Chuyển đổi 140.000 tài xế thành shipper giữa đại dịch, CEO Grab nói rằng hành trình mới chỉ đang bắt đầu

Khi đại dịch COVID-19 ập đến hồi năm ngoái, mảng gọi xe của siêu ứng dụng Grab đóng băng tại Đông Nam Á vì các lệnh hạn chế di chuyển và phong toả.

"Điều đầu tiên chúng tôi nghĩ đến là làm sao có thể đảm bảo các đối tác tài xế có thể chuyển đổi nhanh chóng và đảm bảo thu nhập của họ ít nhất đang được hỗ trợ bởi một hình thức nào đó", ông Anthony Tan, CEO và người đồng sáng lập Grab, chia sẻ với Forbes Asia. "Giải pháp của chúng tôi là dừng suy nghĩ về việc kinh doanh như thường lệ", vị CEO 39 tuổi nói thêm.

Ông Tan nói Grab đã đề nghị đối tác tài xế của mình giao đồ ăn giữa lúc nhu cầu giao đồ ăn tăng vọt vì dịch bệnh trong khu vực (và trên thế giới). "Chúng tôi chuyển đổi hơn 140.000 tài xế trong một giai đoạn ngắn", ông tiết lộ. Ông Tan nói rằng sự linh hoạt mà Grab đang có đến từ chiến lược siêu ứng dụng đang theo đuổi – khách hàng chỉ cần một ứng dụng nếu họ muốn gọi pizza thay vì gọi xe.

"Dù bạn đang muốn gọi xe, giao đồ thương mại điện tử, GrabFood, GrabMart, tất cả chỉ là một tab chức năng và bạn chỉ cần đổi tab trong ứng dụng", ông Tan chia sẻ. "Kinh doanh của Grab có thể phục hồi nhanh chóng vì chúng tôi là công ty duy nhất trong khu vực có khả năng kinh doanh đa lĩnh vực như vậy".

Hiện tại, Grab Holdings đang đứng trước một chuyển đổi mới trên hành trình của mình kể từ khi ông Tan và người đồng sáng lập Tan Hooi Ling ra mắt ứng dụng MyTeksi ở Malaysia vào năm 2012.

Grab được kỳ vọng sẽ chính thức niêm yết trên sàn Nasdaq (Mỹ) vào cuối năm nay thông sáp nhập với một công ty thâu tóm, sáp nhập chuyên dụng (SPAC). Nếu mọi thứ diễn ra như kế hoạch, Grab sẽ có đợt niêm yết thông qua SPAC lớn nhất thế giới, kêu gọi được 4,5 tỷ USD ở định giá 40 tỷ USD.

Bên cạnh đó, một nhóm khác cũng quan tâm đến tiềm năng của Grab là các nhà đầu tư đã rót 12 tỷ USD vào công ty này trước khi thương vụ sáp nhập với SPAC thành hình, bao gồm nhiều nhà đầu tư hạng A như GGV Capital, SoftBank và Toyota.

Ông Tan cảm giác hành trình của Grab mới chỉ bắt đầu. Ông nhìn nhận mức độ thâm nhập của các dịch vụ mà Grab cung cấp ở Đông Nam Á vẫn thấp hơn nhiều so với các thị trường đã đạt được độ chín như Mỹ và Trung Quốc.

Grab hiện đang có ba mảng kinh doanh chính là di chuyển, giao đồ và dịch vụ tài chính. Năm ngoái, tổng cộng ba mảng kinh doanh này mang về tổng giá trị hàng hoá giao dịch (GMV) đạt 12,5 tỷ USD.

Tổng dung lượng thị trường khu vực Đông Nam Á dành cho giao đồ ăn, gọi xe, thanh toán ví điện tử và dịch vụ tài chính có thể chạm mốc GMV 180 tỷ USD vào năm 2025, tăng gấp ba lần so với năm 2020, theo Euromonitor. "Tôi rất hào hứng về tương lai", ông Tan nói. Đồng quan điểm, ông Peter Oey, giám đốc tài chính Grab, nói: "Ở các quốc gia mà chúng tôi đang hoạt động, những gì chúng tôi chạm đến mới chỉ ở bề mặt".

