Ngành ngân hàng quý I: Tín dụng khởi sắc nhưng áp lực vẫn đè nặng lên huy động và NIM

Tín dụng tăng đều, nhưng phân hóa

Trong báo cáo ngành ngân hàng mới công bố, Chứng khoán Mirae Asset nhận định ngành ngân hàng có bước khởi đầu 2025 tương đối vững chắc. 

Trong quý đầu tiên của năm, tăng trưởng tín dụng đạt 3,9%, một trong những mức tăng trưởng quý I cao nhất trong nhiều năm và tương đương giai đoạn trước COVID-19, hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng cả năm cũng như ổn định thu nhập lãi vay.

Đáng chú ý, khối các ngân hàng niêm yết ghi nhận tăng trưởng tín dụng thấp hơn mức chung xấp xỉ 3,8% trong quý I. Theo các chuyên gia Mirae Asset, diễn biến có phần bất thường này có thể bị ảnh hưởng bởi các thương vụ sáp nhập bắt buộc, theo đó ngân hàng nhận chuyển giao sẽ bán một phần dư nợ sang cho ngân hàng sáp nhập bắt buộc.

Trong khi đó, nhóm các ngân hàng tầm trung cũng ghi nhận mức tăng trưởng tín dụng cao hơn, một phần nhờ hiệu ứng nền thấp và nhiều ngân hàng lớn cũng gặp một số trở ngại đối với chỉ số thanh khoản hay hiệu quả hoạt động. 

Mảng khách hàng doanh nghiệp (KHDN) duy trì đà tăng cao trong kỳ này, gia tăng tỷ trọng trong danh mục cho vay. Nhiều ngân hàng lớn ghi nhận mức tăng trưởng tín dụng thấp, phần nào cho thấy các ngân hàng cũng chọn lọc giải ngân đối với các phân khúc không phải trọng tâm.

Song song đó, tăng trưởng mảng khách hàng cá nhân (KHCN) được hỗ trợ bởi sản phẩm cho vay ký quỹ, ghi nhận rõ tại các ngân hàng sở hữu công ty chứng khoán lớn VPBank, Techcombank và ACB.

Các chuyên gia Mirae Asset đánh giá dù cho vay ký quỹ có thể đóng vai trò thúc đẩy tạm thời cho phân khúc KHCN, nhưng biên lợi suất của mảng này không quá hấp dẫn. Nguyên nhân do nhu cầu ký quỹ biến động nhanh nhưng đòi hỏi nguồn tài trợ ổn định, cùng với áp lực cạnh tranh ngày càng cao, sẽ có khả năng kéo giảm lợi suất bình quân, ngay cả khi tỷ trọng KHCN hồi phục.

"Cho vay mua nhà thường là sản phẩm chủ lực trong mảng bán lẻ với biên lợi nhuận hấp dẫn, vẫn khá trầm lắng, do nguồn cung cùng khả năng hấp thụ tại hai thành phố lớn đều ở mức thấp theo ghi nhận của các đơn vị tư vấn bất động sản", báo cáo nhận định. 

Trạng thái “ngủ đông” có thể còn kéo dài đến hết quý II/2025, sau cú sốc liên quan đến thuế quan. Tuy nhiên, nhiều ngân hàng trước đây không ưa thích cho vay kinh doanh bất động sản do lo ngại rủi ro tập trung hiện đang cân nhắc lại chiến lược.

Nhu cầu trầm lắng, kết hợp với chi phí cấp tín dụng cao của phân khúc vay mua nhà riêng lẻ, đã thúc đẩy các NHTM chuyển hướng sang tài trợ cho các dự án bất động sản trọn gói. Điều này cho thấy mức độ cạnh tranh trong cho vay dự án sắp tới, đặc biệt về mặt lãi suất, sẽ tiếp tục gia tăng. Vì vậy, dù lãi suất tham chiếu có thể nhích tăng nhẹ trong nửa sau 2025 nhưng các gói ưu đãi lãi suất hiện vẫn đủ hấp dẫn để có thể tiếp tục kích cầu.

Áp lực huy động gia tăng

Trái ngược với tốc độ tăng tín dụng, huy động vốn tăng chậm, chỉ đạt 1,36% so với đầu năm (tính đến ngày 25/3, theo số liệu Mirae Asset). Riêng các ngân hàng niêm yết, tiền gửi khách hàng có phần khả quan hơn với mức tăng 2,4% trong quý I, song vẫn thấp hơn mức tăng trưởng cho vay 3,7%.

Tính đến giữa tháng 5, lãi suất huy động đã tăng nhẹ khoảng 0,08 điểm % so với cuối quý I, khi các ngân hàng nỗ lực cải thiện các chỉ số an toàn hoạt động trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động, vốn đang tiệm cận mức trần sau nhiều năm tăng trưởng lệch pha.

Theo Mirae Asset, sự lệch pha này không quá bất ngờ, trong bối cảnh mặt bằng lãi suất hiện kém hấp dẫn, với triển vọng cũng không quá lạc quan trong quý II. Ngoài ra, quý I cũng thường là mùa thấp điểm của hoạt động giao dịch bất động sản, hạn chế dòng tiền liên quan chảy vào hệ thống ngân hàng.

Đối với triển vọng 2025, chứng khoán Mirae Asset nhận định các ngân hàng thương mại không có quá nhiều dư địa trong điều tiết thanh khoản, buộc phải thu hẹp khoảng cách tăng trưởng giữa tín dụng và tiền gửi, với mức tăng trưởng huy động dự phóng trên 14%.

