Nhiều doanh nghiệp gạo lừng lẫy sa lầy trong khủng hoảng

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tổng khối lượng gạo xuất khẩu 10 tháng đạt gần 7,8 triệu tấn với kim ngạch 4,86 tỷ USD, tăng 10,2% về khối lượng và tăng 23,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Giá gạo xuất khẩu bình quân đạt trên 626 USD/tấn, tăng 12% so với cùng kỳ. 

Bối cảnh ngành kinh doanh gạo khá tích cực nhưng vẫn có nhiều doanh nghiệp đi ngược xu hướng, thậm chí một số đơn vị có quy mô lớn trong ngành vẫn tiếp tục bị thu hẹp về quy mô và thua lỗ triền miên. 

"Vua gạo" An Giang ngụp lặn

Công ty Xuất nhập khẩu An Giang (Angimex - Mã: AGM) tiếp tục đối mặt với những thách thức chưa từng có. Doanh thu 9 tháng đầu năm giảm thêm 61% chỉ còn hơn 200 tỷ đồng, chủ yếu do không còn hợp nhất các công ty con đã thoái vốn. 

Công ty báo lỗ sau thuế 111 tỷ đồng, thể hiện tình trạng xuống dốc hơn so với khoản lỗ 51 tỷ đồng ghi nhận vào cùng kỳ năm trước. Đây đã là quý thứ 4 thua lỗ liên tiếp và kéo lỗ lũy kế tại cuối quý III lên 277 tỷ đồng.  

Angimex được thành lập năm 1976 và cổ phần hóa năm 2008, từng là biểu tượng một thời của ngành lúa gạo. Đơn vị có thời điểm xuất bán khoảng 250.000 tấn gạo/năm, đứng đầu tỉnh An Giang và top 3 toàn quốc, với các thị trường xuất khẩu chính là châu Á, Trung Đông và châu Mỹ. 

Giai đoạn 2017 - 2021, Angimex có quy mô doanh thu trên 2.000 tỷ đồng mỗi năm, lợi nhuận sau thuế tăng từ mức 11 tỷ lên lên 45 tỷ đồng năm 2021.

Năm 2021 là năm đỉnh cao trong kinh doanh khi đạt doanh thu 3.931 tỷ đồng và có lãi sau thuế gần 45 tỷ đồng. Đây cũng là năm doanh nghiệp tăng cường vay nợ nhằm mở rộng hoạt động sản xuất, đưa quy mô tổng tài sản gấp đôi lên 1.856 tỷ đồng và nợ phải trả gấp 4 lần lên 1.373 tỷ đồng, trong đó hơn 1.000 tỷ đồng là vay ngắn hạn.

Giai đoạn này cũng chứng kiến biến động cổ đông lớn khi Louis Holdings mua phần lớn cổ phần và đưa doanh nghiệp vào hệ sinh thái, thay thế cho nhóm cổ đông cũ Nguyễn Kim Group. Nhóm cổ đông lớn khi đó kỳ vọng sẽ đưa doanh nghiệp trở lại vị thế hàng đầu ngành lúa gạo một thời thành “tượng đài lúa gạo” của Việt Nam.

Tuy nhiên hoạt động kinh doanh đã xuống dốc từ năm 2022, do chịu hệ lụy từ khủng hoảng thượng tầng tại Louis Holdings (Chủ tịch HĐQT Đỗ Thành Nhân bị bắt), cũng như gánh nặng chi phí tài chính và chi phí hoạt động bủa vây. Doanh nghiệp chứng kiến lỗ nặng 233 tỷ đồng và sau đó lỗ thêm 220 tỷ năm 2023 dù đã có những nổ lực bán tài sản để trả nợ. 

Cơ cấu vốn công ty cũng mất cân xứng nghiêm trọng khi vốn chủ sở hữu đã chính thức chuyển sang số âm hơn 95 tỷ đồng. Trong khi đó nợ phải trả trên 1.250 tỷ đồng, phần lớn là các khoản vay nợ ngắn hạn ("vua gạo” một thời mất cân đối tài chính khi đầu tư mua nhà máy gạo – tài sản dài hạn - bằng vốn phát hành trái phiếu ngắn hạn). 

Trong văn bản giải trình mới nhất, lãnh đạo Angimex nói đang đôn đốc thu hồi nợ khó đòi, thanh lý tài sản và thoái vốn một số công ty con, tối ưu hàng tồn kho, hoạt động kinh doanh có hiệu quả song không đủ bù định phí khấu hao và chi phí tài chính. 

