VCBS: Sẽ có sự phân hóa về biên lợi nhuận của các doanh nghiệp xây dựng trong năm 2023

Theo báo cáo Triển vọng ngành Xây dựng 2023 mới đây của Công ty TNHH Chứng khoán Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCBS), hiện tại phần lớn các doanh nghiệp xây dựng niêm yết trên sàn chứng khoán hoạt động trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ tổng thầu, thầu chính cho các dự án, gói thầu. 

Các doanh nghiệp này trực tiếp tham gia thi công, thiết lập chuỗi cung ứng nguyên vật liệu, quản lý thi công các nhà thầu phụ hay đội thi công nhỏ lẻ trong việc thực hiện dự án. 

Trong thời gian qua, ngoài những khó khăn chung như giá vật liệu đầu vào tăng cao, thiếu lực lượng lao động, áp lực tài chính và những vướng mắc thủ tục pháp lý, từng lĩnh vực xây dựng cũng có những khó khăn riêng.

Với nhóm xây dựng dân dụng, trước những vấn đề khó khăn của thị trường bất động sản nhà ở như vấn đề siết chặt tín dụng và dự án mới hạn chế đã tác động lên hoạt động của các doanh nghiệp. Dòng tiền bị ảnh hưởng, khoản phải thu và số ngày phải thu có xu hướng tăng. Bên cạnh đó là sự gia tăng cạnh tranh trên thị trường.

Còn ở lĩnh vực xây dựng hạ tầng, VCBS cho biết dòng vốn giải ngân đầu tư công nửa đầu năm 2022 bị chậm so với chỉ tiêu nhưng đã bắt đầu tăng tốc từ quý III/2022 khi có sự đôn đốc của cơ quan quản lý và vật liệu xây dựng (VLXD) có dấu hiệu hạ nhiệt.

Tuy nhiên, vấn đề trong việc tính đơn giá hợp đồng chưa theo kịp diễn biến tăng giá VLXD đã ảnh hưởng lên biên lợi nhuận của nhóm doanh nghiệp này.

Trong khi đó, ở nhóm xây dựng công nghiệp, VCBS đánh giá là điểm sáng của ngành xây dựng thời gian qua khi lượng vốn FDI thực hiện tăng trở lại và các doanh nghiệp trong nước cũng tăng đầu tư nhà máy, nhà xưởng để đón đầu sự phục hồi kinh tế sau đại dịch.

Đồng thời, thị trường cũng ghi nhận sự xâm nhập lĩnh vực xây dựng công nghiệp của các đơn vị xây dựng dân dụng bởi những ưu điểm của dự án xây dựng công nghiệp như thời gian xây dựng ngắn; các chủ đầu tư (đặc biệt khối FDI) thường có nguồn tài chính tốt và ứng trước phần lớn nhu cầu vốn theo tiến độ. Đồng thời, thị trường xây dựng công nghiệp tương đối phân mảnh và chưa có nhiều nhà thầu lớn. 

Trong năm 2023, VCBS cho rằng điều kiện cho hoạt động thi công các công trình sẽ được cải thiện đáng kể khi lực lượng lao động trở lại ổn định, giá một số loại VLXD giảm đáng kể (đặc biệt là thép) và thời tiết thuận lợi cho thi công.

Nhưng, công ty chứng khoán này cũng nhận định, giá VLXD đi xuống sẽ có tác động phân hóa giữa các nhóm doanh nghiệp xây dựng. 

Các doanh nghiệp xây dựng dân dụng và xây dựng công nghiệp, dự kiến sẽ có biên lợi nhuận cải thiện do các nguyên liệu thép, tôn chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu chi phí. Còn với nhóm doanh nghiệp xây dựng hạ tầng (đặc biệt các dự án cao tốc), tác động sẽ khá hạn chế do các loại VLXD chiếm tỷ trọng cao trong tổng chi phí (đất đắp, cát san nền, đá,…) vẫn duy trì xu hướng tăng giá. 

Xây dựng dân dụng sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng tiêu cực từ thị trường bất động sản 

Theo VCBS, năm 2023, hoạt động triển khai các dự án nhà ở và khối lượng thi công của các doanh nghiệp xây dựng dân dụng dự báo vẫn ở mức thấp.

Hoạt động xây dựng các dự án văn phòng, trung tâm thương mại tương đối bền vững hơn nhờ sự hồi phục các hoạt động kinh tế sau đại dịch nhưng sẽ chỉ bù đắp một phần sự sụt giảm trong khối lượng thi công bởi quy mô thấp so với mảng nhà ở thương mại và thời gian hoàn thiện pháp lý, phát triển dự án thường kéo dài.