Dẫn số liệu của Euromonitor, Grab tự nhận mình là công ty dẫn đầu thị trường ở chỉ số GMV hoặc tổng giá trị thanh toán (TPV) ở các mảng hoạt động chính của mình tại Đông Nam Á. Dù vậy, Grab cũng đang đối mặt với nhiều cạnh tranh.

Một trong số các đối thủ của Grab là GoTo, công ty siêu ứng dụng do Gojek và sàn thương mại điện tử Tokopedia sáp nhập. Mặc dù GoTo có hoạt động tại Việt Nam và Singapore, vị thế của nó rõ rệt nhất tại quê nhà Indonesia.

Với nền kinh tế quy mô nghìn tỷ USD và dân số gần 300 triệu người, Indonesia là thị trường quan trọng nhất với tham vọng khu vực của Grab. Đây cũng là lý do Indonesia là quốc gia duy nhất mà Grab có chủ tịch quốc gia và giám đốc điều hành quốc gia riêng.

Để củng cố vị thế ở đây, hồi tháng 7, Grab ký kết hợp tác chiến lược với Emtek, một tập đoàn công nghệ lớn của Indonesia. Năm ngoái, Grab cũng mở một trung tâm nghiên cứu công nghệ ở Jakarta và gọi đây là trụ sở thứ hai của công ty.

Từng là một đối thủ của Grab, Uber rút khỏi thị trường Đông Nam Á vào năm 2018 khi Grab mua lại mảng kinh doanh và vận hành của Uber tại đây. Đổi lại, Uber nhận 27,5% cổ phần của Grab (con số giảm xuống còn 14,3% sau thương vụ SPAC). Ông Dara Khosrowshahi, CEO Uber, cũng có ghế trong hội đồng quản trị Grab. "Ông lớn" gọi xe Trung Quốc Didi cũng đầu tư vào Grab từ năm 2015. Didi sẽ có 7,5% cổ phần Grab sau khi hoàn thành sáp nhập với SPAC.

Bên cạnh các đối thủ "siêu ứng dụng", Grab cũng vấp phải cạnh tranh trong mỗi lĩnh vực  mà mình hoạt động, ví dụ như Foodpanda ở mảng giao đồ ăn. Đối thủ lớn nhất của Grab là Sea, công ty công nghệ lớn nhất Đông Nam Á (giá trị vốn hoá 188 tỷ USD vào cuối tháng 10).

Mặc dù Sea cũng có hoạt động ở mảng giao đồ ăn, cạnh tranh chính của Grab và Sea nằm ở mảng fintech. Cuối năm ngoái, Grab, cùng hợp tác với Singtel, là một trong hai đơn vị nhận giấy phép ngân hàng số toàn diện ở Singapore. Sea là công ty còn lại nhận được giấy phép này.

"Grab đã lựa chọn dịch vụ tài chính là cột trụ thứ ba để theo đuổi. Vì thế, đây là lĩnh vực mà chúng tôi kỳ vọng Grab sẽ đầu tư mạnh vào tăng trưởng tự nhiên hoặc thông qua thâu tóm, sáp nhập", Stephanie Cheong, một nhà phân tích của Moody's Investor Service, nói. Grab cho biết ngân hàng số Singapore của hãng có thể sẽ ra mắt vào quý II năm sau.

Grab bắt đầu mở rộng vào mảng tính chính từ năm 2017 bằng việc ra mắt dịch vụ thanh toán điện tử GrabPay. Hiện tại, Grab có riêng mảng Grab Financial Group và cung cấp đa dạng các dịch vụ như thanh toán, bảo hiểm, tín dụng, quản lý tài sản và mua trước – trả sau. Năm 2019, Grab ra mắt thẻ GrabPay dưới sự hợp tác của Mastecard mà người dùng có thể sử dụng trên cả nền tảng trực tuyến và trực tiếp.

