Câu chuyện đằng sau diễn biến tăng lạ thường của giá cà phê

“Năm ngoái tháng 6 mới khan hàng, năm nay khó khăn mua hàng xuất hiện ngay từ tháng 2. So với các năm vẫn còn hàng mua đến cuối vụ thì năm nay khác nhiều. Doanh nghiệp phải chờ 8 tháng nữa vào vụ mới, mới có hàng, lo lắng ít việc, khó trang trải chi phí trong thời gian tới”, ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco DakLak) nói giữa lúc giá cà phê trong nước liên tục chinh phục những mốc mới.

Quay trở lại thời điểm giữa năm ngoái, giá cà phê chinh phục mốc 60.000/kg, tăng vọt lên 70.000 đồng/kg sau thời gian dài giữ ở 40.000 - 45.000 đồng/kg. 70.000 đồng/kg được ghi nhận là mức giá cao chưa từng thấy thời gian đó.

Tuy nhiên cuối năm 2023, đầu năm 2024 còn đặc biệt hơn rất nhiều khi lần đầu tiên trong lịch sử giá cà phê vượt đỉnh ngay trong thời điểm thu hoạch, hiện ở mức hơn 83.000 đồng/kg, tăng 70% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Kết thúc vụ thu hoạch đồng nghĩa nguồn hàng dồi dào. Thông thường nếu cung tăng, cầu không đột biến, giá sẽ giảm. Tuy nhiên diễn biến giá từ cuối tháng 11/2023 đến nay cho thấy quy luật "giá giảm trong vụ thu hoạch" dường như không lặp lại.

Nhiều yếu tố khiến giá cà phê vượt đỉnh

Về nguồn cung, ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Simexco DakLak cho biết tại Tây Nguyên, diện tích trồng cà phê có bị thu hẹp do dân chuyển sang trồng sầu riêng, tuy nhiên nhờ năng suất vẫn cao nên sản lượng cà phê năm nay bằng năm ngoái. Song, có một vấn đề là năm nay hụt số lượng do phải bù cho lượng hụt năm trước, vì thế dẫn tới việc tình trạng khan hàng đến sớm hơn, ngay từ tháng 2 đầu năm.

Khi được hỏi về lo ngại nông dân găm hàng không bán gián tiếp đẩy giá cà phê lên cao, ông Huy cho biết “khoảng 70% nông dân trồng cà phê đã bán hết, còn 30% chưa bán do khả năng tài chính của họ đủ để trang trải các chi phí”.   

Trước đó hồi giữa tháng 1, Bloomberg dẫn lời ông Phan Hùng Anh, CEO của công ty Quang Minh Coffee Trading, cho biết hiện đang là thời điểm khó khăn nhất kể từ khi ông bắt đầu làm việc trong lĩnh vực cà phê vào năm 1994.

"Tôi chưa từng thấy tình trạng găm hàng vào thời điểm này trong năm. Giá một số trái cây tại những tỉnh trồng cà phê đã tăng và nông dân đang cố gắng bán những nông sản này trước để trang trải chi phí sinh hoạt và sản xuất”, ông nói thêm.

Ở góc độ hiệp hội, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê, Ca cao Việt Nam cho rằng có nhiều yếu tố khiến giá cà phê tăng cao, đặc biệt là giá vượt đỉnh ngay trong thời điểm thu hoạch.

Theo ông, nguyên nhân một phần nhỏ đến từ nguồn cung khi sản lượng ước giảm khoảng 10%. Một số hộ dân chuyển sang trồng sầu riêng nên diện tích giảm. 

Một số doanh nghiệp nhập thêm hàng từ nước khác để đảm bảo nguồn cung xuất khẩu, chủ yếu là doanh nghiệp FDI. 

Theo ông Hải, yếu tố ảnh hưởng nhiều hơn đến giá cà phê liên quan đến sự thao túng của các nhà đầu cơ tài chính trên sàn. 

Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột cho rằng niên vụ này mất cân bằng cung cầu trầm trọng nên gây biến động giá. Những nước sản xuất cà phê lớn như Brazil, Việt Nam, Indonesia, Ấn Độ đều chịu ảnh hưởng do mất mùa, sản lượng giảm khoảng 10-15%.

Xuất khẩu cà phê Việt Nam vụ vừa qua giảm còn 1,6 triệu tấn, trong khi các vụ khác thường đạt 1,8 triệu tấn. Do mất mùa năm vừa rồi nên tồn kho ở Việt Nam và nước ngoài giảm xuống.

Trước diễn biến giá lên cao, ông cho biết có hiện tượng đã bán cách đây vài tháng nhưng không muốn giao hàng sớm và muốn thương lượng với nhà xuất khẩu phải tăng giá mua lên. Tuy nhiên đây cũng là hiện tượng bình thường, ngành nông sản nào cũng gặp tương tự.   

Hồi đầu năm, Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) cho biết trong báo cáo, cà phê robusta thế giới đã tăng lên mức cao nhất trong 30 năm do lo ngại nguồn cung thắt chặt tại Việt Nam, nước xuất khẩu robusta lớn nhất thế giới. 

"Tại Việt Nam, các thương nhân vẫn đang giữ lại hạt cà phê với kỳ vọng giá cao hơn, điều này càng làm trầm trọng thêm các vấn đề về nguồn cung vốn đang thắt chặt tại quốc gia sản xuất robusta lớn nhất thế giới này", ICO cho hay.

Trong khi đó, hiện tượng El Nino thường gây mưa lớn ở Brazil và hạn hán ở Ấn Độ, tác động tiêu cực đến sản lượng cà phê.   

Nhu cầu lên rất cao, các nhà rang xay vừa và nhỏ lâm vào thế khó

 “Nhu cầu đang rất cao. Các nhà rang xay nhỏ và vừa cũng đang lâm vào tình cảnh khát hàng, nhưng buộc phải chấp nhận mức giá cao kỷ lục, trong bối cảnh giá cước cũng lên cao do căng thẳng Biển Đỏ”, ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Simexco DakLak cho hay sau khi quan sát số liệu xuất khẩu cà phê vừa được Tổng cục Hải quan công bố. 

Theo đó, xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong tháng 1 đạt 238.266 tấn với kim ngạch thu về 726,6 triệu USD, tăng tới 14,8% về lượng và 21,2% về kim ngạch so với tháng trước. So với tháng 1/2023 (tháng có nhiều ngày nghỉ Tết Nguyên đán) tăng 67,4% về lượng và gấp 2,3 lần.

Đây cũng là tháng có khối lượng xuất khẩu cao nhất của ngành cà phê trong gần 13 năm qua và kim ngạch cao kỷ lục từ trước đến nay.

Luỹ kế trong 4 tháng đầu niên vụ 2023-2024 (tháng 10/2023 đến tháng 1/2024), xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 564.699 tấn (tương đương 9,4 triệu bao loại 60kg), tăng 20,6% so với cùng kỳ niên vụ 2022-2023.

Giá xuất khẩu bình quân cà phê trong tháng đầu năm đạt 3.050 USD/tấn, tăng 5,6% so với tháng trước và tăng 39,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trên sàn London, giá cà phê robusta giao sau hiện giao dịch ở mức 3.113 USD/tấn, tăng 45% so với cùng kỳ năm ngoái. Từ cuối năm 2022 trở về trước, giá chưa khi nào vượt 2.500 USD.