Xuất khẩu phân bón vừa lập kỷ lục hơn 1 tỷ USD, thuận lợi còn kéo dài sang năm 2023?

Chính thức gia nhập ngành hàng tỷ USD

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2022, xuất khẩu phân bón đạt gần 1,7 triệu tấn, tương đương gần 1,1 tỷ USD, tăng 34% về lượng và gấp đôi về kim ngạch so với năm 2021. Đây là thành tích xuất khẩu cao nhất của ngành phân bón cho đến nay. Như vậy, 2022 là năm đánh dấu mốc phân bón chính thức gia nhập câu lạc bộ những ngành hàng xuất khẩu tỷ USD.  

Khép lại 2022, nhiều doanh nghiệp sản xuất urê – mặt hàng thế mạnh của Việt Nam lần lượt thông tin doanh thu, lợi nhuận vượt kế hoạch đề ra.

Cụ thể, Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (Đạm Phú Mỹ) đã công bố ước tính kết quả kinh doanh năm 2022 với doanh thu đạt gần 20.000 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế trên 6.400 tỷ đồng, lần lượt tăng 55% và tăng 68% so với năm ngoái. Với kết quả này, Đạm Phú Mỹ đã vượt 16% kế hoạch doanh thu và vượt 55% chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế năm 2022.

Ông Lê Cự Tân, Tổng giám đốc Đạm Phú Mỹ cho biết doanh nghiệp đã tận dụng thời điểm giá cao để xuất khẩu urê. Sản lượng urê xuất khẩu năm 2022 ước khoảng 190.000 tấn, tăng 280% so với kế hoạch năm và chiếm 23% tổng sản lượng urê kinh doanh trong năm 2022. Đây cũng là thành tích xuất khẩu cao nhất từ trước tới nay của doanh nghiệp.

Tương tự, CTCP Phân bón Dầu khí Cà Mau (Đạm Cà Mau) vừa đưa ra ước tính kết quả kinh doanh 2022 với tổng doanh thu hơn 15.000 tỷ đồng, cao nhất kể từ khi thành lập. Sản lượng sản xuất urê quy đổi ước đạt 914.380 tấn, sản lượng tiêu thụ urê ước đạt 820.570 tấn.

Trao đổi với người viết về kết quả này, ông Phùng Hà, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký FAV cho biết năm 2022 đánh dấu mốc giá phân bón chạm đỉnh 50 năm do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, cước vận chuyển tăng mạnh, giá dầu, giá khí tự nhiên phi mã.

Đặc biệt, những bất ổn ở các cường cường quốc xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới như xung đột chính trị Nga – Ukraine, lệnh trừng áp với Belarus, lệnh hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc… đã khiến thế giới rơi vào cảnh “khát” phân bón.

Các doanh nghiệp sản xuất phân bón đơn, ví dụ như urê – sản phẩm thế mạnh của Việt Nam đã nắm bắt được thời cơ này và gia tăng xuất khẩu, đem về doanh thu kỷ lục cho ngành.

'Trung Quốc mở cửa, không có nghĩa doanh nghiệp Việt Nam không còn cơ hội'

Nói về cơ hội năm 2023, ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch FAV cho rằng dư địa cho xuất khẩu cho ngành phân bón vẫn còn khá lớn khi công suất thiết kế của các nhà máy trong nước đạt 30 triệu tấn, trong khi nhu cầu trong nước chỉ khoảng 11 triệu tấn.

“Khi ngành nông nghiệp chuyển đổi cơ cấu theo hướng xanh, hữu cơ, bền vững thì nhu cầu sử dụng phân bón cũng thay đổi.

Trong 30 triệu tấn phân bón có những loại đã dư thừa sẽ tiếp tục dư thừa, có những loại cần tiếp tục sản xuất để phục vụ nhu cầu phát triển xanh, sạch, bền vững. Sản lượng dư thừa rất cần khuyến khích xuất khẩu để phát huy khả năng của các doanh nghiệp”, ông Ngọc nói.

