khác nhau của hai chính phủ.

Rủi ro: Mỹ có thể dễ dàng trả đũa bằng cách nhắm vào các công ty Trung Quốc. Mặt khác, cuộc tẩy chay của người tiêu dùng Trung Quốc đối với các doanh nghiệp Mỹ có thể leo thang và nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát.

Bán trái phiếu kho bạc Mỹ

Có lẽ biện pháp trả đũa gây thiệt hại nặng nề nhất của Trung Quốc là bán toàn bộ hoặc lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ mà họ đang nắm giữ. Vào cuối năm ngoái, Trung Quốc có khoảng 759 tỷ USD chứng khoán nợ của Mỹ.

Nếu Bắc Kinh lựa chọn trả đũa theo cách này, lợi suất trái phiếu kho bạc có thể bật tăng mạnh (giá trái phiếu diễn biến ngược chiều với lợi suất) và làm gián đoạn thị trường tài chính toàn cầu.

Theo thông tin của Bloomberg, Trung Quốc đã giảm hơn 1/3 lượng trái phiếu kho bạc mà họ trực tiếp nắm giữ kể từ năm 2017.

Nếu Bắc Kinh tiếp tục muốn đa dạng hoá các khoản đầu tư của mình, đợt bán tháo có thể sẽ tiếp tục, đặc biệt là sau khi phương Tây đóng băng một phần dự trữ ngoại hối của Nga do Moscow tấn công Ukraine.

Rủi ro: Việc Trung Quốc đột ngột bán trái phiếu kho bạc sẽ khiến giá trái phiếu đi xuống, làm giảm giá trị số trái phiếu mà chính Bắc Kinh nắm giữ. Chưa kể, động thái đó cũng sẽ thu hẹp quy mô dự trữ ngoại hối của Trung Quốc.

Và quyết định của Trung Quốc cũng sẽ mang lại cú hích đáng kể cho các nhà xuất khẩu Mỹ vì trong trường hợp đó, đồng USD sẽ rẻ hơn.

Lựa chọn khó nhất

Một lĩnh vực mà Trung Quốc không thể ngang hàng với Mỹ là đánh thuế thương mại. Đó là vì họ xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn so với lượng nhập vào.

Thặng dư thương mại lớn của Trung Quốc đồng nghĩa rằng nước này không thể trừng phạt các nhà xuất khẩu Mỹ như cách Mỹ có thể làm với các doanh nghiệp Trung Quốc.

Tuy nhiên, thuế quan của ông Trump cũng sẽ kéo chi phí của người tiêu dùng Mỹ đi lên bằng cách nâng giá cả hàng hoá và tác động đó thậm chí có thể lớn hơn nhiều so với dự kiến, theo nghiên cứu mới từ Cục Dự trữ Liên bang (Fed).

Các nhà kinh tế của Fed lập luận rằng dữ liệu của Mỹ đang đánh giá thấp lượng hàng hoá thực sự mà siêu cường này nhập khẩu từ Trung Quốc.