'Chiếc iPhone 4 bánh' - đằng sau tham vọng bá chủ mảng xe điện của Foxconn

Foxconn, nhà sản xuất các thiết bị điện tử tiêu dùng theo hợp đồng lớn nhất thế giới đồng thời là đối tác lớn nhất của Apple, từ lâu đã "nuôi mộng" phát triển được xe hơi.

"Nếu chúng tôi có thể sản xuất iPhone, vì sao chúng tôi không thể phát triển được xe điện? Nó là một chiếc iPhone 4 bánh", người sáng lập và cựu chủ tịch Foxconn Terry Gou từng chia sẻ quan điểm này tại hơn một cuộc họp nội bộ, Nikkei dẫn lời nguồn tin thân cận.

Theo Nikkei, ông Gou cũng từng ủng hộ một dự án nội bộ vào năm 2014 với tên mã "A-Fu Initiative" để phát triển một mẫu xe điện hoàn chỉnh. Dự án này được dẫn dắt bởi một nhóm nhân sự Foxconn chuyên trách mảng linh kiện chính xác. Ông Gou hứa hẹn sẽ tặng cổ phần cho những người tham gia dự án nếu thành công.

Dự án "A-Fu Initiative" đã "chết yểu" vì sản xuất một chiếc xe phức tạp hơn rất nhiều so với kỳ vọng. Dù vậy, giấc mơ của Foxconn chưa bao giờ dừng lại. Hiện tại, Foxconn đang tiếp tục thực hiện những động thái mới nhằm đẩy mạnh vào lĩnh vực xe điện. 

Foxconn làm điều này trong bối cảnh ngành xe hơi vẫn đi theo chuỗi cung ứng hình kim tự tháp cổ điển và đã tồn tại nhiều thế kỷ. Ở mô hình này, các nhà sản xuất xe hơi ngồi ở đỉnh kim tự tháp và bên dưới là rất nhiều nhà cung ứng. Đã đến lúc mô hình này cần sự thay đổi nhưng liệu Foxconn có đạt được thành công lớn hơn?

Ông Young Liu, người nhận lại vị trí lãnh đạo từ ông Gou 2 năm trước, cam kết sẽ đưa thiết kế, linh kiện, bộ phận máy hoặc phần mềm của Foxconn vào 5% xe điện trên toàn cầu cho tới năm 2025. Dù vậy, tham vọng của Foxconn lớn hơn thế. Foxconn công bố kế hoạch phát triển nhà máy ở Mỹ và Thái Lan với khả năng sản xuất những chiếc xe điện hoàn chỉnh đồng thời tìm kiếm các địa điểm thích hợp để sản xuất xe ở Châu Âu.

Cùng lúc, Foxconn đặt mình vào trung tâm của chiến dịch phát triển các công nghệ và tiêu chuẩn mới cho xe điện với khả năng thách thức những nhà sản xuất truyền thống.

Động thái này được Foxconn thực hiện trong bối cảnh lợi nhuận từ mảng thiết bị điện tử tiêu dùng giảm sút. Doanh số của Foxconn chỉ tăng đúng 0,3% vào năm ngoái trong khi đó lợi nhuận ròng đã giảm liên tục từ năm 2017.

Xe điện sẽ là một mắt xích quan trọng nếu như Foxconn muốn đạt mục tiêu tăng biên lợi nhuận gộp tăng từ 6% đến 10%. Sự lạc quan về xe điện đã khiến đã khiến giá cổ phiếu Foxconn đạt đỉnh cao nhất trong 4 năm qua vào tháng 3 năm nay. Từ đầu năm đến nay, già cổ phiếu Foxconn tăng 15%. Áp lực dành cho Foxconn sẽ là rất lớn nếu như mảng xe điện lại một lần nữa thất bại.

Thực tế, các công ty con của Foxconn đã cung cấp linh kiện điện tử cho nhiều nhà sản xuất xe điện và xe truyền thống, từ Tesla đến BMW, với nhiều dòng sản phẩm từ màn hình trong xe cho tới bảng mạnh điện tử cùng nhiều linh kiện máy và nhựa khác.

Để mở rộng danh mục sản phẩm và có nhiều kinh nghiệm cũng như kiến thức hơn, ông Liu đã ký hàng loạt hợp đồng cung ứng và thoả thuận hợp tác phát triển công nghệ trong khoảng một năm rưỡi trở lại đây.

Một liên doanh với Stellantus, chủ sở hữu thương hiệu Fiat và Chrysler đồng thời là nhà sản xuất xe lớn thứ 4 thế giới, đang phát triển phần mềm khoang lái cho các dòng xe kết nối. Trong khi đó, một liên doanh với Geely (Trung Quốc) thành lập vào tháng 1 năm nay đặt mục tiêu cung cấp các dịch vụ tư vấn và sản xuất liên quan đến hệ thống lái xe thông minh, nền tảng phần mềm và thậm chí cả xe hoàn chỉnh.