Đến nay, Grab nói rằng nó đã có nhiều giấy phép dịch vụ tài chính, bao gồm giấy phép cung ứng dịch vụ thanh toán ở 6 thị trường Đông Nam Á. "Hàng triệu người dùng, khi nghĩ về GrabPay, họ nghĩ rằng tôi có thể thanh toán ngay, thanh toán trả sau hay thanh toán bất kỳ đâu. GrabPay là lựa chọn đầu tiên với nhiều người", ông Tan chia sẻ.

Ngoài Singapore, ông Tan cũng đang phát triển dịch vụ fintech của Grab ở Indonesia. Hồi tháng 10, Grab nâng sở hữu startup fintech Indonesia Ovo lên tới 80%. Ông Tan khẳng định Grab muốn dịch vụ tài chính có chi phí hợp lý và dễ tiếp cận hơn trong khu vực. "Ở Đông Nam Á, cứ 10 người có 6 người chưa được ngân hàng phục vụ hoặc chưa được phục vụ đầy đủ, chúng tôi sẽ phục vụ nhóm người này", ông khẳng định.

Bước tiến của Grab vào dịch vụ tài chính được thúc đẩy vào năm bởi Jixun Foo, đối tác điều hành của GGV Capital, một nhà đầu tư sớm vào Grab. "Mỗi lần họp hội đồng, tôi nhìn vào con số và vị thế của Grab và nhấn mạnh tầm quan trọng của ví điện tử", ông Foo nhấn mạnh. Vào năm 2017, Grab ra mắt GrabPay và thâu tóm Kudo, một trong những công ty thương mại điện tử O2O lớn nhất Indonesia.

Mảng thanh toán số giúp Grab nắm rõ hơn được về hành vi người dùng, bao gồm ví tiền, thói quen tiêu tiền và sự quan tâm của người dùng. "Bạn hiểu về người dùng và bạn hiểu về cách họ tiêu tiền. Một ví điện tử sẽ có giá trị chiến lược khổng lồ trong dài hạn", ông Foo nhận định và cho rằng ví điện tử là mấu chốt thành công trong chiến lược siêu ứng dụng.

"Cách Grab tại ra các thế hệ sản phẩm và dịch vụ ngân hàng mới để thách thức ngân hàng truyền thống và các siêu ứng dụng khác là cực kỳ quan trọng. Đây là cách để Grab thể hiện sự khác biệt và họ không chỉ là một kênh phân khối các sản phẩm và dịch vụ hiện có", ông Christophe Uzureau, phó chủ tịch mảng dịch vụ tài chính của Gartner, nói.

Một cơ hội mới mà cả Grab và Sea cũng đều đang theo đuổi là quảng cáo. Trong buổi báo cáo hoạt động kinh doanh gần đây, ông Forrest Li, CEO Sea, nói rằng tăng trưởng doanh thu của Sea được thúc đẩy chủ yếu nhờ việc các nhà bán hàng đầu tư mạnh vào marketing và quảng cáo.

Năm 2018, Grab thành lập GrabAds. Mặc dù GrabAds chỉ ghi nhận GMV khiêm tốn 34 triệu USD vào quý II năm nay, con số này tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Tốc độ tăng trưởng này đủ cho thấy tiềm năng của quảng cáo trong hệ sinh thái Grab.

Trong quý II năm nay, Grab lỗ ròng 815 triệu USD từ con số 718 triệu USD lỗ ròng một năm trước đó. Grab cũng giảm dự phóng doanh thu ròng trong năm kinh doanh này xuống 2,1 tỷ USD từ con số 2,3 tỷ USD đưa ra trước đó giữa lúc COVID-19 vẫn ảnh hưởng mạnh tới Đông Nam Á.

