Rủi ro Trung Quốc xuất khẩu giảm phát ra thế giới, từ từ kéo tụt tăng trưởng toàn cầu

Xuất khẩu “món hàng” mới

Trong nhiều thập kỷ qua, khi nền kinh tế dần phát triển thành công xưởng của thế giới, Trung Quốc đã xuất khẩu hàng loạt hàng hoá giá rẻ đi khắp hành tinh.

Tuy nhiên, sau hơn ba năm phong toả nghiêm ngặt để chống dịch COVID-19, nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn và nhiều vấn đề đã âm ỉ hàng thập kỷ sẽ đè nặng lên tăng trưởng của nước này.

Phát triển nhà ở quá mức đã đẩy ngành bất động sản vào khủng hoảng, chính quyền địa phương thì chật vật giải quyết khối nợ lớn, tỷ lệ thất nghiệp ở người trẻ vọt lên mức kỷ lục 21,3% vào tháng 7 - hoặc cao tới 46% theo ước tính của bên thứ ba.

Bên cạnh đó, căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và phương Tây có thể buộc hai bên phải “tách rời” về kinh tế. Cả hai đều đang cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc vào nhau, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và đầu tư. Điều này sẽ cản trở hơn nữa nền kinh tế dựa vào xuất khẩu của Trung Quốc.

Theo cảnh báo của một số chuyên gia, Trung Quốc có thể sẽ sớm xuất khẩu một thứ khác ra thế giới: đó là tình trạng giảm phát và tăng trưởng chậm chạp.

Đơn cử, nhà kinh tế Brendan KcKenna của Wells Fargo lo lắng rằng căn bệnh của Trung Quốc sẽ lây lan. Tình trạng giảm phát của đất nước tỷ dân có thể gây hại cho phần còn lại của thế giới.

Chia sẻ với Fortune, ông bày tỏ: “Nếu Trung Quốc thực sự khủng hoảng và xuất khẩu giảm phát ra ngoài, Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể...chúng ta có thể gặp phải tình trạng giảm phát, vấn đề này có lẽ còn nghiêm trọng hơn cả lạm phát”.

Trung Quốc sẽ xuất khẩu giảm phát như thế nào? Thứ nhất, với vị thế là quốc gia tiêu thụ hàng hoá công nghiệp lớn nhất thế giới, Trung Quốc có ảnh hưởng to lớn đến giá cả của mọi thứ, từ quặng sắt đến thép.

Thứ hai, khi doanh số bán hàng trong nước sụt giảm, các nhà sản xuất Trung Quốc có thể sẽ hạ giá thành, khiến lượng hàng hoá giá rẻ được xuất khẩu ra nước ngoài ngày càng nhiều.

Ông McKenna lo ngại rằng những vấn đề của Trung Quốc đang báo hiệu một kỷ nguyên mới cho nước này. Trong kỷ nguyên đó, tăng trưởng GDP của Trung Quốc sẽ thấp hơn hẳn so với trước đây.

Và do Trung Quốc hiện đóng góp khoảng 35% cho tăng trưởng GDP toàn cầu, nền kinh tế thế giới cũng sẽ bước vào một kỷ nguyên hoàn toàn mới.

Vị chuyên gia lưu ý, từ năm 1980 đến nay, nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng trung bình khoảng 3,5% mỗi năm. Ông nhận định: “Tôi nghĩ trong vòng 5 đến 10 năm tới, chúng ta có thể tăng trưởng với tốc độ gần 2,5%”.

Ông McKenna cảnh báo, nếu Trung Quốc đi xuống, tác động tới nền kinh tế chung “sẽ diễn ra khá nhanh chóng”.

Đe doạ kéo thế giới đi chậm lại

Hồi đầu năm, nhiều chuyên gia hy vọng rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng mạnh trong năm nay, sau khi nước này loại bỏ chính sách Zero COVID, tạo điều kiện cho người tiêu dùng và doanh nghiệp trở lại hoạt động bình thường.

Song, quá trình phục hồi đã mất đà, khiến một số người lo sợ rằng Trung Quốc đang phải đối mặt với “thập kỷ mất mát” tương tự như Nhật Bản trong thập niên 1990.

Dân số già hoá, khối nợ phình to và thị trường bất động sản lao dốc đã gây ra một cuộc suy thoái bảng cân đối kế toán tại đất nước tỷ dân, nhà kinh tế Richard Koo của Viện Nghiên cứu Nomura cho hay vào tháng 6.