Foxconn đang chạy đua để cải thiện chuyên môn về phần mềm, một điểm yếu của công ty vốn được biết đến nhiều nhất thông qua phần cứng này, bằn công ty con có tên FIH Mobile. Trước đây, FIH Mobile chuyên sản xuất điện thoại Android.

Đầu tháng này, Foxconn thâu tóm một nhà máy sản xuất linh kiện bán dẫn ở Đài Loan để có thêm năng lực kiểm soát nguồn cung chip cần thiết cho xe điện.

Foxconn ước tính doanh thu từ linh kiện xe, không bao gồm tấm nền màn hình dùng trong các hệ thống viễn thông – thông tin trong xe, có thể vượt mốc 10 tỷ Tân Đài tệ (359 triệu USD) vào năm 2021. Con số này vẫn là rất nhỏ bé so với doanh thu hơn 5 nghìn tỷ Tân Đài tệ mỗi năm ở mảng lắp ráp. Dù vậy, nó thể hiện mức tăng trưởng 40% so với cùng kỳ năm trước đó.

"Doanh thu hiện tại chủ yếu đến từ linh kiện máy và nhựa, nhưng chúng tôi sẽ mở rộng tầm với sang mức độ hệ thống và mô-đun, đồng thời cố gắng phát triển xe hoàn thiện trong tương lai", ông Liu chia sẻ với các nhà đầu tư hồi tháng này.

Trong nhiều thập kỷ, các công ty ô tô truyền thống thường cạnh tranh bằng việc đầu tư mạnh vào động cơ, hộp số và hệ thống truyền động phức tạp. Chúng cho rằng đây là rào cản lớn để các công ty khác gia nhập vào ngành công nghiệp này.

Dù vậy, sản xuất một chiếc xe điện ít phức tạp hơn. Vì thế, mảng xe điện đang thu hút được rất nhiều sự tham gia của các công ty khởi nghiệp trên toàn thế giới.

Foxconn lên kế hoạch thay thế các nhà cung ứng truyền thống nhóm 1 cho các công ty sản xuất xe và sản xuất những chiếc xe điện hoàn chỉnh cho nhiều cái tên mới nổi như Fisker (Mỹ) và Byton (Trung Quốc). Bên cạnh đó, Foxconn cũng nhắm đến các hãng sản xuất xe truyền thống đang muốn chuyển đổi sang mảng xe điện.

Những đối thủ mới dù vậy cũng liên tục xuất hiện. Xiaomi lên kế hoạch giới thiệu những chiếc xe điện mang thương hiệu riêng vào năm 2024. Baidu, "ông lớn" Internet Trung Quốc, cũng gia nhập một liên doanh với Geely và cũng có kế hoạch tương tự.

Có lẽ cơ hội lớn nhất chính là Apple. Foxconn, hiện đang lắp ráp hơn 60% iPhone cho Apple, là ứng viên sáng giá nhất để sản xuất những chiếc xe Apple.

Hiện tại, tham vọng của Foxconn gắn với các startup tham vọng nhưng nhiều rủi ro. Các startup này thường sẵn sàng làm việc với các nhà cung ứng mới nổi hơn các hãng xe truyền thống.

Foxconn cũng đang dẫn dắt nỗ lực để phá vỡ mô hình cung ứng hình kim tự tháp của các nhà sản xuất xe truyền thống. Tháng 10 năm ngoái, ông Liu giới thiệu một dự án mà Foxconn gọi là "liên minh xe điện mở" (có tên MIH) bao gồm nhiều công ty phần cứng và phần mềm trong ngành.

Liên minh này đặt mục tiêu tạo ra các chuẩn mực của ngành công nghiệp và phát triển các "bộ công cụ" kết hợp phần cứng và phần mềm mà các nhà sản xuất xe điện có thể dùng để tiết kiệm thời gian và chi phí phát triển các mẫu xe mới.

MIH hiện tại đã thu hút được hơn 1.800 công ty, bao gồm cả Qualcomm, Microsoft và nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới CATL. Hồi tháng 1, MIH giới thiệu thông số kỹ thuật cho bộ công cụ phần mềm và phần cứng xe điện đầu tiên và dự kiến sẽ cung cấp cho các nhà sản xuất vào cuối năm nay. Foxtron, một liên doanh giữa Foxconn và Yulon Motor, đã dùng nền tảng của MIH để phát triển một mẫu xe buýt điện dự kiến sẽ lăn bánh vào năm tới.

"Điều MIH muốn làm là tạo ra một chuỗi đối tác, tương tự như cách các nhà sản xuất xe truyền thống phát triển chuỗi cung ứng", ông Shinpei Kato, nhà sáng lập và giám đốc công nghệ của Tier IV, một startup phần mềm xe tự hành có tham gia MIH, cho biết.

Theo ông Kato, ở chuỗi cung ứng truyền thống, chỉ có các nhà sản xuất xe nhằm ở đỉnh của mô hình kim tự tháp và có thể đưa ra quyết định. Điều này đang thay đổi. Ở ngành xe điện, các linh kiện quan trọng như mô-tơ hay pin được kiểm soát qua phần mềm.

