Trung Quốc sản xuất quá nhiều hàng hóa khiến các nước khác lo ngại

Thừa công suất

Một số nhà máy tại Trung Quốc đang lâm vào tình trạng dư thừa công suất khi nền kinh tế nội địa gặp khó khăn. Họ đang cố gắng đẩy mạnh xuất khẩu để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, chiến lược này lại gây ra căng thẳng trong mối quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và các nước khác.

Các nhà sản xuất xe điện, tấm pin năng lượng mặt trời và những sản phẩm khác của Trung Quốc đang hạ giá và nỗ lực tiến vào thị trường nước ngoài, chọc giận những đối thủ bị họ đe dọa.

Căng thẳng thương mại với Trung Quốc trở nên đặc biệt gay gắt tại châu Âu. Tháng 9 năm nay, Liên minh châu Âu (EU) đã mở cuộc điều tra chống trợ cấp nhắm vào ngành xe điện Trung Quốc, phản ánh mối lo ngại rằng xe điện giá rẻ của quốc gia tỷ dân đang tràn ngập lục địa già.

Gần đây, Mỹ đã áp thuế đối với tấm thiếc nhập từ Trung Quốc và hai quốc gia khác, sau khi xác định các nhà sản xuất thép của ba nước này đang bán hàng với giá thấp không công bằng. Ấn Độ đang điều tra xem liệu Trung Quốc có đang bán phá giá một loạt mặt hàng, từ hóa chất cho đến đồ nội thất, vào nước này hay không.

Giới chức Trung Quốc khẳng định các nhà sản xuất trong nước đang cạnh tranh công bằng và giải thích rằng sản phẩm của họ giành được thị phần vì chúng hấp dẫn với người mua nước ngoài. Bắc Kinh chỉ trích cuộc điều tra xe điện của EU là “hành động bảo hộ trắng trợn”, sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu.

Theo ngân hàng ABN AMRO, giá hàng hóa vận chuyển từ Trung Quốc đã giảm khoảng 20% trong năm nay. Các nhà kinh tế cho biết điều này chứng tỏ chuỗi cung ứng đang phục hồi, nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp Trung Quốc đang hạ giá để duy trì hoặc mở rộng thị phần.

Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), chính quyền các địa phương tại Trung Quốc đã dàn xếp một số chuyến công tác nước ngoài để giúp doanh nghiệp bán được nhiều hàng hơn.

Chính quyền địa phương cũng đang kêu gọi các ngân hàng cấp khoản vay cho những doanh nghiệp muốn mở rộng tại những nước tham gia chương trình Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng kêu gọi các tổ chức tài chính cấp tín dụng cho ngành sản xuất.

Các nhà sản xuất Trung Quốc cũng đang tận hưởng lợi thế từ sự sụt giảm của đồng nội tệ. Giá nhân dân tệ so với USD đã tụt xuống mức thấp nhất trong hơn 15 năm.

Trong báo cáo tháng 8, Goldman Sachs đã liệt kê một số sản phẩm dư thừa nguồn cung ở Trung Quốc, bao gồm pin, máy xúc và một số hóa chất.

Ông Brad Setser, học giả tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết: “Trong bối cảnh nền kinh tế suy yếu, lẽ dĩ nhiên là Trung Quốc đang tìm cách tăng cường xuất khẩu. Nhưng, hoạt động xuất khẩu của Trung Quốc mạnh lên đáng kể sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới lĩnh vực sản xuất tại những nơi khác”.

Nhiều hàng hóa dư thừa của Trung Quốc đang được khách hàng nước ngoài tích cực thu mua. JP Morgan ước tính rằng giá sản xuất ở Trung Quốc đi xuống sẽ giúp lạm phát hàng hóa lõi tại phần còn lại của thế giới giảm 0,7 điểm % trong nửa cuối năm 2023.