Bên cạnh đó, tình hình cạnh tranh giữa các nhà thầu xây dựng dự báo vẫn gay gắt bởi nhu cầu xây dựng thấp nên các nhà thầu có áp lực nhận thầu bằng mọi giá để duy trì bộ máy.

Thị trường xây dựng dân dụng cũng đã có sự phân mảnh hơn sau sự chia tác nội nộ của Coteccons. Nhiều doanh nghiệp từ người cũ của Coteccons (Ricons, Central, Newetons,…) đã gia tăng quy mô hoạt động và đấu thầu các dự án. 

Ngoài ra, chủ đầu tư các dự án quy mô lớn (đại đô thị, khu phức hợp),… có xu hướng sử dụng dịch vụ của nhiều nhà thầu tại các phân khu, gói thầu khác nhau. Điều này giúp gia tăng cơ hội cho các nhà thầu tham gia vào các dự án quy mô lớn, nhưng vị thế đàm phán và biên lợi nhuận của các doanh nghiệp dự kiến sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.

Trong năm 2023, các doanh nghiệp bất động sản gặp áp lực lớn từ đáo hạn TPDN và việc bán hàng, chuyển nhượng dự án cũng gặp bất lợi. Vì vậy, chủ đầu tư có thể thiếu hụt về dòng tiền, ảnh hưởng đến khả năng và tiến độ thanh toán cho nhà thầu.

VCBS đánh giá khó khăn trong thu hồi công nợ sẽ ảnh hưởng lớn đến vị thế tài chính và thanh khoản của các doanh nghiệp xây dựng khi phần lớn các nhà thầu phải sử dụng nợ vay để tài trợ cho hoạt động thi công. 

Xây dựng hạ tầng đón nhận khối lượng thi công lớn

Giai đoạn 2021 - 2025, kế hoạch đầu tư công là là 2,9 triệu tỷ đồng, cao hơn nhiều so với các chu kì đầu tư trước đó. Với các năm 2023 và 2024 dự kiến sẽ là trọng điểm giải ngân trong chu kì đầu tư, từ đó tạo ra nguồn việc lớn cho các doanh nghiệp xây lắp hạ tầng. 

Nhưng, các dự án nhiều khả năng sẽ đối mặt với nguy cơ thiếu hụt vật liệu đắp (đặc biệt tại đồng bằng Sông Cửu Long). Đồng thời, giá vật liệu đắp tại các dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2 dự báo sẽ cao hơn giai đoạn 1.

Do đó, việc kiểm soát chi phí và đảm bảo nguồn cung vật liệu sẽ tiếp tục là yếu tố then chốt đối với các nhà thầu trong chu kì đầu tư mới. 

VCBS cũng cho biết các cơ quan nhà nước đã ban hành một số giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho các nhà thầu hạ tầng, đặc biệt về vấn đề trượt giá và thiếu cung vật liệu. Điều này, kỳ vọng sẽ giúp nhà thầu thi công tăng cường khả năng đảm bảo nguồn vật liệu và duy trì biên lợi nhuận.

Đơn vị phân tích cũng cho rằng các gói thầu xây lắp mới trong chu kì đầu tư 2021 – 2025 sẽ tập trung nhiều hơn cho các doanh nghiệp có quy mô và tiềm lực tài chính lớn. Những công ty có dòng tiền tốt và cơ cấu tài chính khỏe mạnh sẽ đảm nhận được các gói thầu lớn và không phụ thuộc quá nhiều vào vốn vay tài chính cho hoạt động thi công.

Gia tăng mức độ cạnh tranh ở lĩnh vực xây dựng công nghiệp

VCBS dự báo hoạt động của các doanh nghiệp xây lắp trong nước sẽ tương đối thuận lợi trong năm 2023. Bởi nhu cầu nhà xưởng tăng khi có sự dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc; giá các VLXD chủ đạo cho xây dựng nhà máy, nhà xưởng (thép thanh, thép cuộn, tôn lợp,..) ghi nhận mức giảm và xu hướng các nhà phát triển KCN tự đầu tư hệ thống nhà xưởng. 

Đồng thời, kì vọng về biên lợi nhuận của các doanh nghiệp cũng được cải thiện. 

Tuy vậy, mức độ cạnh tranh dự kiến tăng lên đáng kể khi nhiều doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xây dựng dân dụng, xây dựng hạ tầng tích cực gia nhập thị trường này. VCBS cũng nhận định thị phần sẽ dần thuộc về các doanh nghiệp trên.