Hoạt động huy động vốn vay ngân hàng vẫn khó khăn khiến số lượng kinh doanh ít. Công ty cũng chưa thể thực hiện được phương án huy động vốn nhà đầu tư thông qua chào bán riêng lẻ, 

Trung An lỗ nặng

Công ty Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Mã: TAR) cũng đang sa lầy trong khó khăn. Báo cáo quý III cho thấy doanh nghiệp lỗ tiếp 22 tỷ đồng và đã lỗ 30 tỷ kể từ đầu năm. Nguyên nhân do chi phí sản xuất và chi phí lãi vay đều cao hơn cùng kỳ.

Thị trường tiêu thụ chủ lực là trong nước (hơn 80% doanh số), song đây vẫn là số ít doanh nghiệp gạo Việt Nam thành công trong việc xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Châu Âu, Hàn Quốc, Singapore. Công ty 4 nhà máy chế biến gạo tại tỉnh Cần Thơ.

Hoạt động kinh doanh lao dốc từ năm 2023 do chịu sức ép thiếu hụt cung trên thị trường gạo quốc tế đã khiến biên lợi nhuận gộp bị “teo hẹp”. Cộng thêm môi trường lãi suất cao khiến chi phí lãi vay tăng vọt 37%, khiến công ty báo lỗ gần 16 tỷ đồng. 

Bức tranh tài chính cũng dần chuyển biến xấu khi Các khoản phải thu ngắn hạn tăng 63% so với đầu năm lên 1.756 tỷ đồng, chiếm gần 60% tổng tài sản doanh nghiệp. Hàng tồn kho chỉ còn bằng 1/3 so với đầu năm.

Doanh nghiệp đã tiếp tục tăng vay nợ tài chính với con số 1.676 tỷ đồng vào cuối quý III. Chi phí lãi vay phải trả kể từ đầu năm là gần trăm tỷ đồng, là một trong những nguyên nhân chính khiến công ty gạo này thua lỗ.  

Đơn vị kiểm toán từ chối đưa ra ý kiến vì không thu thập được đầy đủ bằng chứng thích hợp liên quan đến chủ sở hữu 15 triệu cổ phiếu TAR trong đợt chào bán cổ phiếu riêng lẻ, hay số liệu tồn kho năm 2022, 2023, bán niên 2024.  

Lộc Trời liên tiếp khủng hoảng 

Cái tên lớn trong ngành lúa gạo là Tập đoàn Lộc Trời (Mã: LTG) thậm chí còn gặp khủng hoảng lớn hơn. Được thành lập vào năm 1993 với tên gọi ban đầu Công ty Bảo vệ Thực vật An Giang, công ty từng là tên tuổi hàng đầu của ngành nông nghiệp Việt Nam.     

Giai đoạn 2015 đến 2019, doanh thu dao động trong khoảng khoảng 8.000-9.000 tỷ đồng, với lợi nhuận sau thuế đạt từ 320 đến 414 tỷ đồng. Tuy nhiên, từ năm 2019 trở đi, tình hình kinh doanh của công ty bắt đầu đi xuống khi doanh thu giảm còn 8.309 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế chỉ đạt 335 tỷ đồng. 

Sự kiện bất ngờ đầu năm nay khi công ty kiểm toán điều chỉnh báo cáo tài chính 2023 tự lập, kéo lợi nhuận sau thuế từ 247 tỷ đồng xuống còn 16 tỷ đồng, giảm đến 93% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Lộc Trời nhanh chóng đánh mất vị thế sau giai đoạn thay ban điều hành, tiếp đó phải đối mặt với hàng loạt khó khăn lớn về tài chính; bao gồm nợ nần chồng chất, lỗ ròng sau thuế, cùng với nhiều biến động trong bộ máy lãnh đạo.  

Quý I/2024, doanh thu thuần vẫn mở rộng đạt 3.848 tỷ đồng, tăng 57% so với cùng kỳ năm trước, nhờ sự đóng góp lớn từ mảng lúa gạo. Song biên lợi nhuận gộp xuống thấp và chi phí tăng mạnh khiến công ty tăng lỗ sau thuế lên 96 tỷ đồng. 

Tập đoàn Lộc Trời còn gặp khó khăn về dòng tiền do thu không đủ bù chi. Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh âm tiếp tục hơn 434 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm ngoái cũng đã âm 2.709 tỷ đồng. Lượng tiền mặt chỉ còn 1/5 so với đầu năm. 