Còn theo quan điểm của ông Phùng Hà, năm 2023 các yếu tố thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu có thể không bằng năm 2022, đặc biệt khi Trung Quốc mở cửa thị trường hậu COVID-19.

Theo số liệu thống kê của Liên hợp Quốc về thương mại quốc tế, kim ngạch xuất khẩu phân bón của Trung Quốc năm 2021 đạt gần 11,5 tỷ USD, chỉ sau Nga với 12,5 tỷ USD.

Ông Phùng Hà cho biết hiện chưa có số liệu xuất khẩu phân bón của Trung Quốc năm 2022, tuy nhiên việc Trung Quốc mở cửa, khôi phục lại việc sản xuất và xuất khẩu phân bón chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung và giá phân bón thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.

“Trung Quốc tham gia thị trường, không có nghĩa doanh nghiệp Việt Nam không còn cơ hội. Thực tế, xung đột Nga – Ukraine vẫn chưa hạ nhiệt, các nhà máy phân bón ở châu Âu vẫn đóng cửa vì giá khí, nhiên liệu cao, Nga vẫn khó khăn trong xuất khẩu phân bón, lệnh cấm vận xuất khẩu hàng hóa của Belarus chưa được dỡ bỏ… Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam vừa có thể duy trì các thị trường cũ, vừa tìm kiếm và mở rộng thị trường xuất khẩu mới.

Thậm chí ngay cả khi xung đột chính trị kết thúc, các nước cũng cần thời gian để phục hồi sản xuất, do vậy ít nhất trong năm 2023, các doanh nghiệp xuất khẩu phân bón vẫn còn cơ hội nhất định”, ông Phùng Hà phân tích.

Cũng liên quan đến vấn đề này, Công ty Chứng khoán Agribank (Agriseco) lại cho rằng khi Trung Quốc mở cửa nền kinh tế, nước này có thể khôi phục lại sản lượng sản xuất và gỡ bỏ các hạn chế về xuất khẩu, qua đó khiến giá phân bón tiếp tục hạ nhiệt trong năm 2023.

Trung Quốc vốn là nhà sản xuất và xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới. Việc nước này cắt giảm sản lượng và hạn chế xuất khẩu đã mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ trong hai năm qua. Những thuận lợi này có thể sẽ mất đi nếu Trung Quốc khôi phục lại sản lượng.

“Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp phân bón có thể sẽ đi lùi trong năm 2023 do giá phân bón tiếp tục hạ nhiệt và hoạt động xuất khẩu suy giảm”, Agriseco nhận định.

Duy trì vị thế của ngành hàng tỷ USD

Thời gian qua, lãi suất ngân hàng tăng cao khiến các doanh nghiệp phân bón khó tiếp cận các nguồn vốn. Để ngành phân bón phát triển bền vững và duy trì vị thế của ngành hàng tỷ USD, đại diện FAV kiến nghị Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần xem xét điều chỉnh lãi suất.

“Mục tiêu kiềm chế lạm phát đã thành công nhưng tiếp tục với cơ chế lãi suất như hiện nay lại đang làm khó cho các doanh nghiệp. Chúng ta cần xem xét thêm mục tiêu phục hồi kinh tế, muốn phục hồi kinh tế thì phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận với nguồn vốn”, ông Ngọc nói.

Còn về giải pháp lâu dài cho ngành, ông Phùng Hà cho rằng cần sửa đối Luật 71 đưa mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế chịu thuế VAT sang đối tượng chịu thuế.

“Vấn đề này đã được các chuyên gia, các cơ quan ban ngành đưa ra phân tích, đánh giá mấy năm qua nhưng cho đến nay, Luật thuế 71 vẫn chưa được xem xét, sửa đổi. Ngoài ra, cũng cần có những đánh giá tổng quát về dự thảo Nghị định áp thuế xuất khẩu 5% đối với một số chủng loại phân bón”, ông Phùng Hà nói.