Các yếu tố hỗ trợ tăng trưởng bao gồm thị trường BĐS tiếp đà hồi phục nhờ triển vọng giá tích cực, qua đó điều chuyển dòng vốn quay lại hệ thống và lãi suất tiền gửi điều chỉnh tăng, hiện được kỳ vọng trong khoảng 0,2%- 0,4% nhằm huy động tốt hơn.

Chất lượng tài sản hưởng lợi từ thay đổi chính sách

Tỷ lệ nợ xấu (NPL) của các ngân hàng niêm yết tăng 0,19 điểm % so với quý trước, chủ yếu do yếu tố mùa vụ và tác động từ danh mục khách hàng cá nhân. Tuy nhiên, với bộ đệm dự phòng dày và việc các khoản tái cơ cấu theo Thông tư 02 đang được xử lý dần, mức tăng nợ xấu vẫn nằm trong kiểm soát.

"Rủi ro chính đối với chất lượng tài sản hiện nay chủ yếu đến từ các yếu tố bất ổn gia tăng đối với triển vọng vĩ mô", báo cáo cho hay. 

Theo Mirae Asset, mặt tích cực của việc duy trì lãi suất thấp ngoại trừ thúc đẩy nhu cầu là hỗ trợ chất lượng tài sản. Mặc dù lãi suất cho vay hiện kỳ vọng tăng khoảng 0,15% - 0,25% trong năm, mức tăng này sẽ không ảnh hưởng trọng yếu đến dòng tiền hay khả năng trả nợ của các thực thể kinh tế do mức độ tăng không lớn.

Ngoài ra, mặc dù kỳ vọng nhóm KHCN hay vay thế chấp sẽ khởi sắc hơn trong nửa sau của năm, tỷ lệ hình thành nợ xấu mới sẽ không cao trên cơ sở thời gian ưu đãi lãi suất thường kéo dài 1-2 năm với mức lãi suất dễ tiếp cận.

Chính sách xử lý nợ xấu cũng có bước tiến đáng kể khi Quốc hội chuẩn bị luật hóa Nghị quyết 42 và ban hành Nghị quyết 170. Cùng với đó, dòng tiền tại các dự án bất động sản lớn đang dần được khơi thông, hỗ trợ tích cực cho chất lượng tài sản toàn ngành.

NIM thu hẹp, lợi nhuận phân hoá mạnh

Biên lãi thuần (NIM) tiếp tục bị co hẹp trong quý I, giảm thêm 0,03 điểm % so với quý trước, khi chi phí vốn tăng nhanh hơn lợi suất tài sản sinh lời. Lãi suất huy động tăng nhẹ 0,08%, trong khi lãi suất cho vay bình quân giảm khoảng 0,4%. Điều này khiến các ngân hàng lớn – vốn mở rộng danh mục mạnh, chịu nhiều áp lực hơn so với nhóm ngân hàng nhỏ, vốn đã điều chỉnh cấu trúc huy động linh hoạt hơn.

"Trong bối cảnh Chính phủ tái khẳng định mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao trong 2025 và những năm tiếp theo, đồng thời nhấn mạnh vai trò then chốt của tín dụng như một động lực tăng trưởng, ngành này có thể đang bước vào quá trình chuyển giao sang giai đoạn NIM mỏng hơn, phản ánh sự thu hẹp của phần bù rủi ro và nguồn cung được đẩy mạnh", báo cáo cho hay. 

Về tình hình kinh doanh, tổng lợi nhuận trước thuế của 27 ngân hàng niêm yết đạt hơn 82.000 tỷ đồng, tăng 14,2% so với cùng kỳ nhưng giảm 5% so với quý trước.

Nhóm dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận là nhóm ngân hàng vừa và nhỏ, với mức tăng trưởng ấn tượng 48,8% so với quý trước và 28,3% so với cùng kỳ. Kết quả có phần khả quan này đến từ các khoản thu bất thường như thoái vốn tại các công ty con cũng như thu nhập từ xử lý nợ xấu tăng mạnh.

Ngược lại, các ngân hàng trong nhóm theo dõi chỉ ghi nhận mức tăng lợi nhuận khiêm tốn 8,6% so với cùng kỳ hay giảm 9,2% so với quý trước đó, chủ yếu được hỗ trợ bởi thu nhập thu hồi nợ xấu và siết chặt các chi phí.

"Dù những ngân hàng này cũng đang sở hữu các tài sản đầu tư có khả năng mang lại lợi nhuận cao, nhưng với điều kiện thị trường vốn hiện vẫn chưa quá lạc quan, việc tìm kiếm đối tác/thoái vốn có nhiều trở ngại liên quan vì những khoản đầu tư này có giá trị tương đối lớn", báo cáo cho hay. 

"Trong bối cảnh các nguồn thu nhập chính như thu nhập lãi thuần và lãi thuần từ hoạt động dịch vụ không có nhiều động lực tích cực, tăng trưởng lợi nhuận có thể tiếp tục giảm tốc trong năm 2025", các chuyên gia Mirae Asset nhận định.

Kế hoạch kinh doanh của các ngân hàng trong năm 2025 cũng tương đối thận trọng hơn và nhiều khả năng là những khoản thu bất thường lớn cũng sẽ được sử dụng cho việc củng cố chất lượng tài sản.

Trên cơ sở phân tích đó, Mirae Asset đã điều chỉnh giảm dự phóng tăng trưởng lợi nhuận ngành ngân hàng trong năm 2025 xuống dưới 14% (từ mức 15–17% trước đó), phản ánh quan điểm thận trọng khi các yếu tố bất lợi ngày càng gia tăng.