Dấu hiệu khủng hoảng còn rõ nét hơn khi công ty chưa thể hoàn thành các báo cáo tài chính quý II-III. Lộc Trời cho biết đang phải đối mặt với sự kiện bất khả kháng liên quan đến vấn đề dòng tiền hoạt động, khiến toàn bộ công ty phải tập trung vào việc xử lý các vấn đề tài chính cấp bách. 

Đại hội đồng cổ đông thường niên 2024 của Lộc Trời diễn ra muộn hơn thường lệ, dẫn đến nhiều thay đổi trong đội ngũ lãnh đạo và hợp đồng kiểm toán, khiến tiến trình soát xét báo cáo tài chính bị chậm trễ. 

Đến 15/7, công ty thông báo miễn nhiệm chức Tổng Giám đốc với ông Nguyễn Duy Thuận; đồng thời phải đến 16/10 mới bổ nhiệm ông Nguyễn Tấn Hoàng vào vị trí thay thế. 

Hơn thế nữa, Chủ tịch HĐQT Huỳnh Văn Thòn viết tâm thư cáo buộc cựu Tổng Giám đốc Nguyễn Duy Thuận gây thất thoát tài sản và có hành vi gian dối. “Trong một trận đánh mà mình bị nội gián… vào sâu bên trong. Mình đã trao quyền dẫn dắt… nó dẫn mình vô cái bẫy phục kích của địch” ông viết.

Lãnh đạo Lộc Trời cũng gửi công văn tới UBND tỉnh An Giang yêu cầu áp dụng biện pháp ngăn chặn ông Nguyễn Duy Thuận xuất cảnh, cáo buộc ông có dấu hiệu vi phạm pháp luật và gây thất thoát tài sản của công ty.

Tình hình nhân sự cấp cao tiếp tục biến động khi thành viên HĐQT Sven Richard Bode từ nhiệm vào 23/8, sau chưa đầy 2 tháng tham gia. Hay thành viên Ban kiểm soát  Nguyễn Thị Thuý cũng viết đơn từ chức. 

3 mã chứng khoán tụt dốc

Những khó khăn về tài chính đã nhanh chóng phản ánh vào giá cổ phiếu của các công ty ngành gạo trên, các cổ phiếu lao dốc cũng bị cơ quan quản lý đưa vào các danh sách cần chú ý với nhà đầu tư. 

Cụ thể, cổ phiếu AGM bị cảnh cáo nhiều lần do vi phạm các quy định về công bố thông tin. Công ty thường xuyên nhận cảnh báo và thậm chí bị đình chỉ giao dịch vào tháng 9/2023. Mãi đến tháng 3/2024, cổ phiếu AGM mới được phép giao dịch trở lại, nhưng vẫn nằm trong diện kiểm soát do lỗ lũy kế vượt vốn điều lệ thực góp.  

Đến nay, AGM giao dịch tại mức giá trà đá 3.270 đồng/cổ phiếu, tương đương giá trị vốn hóa còn chưa đến 60 tỷ đồng. Thị giá này so với đầu năm đã giảm 51% so với thời điểm đầu năm và mất 95% so với đỉnh lịch sử tháng 3/2022. 

Ở thời kỳ hoàng kim 2021 - 2022, giá cổ phiếu TAR của Trung An có lúc lên trên 40.000 đồng/cổ phiếu và được khuyến nghị tích cực. Tuy nhiên, từ đầu tháng 9/2023, mã chứng khoán này liên tục “đổ đèo” và chưa thoát khỏi xu hướng giảm, hiện chỉ còn 4.400 đồng/cổ phiếu, mất phân nửa giá trị so với đầu năm. 

Do kết quả kinh doanh kém khả quan, cổ phiếu TAR đã bị hủy niêm yết trên HNX từ tháng 5/2024 và về UPCoM với diện hạn chế giao dịch (chỉ giao dịch thứ Sáu hàng tuần). 

Cổ phiếu LTG cũng nằm trong tình trạng hạn chế giao dịch từ ngày 24/10. Nguyên nhân công ty chậm nộp báo cáo tài chính bán niên 2024 quá 45 ngày kể từ thời hạn quy định. Điều này đồng nghĩa cổ phiếu LTG chỉ được giao dịch vào phiên thứ sáu hàng tuần trên UPCoM. 

Thị giá LTG mới nhất đứng tại 7.600 đồng/cổ phiếu, so với đầu năm đã mất hơn 71% giá trị. Vốn hóa của doanh nghiệp lừng lẫy một thời nay chỉ còn dưới 800 tỷ đồng.