Ông Koo nhấn mạnh rằng người tiêu dùng và doanh nghiệp Trung Quốc đang tập trung tiết kiệm và trả nợ, thay vì chi tiêu hoặc đầu tư.

Theo quan điểm của vị chuyên gia kinh tế, GDP quý II của Trung Quốc chỉ tăng 0,8% so với quý trước do nhu cầu tiêu dùng yếu đi. Trong quý đầu năm 2023, GDP tăng 2,2% so với quý liền kề.

Ngoài suy thoái bảng cân đối kế toán và thực trạng thất nghiệp ở thanh niên, khối nợ của chính quyền các địa phương tại Trung Quốc đã lên tới 13.000 tỷ USD vào năm 2022 và giá bất động sản đã tụt mạnh do nhiều năm phát triển quá mức.

Mức độ dư cung nhà ở tại Trung Quốc đã tăng đáng kể trong những năm gần đây. Trên toàn quốc, tổng cộng có 4 triệu căn hộ đã hoàn thiện nhưng không có người ở, khiến các nhà phát triển rơi vào tình trạng khó khăn.

Country Garden, một trong những tập đoàn địa ốc lớn nhất Trung Quốc, đang đứng trên bờ vực vỡ nợ. Đối thủ một thời của họ là Evergrande tháng này đã phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Mỹ sau khi vỡ nợ trái phiếu quốc tế vào năm 2021.

Tất cả những vấn đề trên đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng niềm tin, kìm hãm nền kinh tế Trung Quốc.

Trao đổi với Fortune, ông Alfredo Montufar-Helu, Giám đốc Trung tâm Kinh tế và Kinh doanh Trung Quốc thuộc tổ chức The Conference Board, nói người tiêu dùng Trung Quốc đang ngày càng trở nên chọn lọc và quan tâm đến giá cả hơn.

“Thách thức thực sự là niềm tin của người tiêu dùng vẫn rất yếu. Chính sách kiểm soát dịch bệnh trong ba năm qua và một thị trường bất động sản èo uột đã gây ảnh hưởng khủng khiếp đến tài chính của các hộ gia đình Trung Quốc. Điều này khiến niềm tin và nhu cầu tiêu dùng yếu đi thấy rõ”, ông Montufar-Helu diễn giải.

Nhu cầu sụt giảm đã góp phần gây ra tình trạng giảm phát. Một số nhà kinh tế cho rằng giảm phát tại Trung Quốc có thể làm chậm lạm phát ở Mỹ trong tương lai gần, cho phép Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tạm dừng chiến dịch tăng lãi suất trong 17 tháng qua.

Tuy nhiên, giảm phát có thể là một căn bệnh với hậu quả kéo dài. Giảm phát thường tạo ra một vòng luẩn quẩn trong nền kinh tế, khi giá cả đi xuống khiến người tiêu dùng hạn chế chi tiêu, từ đó làm cho lợi nhuận doanh nghiệp bốc hơi, buộc họ phải sa thải nhân công hoặc cắt giảm đầu tư.

Nói cách khác, một nền kinh tế xuất hiện tình trạng giảm phát thường là một nền kinh tế đang thu hẹp lại.

Tuy vậy, ông McKenna của Wells Fargo cho rằng tình trạng giảm phát và nguy cơ khủng hoảng kinh tế tại Trung Quốc không phải “kịch bản cơ sở” của ông, vì Bắc Kinh có thể sẽ can thiệp để kích thích tăng trưởng trong trường hợp xấu nhất.

Mặc dù GDP của Trung Quốc từng tăng trưởng nhanh chóng trong hàng chục năm sau khi nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình cải cách nền kinh tế, ông dự đoán tốc độ tăng trưởng sẽ đạt trung bình khoảng 3,5 - 4% trong thập kỷ tới.

Trong kịch bản đó, do sự suy yếu của nền kinh tế Trung Quốc mà tăng trưởng của Mỹ cũng sẽ chững lại, còn khoảng 1,5% mỗi năm. Song, các quốc gia mới nổi tại Đông Nam Á có thể sẽ chịu thiệt hại lớn hơn vì nền kinh tế của khu vực này phụ thuộc nhiều vào thương mại và đầu tư từ Trung Quốc.