GMV của Grab trong năm kinh doanh này được dự đoán dao động trong khoảng 15 tỷ USD đến 15,5 tỷ USD, giảm từ 16,7 tỷ USD trong dự đoán trước đó. Trong khi mảng gọi xe lao đao, giao đồ trở thành "cứu cánh" của Grab. Năm ngoái, GMV giao đồ của Grab tăng gần gấp đôi lên mốc 5,5 tỷ USD, vượt qua mảng di chuyển. Dịch vụ tài chính cũng tăng mạnh trong đại dịch với TPV năm 2020 đạt 8,9 tỷ USD, tăng từ 7,8 tỷ USD của năm 2019.

Ông Tan hy vọng mảng di chuyển sẽ sớm phục hồi về mốc trước khi đại dịch bùng phát. Với dịch vụ tài chính, "chúng tôi kỳ vọng sẽ thấy nhiều tăng trưởng hơn", ông Tan nói.

Khi Grab tiếp tục xây dựng siêu ứng dụng, các khoản lỗ ròng của công ty có thể được "phòng vệ" nhờ thanh khoản tiền mặt tới 5,3 tỷ USD. Để Grab có lợi nhuận, ông Tan nhấn mạnh cần sự hiệp lực trong mô hình kinh doanh.

Năm 2018, chỉ 33% khách hàng dùng hơn một dịch vụ của Grab. Tháng 6 năm nay, tỷ lệ tăng lên 55%. "Bạn có thể bán chéo các dịch vụ tăng thêm vì người dùng giao dịch hàng tháng dần trở nên trung thành và tiếp tục sử dụng dịch vụ", ông nói và kỳ vọng chi tiêu của người dùng trong Grab sẽ nhiều hơn so với các đối thủ.

Để đạt được điều này, Grab cũng phải đối mặt với nhiều thách thức khác, bao gồm sự đa dạng trong quan điểm quản lý của mỗi quốc gia và đặc thù thị trường. Ví dụ, ông Tan nói rằng khi tuyển dụng tài xế cho dịch vụ, nhiều người chưa có smartphone. Vì thế, Grab hợp tác với Samsung để mua điện thoại theo lô cho tài xế. "Chúng tôi sẽ ngồi cùng họ và hướng dẫn họ sử dụng".

Grab từng đối diện với khủng hoảng vào năm 2014 khi ứng dụng Grab bị "sập mạng" ở cả Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan do lượng người dùng tăng đột biến. Ông Tan "bật chế độ" xử lý khủng hoảng vào ở văn phòng Kuala Lumpur cả đêm để cùng đội ngũ kỹ thuật khắc phục vấn đề.

"Tôi không phải kỹ sư, vì thế tôi không thể làm gì để xử lý vấn đề. Tất cả những gì tôi có thể làm là ở lại cùng đội ngũ, cố gắng hiểu điều gì đang xảy ra và hỗ trợ tối đa. Lúc đó không có GrabFood, vì thế tôi đi mua pizza cho họ", ông Tan nói. Sau sự cố, hệ thống của Grab được chỉnh sửa để đáp ứng quy mô tốt hơn.

Khi Grab phát triển, ban điều hành công ty cũng được bổ sung thêm nhiều nhân sự mới. Hồi đầu tháng 10, Grab bói người đồng sáng lập Tan Hooi Ling sẽ rời vị trí giám đốc vận hành nhưng sẽ tiếp tục quản lý về nhân sự, chiến lược doanh nghiệp và công nghệ. Giám đốc vận hành mới của Grab là Alex Hungate, cựu CEO SATS và CEO HSBC Singapore.

"Nhiều nhân sự vẫn ở lại với Anthony Tan cho thấy nhiều điều về phong cách lãnh đạo của ông", Chua Joo Hock, đối tác điều hành Vertex Ventures, một nhà đầu tư vào Grab, nói. "Tan là người thẳng thắn. Một khi quyết tâm, ông sẽ đưa những người phù hợp vào thực thi. Tan theo sát sau đó để đảm bảo mọi thứ đi đúng hướng".