Bóng ma quá khứ

Trong những năm 2000, các sản phẩm quang điện giá rẻ của Trung Quốc – được sử dụng trong các tấm pin mặt trời – từng tràn vào châu Âu và Mỹ và khiến một số nhà sản xuất địa phương phá sản. Vụ việc đã dẫn đến các cuộc điều tra kéo dành nhiều năm nhằm xác định Trung Quốc có trợ cấp để giúp các công ty địa phương cạnh tranh không công bằng hay không. 

Theo các nhà kinh tế, lần này, căng thẳng giữa các quốc gia có thể sẽ còn tồi tệ hơn xưa bởi quy mô của Trung Quốc đã lớn hơn trước, tương đương khoảng 20% tổng sản lượng toàn cầu. Niềm tin giữa Trung Quốc và phương Tây cũng đã xuống thấp.

Ông Adam Wolfe, nhà kinh tế tại công ty nghiên cứu Absolute Strategy Research, nhận xét: “Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc có vẻ đã quyết định rằng họ nên đẩy mạnh mô hình tăng trưởng dựa vào đầu tư và sản xuất. Chiến lược này từng giúp đất nước tỷ dân tăng trưởng nhanh chóng trong quá khứ”.

Ông cảnh báo: “Phần còn lại của thế giới có lẽ sẽ không thể hấp thụ thêm hàng xuất khẩu của Trung Quốc”.

Căng thẳng mới trong ngành năng lượng tái tạo

Các nhà sản xuất phương Tây đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về các sản phẩm năng lượng tái tạo giá rẻ, bao gồm tua-bin gió và tấm pin mặt trời của Trung Quốc.

Theo tổ chức nghiên cứu Ember, xuất khẩu tấm pin mặt trời của Trung Quốc trong nửa đầu năm 2023 đã tăng khoảng 1/3 so với cùng kỳ năm ngoái lên 114 gigawatt. Con số này tương đương với tổng công suất tấm pin mặt trời đã được lắp đặt ở Mỹ.

Ông Gunter Erfurt, CEO Meyer Burger Technology, nhà sản xuất pin và mô-đun năng lượng mặt trời có trụ sở tại Thụy Sĩ, cho biết giá tấm mô-đun mặt trời ở châu Âu đã rớt 50% trong vòng 4 tuần kể từ cuối năm 2022. Theo ông, đây là dấu hiệu doanh nghiệp Trung Quốc đang hạ giá “với tốc độ chưa từng có” để giành thị phần.

Các nhà sản xuất năng lượng mặt trời châu Âu đã gửi thư tới chính quyền EU, kêu gọi họ mua hết hàng tồn kho để ngăn chặn làn sóng phá sản mới do sự cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc và sự sa sút của nhu cầu ở châu Âu.

Nỗi lo của ngành thép

Trung Quốc, quốc gia sản xuất thép lớn nhất thế giới, sẽ chứng kiến nhu cầu giảm 1,1% trong năm nay, một phần là do sự trì trệ của hoạt động xây dựng nhà ở. Đây là dự báo mà Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc đưa ra hồi tháng 7. Hiệp hội cũng dự báo rằng sản lượng thép sẽ tiếp tục tăng.

Ông Frederic Neumann, nhà kinh tế cấp cao tại HSBC, cho biết giá thép xuất khẩu của Trung Quốc đã lao dốc 60% so với cùng kỳ năm trước vào tháng 10, trong khi đó khối lượng thép xuất khẩu lại tăng 53%.

Để đáp lại kiến ​​nghị từ ngành thép Mỹ, trong tháng 8, Washington đã công bố mức thuế khoảng 123% đối với kim loại dùng để đóng hộp được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Hồi tháng 9, ông Ulf Zumkley, Chủ tịch ủy ban thép của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), cảnh báo rằng tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc cùng với việc sản xuất quá nhiều ở nơi khác, “có thể gây ra khủng hoảng sâu sắc trong ngành thép trong tương lai”.