Điều này đồng nghĩa với việc các linh kiện có thể được đóng gói với nhau thông qua các mô-đun lớn hơn và tích hợp như các hệ thống nhánh. Các mô-đun này có thể được lắp ráp dễ dàng hơn, tương tự như cách sản xuất smartphone hiện tại. Mô hình vận hành này có thể cho phép các nhà cung ứng phối hợp với nhau nhịp nhàng.

"Các công ty tham gia có thể ra quyết định cùng nhau", ông Kato chia sẻ. "Chúng tôi không còn cần những công ty sản xuất xe lớn tầm cỡ toàn cầu để sản xuất xe đối với mảng xe điện", ông nhận định.

Có nhiều câu hỏi xoay quanh việc MIH sẽ phát triển và mang đến lợi ích cho Foxconn như thế nào.

"Các đơn vị cung ứng linh kiện có thể gia nhập vào chuỗi cung ứng xe điện nhanh hơn thông qua MIH, trong khi đó Foxconn có thể tiếp cận tới nhiều nhà cung ứng hơn để gia tăng cạnh tranh ở mảng xe điện", ông Chiu Shih-fang, một nhà phân tích xe điện tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Đài Loan, chia sẻ.

Dù vậy, vị chuyên gia này nói rằng mô hình MIH có hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào khả năng công nghệ thực tế của các nhà cung ứng.

Tháng trước, MIH cũng chính thức trở thành một tổ chức phi lợi nhuận, đồng nghĩa với việc nó không còn thuộc về Foxconn.

Foxconn không phải công ty công nghệ duy nhất muốn tận dụng cơ hội "nghìn năm có một" trong xu hướng "điện hoá" ngành xe hơn và mỗi công ty công nghệ tham gia lại có những điểm mạnh riêng.

Nidec, nhà sản xuất mô-tơ lớn nhất thế giới với sản phẩm có mặt trong nhiều dòng smartphone, tủ lạnh và máy tính, đặt mục tiêu cung ứng động cơ kéo cho 45% xe điện vào năm 2030. Hồi tháng 7, Nidec cho biết đang đàm phán để thành lập một liên doanh với Foxconn vào năm 2022.

Quanta Computer và Pegatron cũng đang cung ứng các thiết bị điều khiển điện cho cả các nhà sản xuất xe truyền thống và xe điện. Và Delta Electronics, nhà cung cấp giải pháp quản lý năng lượng hàng đầu thế giới, cũng đang tập trung vào cung cấp các hệ thống cho xe điện trong hơn 10 năm trở lại đây.

Không ai trong số những cái tên nói trên bày tỏ tham vọng muốn phát triển một mẫu xe hoàn chỉnh song LG, "ông lớn" công nghệ Hàn Quốc, đang củng cố quan hệ với Magna. Liên doanh này cũng từng được đồn đoán sẽ phát triển xe cho Apple.

Trong khi đó, các nhà sản xuất xe truyền thống đang ở trên đỉnh của mô hình kim tự tháp vẫn có một vị thế không thể chối cãi. Không chỉ nhờ thương hiệu, họ còn có các kĩ năng và kinh nghiệm mà người khác khó sao chép được.

Sản xuất xe điện có thể đơn giản hơn xe truyền thống song vẫn khó hơn sản xuất iPhone nhiều lần. Sản xuất xe điện cần số lượng linh kiện gấp tối thiểu 10 lần và đòi hỏi các yêu cầu về an toàn cao hơn. Đây là thách thức dành cho Foxconn.

"Các nhà sản xuất xe có khả năng tổng hợp tất cả linh kiện và xác nhận an toàn", ông Sanshiro Fukao của viện nghiên cứu Itochu, nói. "Foxconn có thể tin rằng việc tập hợp các nhà sản xuất nhóm 2 có thể giúp quá trình này song điều này không đúng", ông nói thêm.

Một số nhà phân tích khác cũng nói rằng chu kỳ phát triển xe hơi dài hơn rất nhiều so với đồ điện tử tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc phát triển dây chuyền sản xuất cũng có nhiều khác biệt.

Dù vậy, Chủ tịch Liu của Foxconn coi xe điện như cách để tạo ra di sản của riêng mình sau khi nhận lại chiếc ghế từ ông Gou, Nikkei dẫn nguồn tin thân cận.

Những thoả thuận hợp tác mà ông ký, đặc biệt là với Stellantis, Geely và Fisker, sẽ giúp Foxconn có thêm kinh nghiệm sản xuất, đạt được lợi thế kinh tế nhờ quy mô và có nguồn cung về linh kiện.

"Với những kiến thức này, Foxconn sẽ có thể mang đến các sản phẩm tốt nhất để có được niềm tin từ các khách hàng lớn, bao gồm Apple", ông Soumen Mandal, một nhà nghiên cứu của Counterpoint Research, chia sẻ.