Trí tuệ nhân tạo trong phần mềm tự lái Tesla có thể tự quyết định lách luật, vượt đèn đỏ không cần sự can thiệp của con người

Matt Smith chưa bao giờ quá bận tâm đến việc phần mềm trên chiếc Tesla của anh đôi khi “phớt lờ” một số quy tắc giao thông. Từ trước, chiếc Tesla Model Y của anh đã được lập trình để vượt một số biển báo dừng nếu đang đi dưới 10km/h và cảm ứng không nhận diện được bất cứ yếu tố trở ngại nguy hiểm nào. Với Matt, 10km/h có lẽ vẫn còn quá an toàn.

“Đôi khi chiếc xe sẽ dừng khoảng 5 giây trước biển cấm rồi từ từ tiến lên” anh Matt, một doanh nhân đầu tư ở vùng ngoại ô Detroit, chia sẻ “Dĩ nhiên nếu tự lái thì chúng ta thường vẫn luôn buông thả hơn thế nhiều”.

Không ai rõ chính xác cơ chế “vượt biển báo” này được áp dụng từ khi nào. Chỉ biết rằng nó nằm trong bản cập nhật của hệ thống lái xe tự động hoàn toàn mang tên FSD Beta, kèm theo nhiều tính năng lựa chọn khác.

Tesla đã loại bỏ cơ chế “vượt biển báo” trong bản cập nhất mới nhất, sau những áp lực nặng nề từ dư luận và các cơ quan an toàn giao thông, qua đó buộc họ phải đối mặt với câu hỏi nằm ở bản chất của vấn đề mà nhiều người chưa nghĩ đến: Liệu phần mềm lái xe tự động nên tuyệt đối tuân thủ theo luật giao thông, hay đôi khi nới lỏng quy chế như cách con người lách luật để phục vụ tiện nghi và hiệu quả?

Với những nhà phê bình, chế độ “vượt biển báo” trên là một minh chứng rõ ràng cho sự ngạo mạn và khinh suất của Tesla với những rủi ro tai nạn tiềm tàng, bất chấp những lời hứa hẹn về việc bảo đảm an toàn giao thông.

Tại buổi khai trương của một nhà máy sản xuất của Tesla tại Austin Texas, Elon Musk đã tuyên bố rằng phần mềm FSD Beta sẽ được phát hành cho tất cả các người dùng Tesla tại Bắc Mỹ vào cuối năm nay.

“Nếu anh nói rằng phần mềm đó sẽ là những tài xế hoàn hảo, thì tại sao anh lại trao cho chúng những thói quen xấu của con người” ông Phil Koopman, chuyên gia về phần mềm trí thông minh nhân tạo (AI) và giáo sư cơ khí tại đại học Carnegie Mellon danh giá, chất vấn quyết định của Elon Musk.

Bộ máy cấp cao của Tesla đã nhanh tay bào chữa cho quyết định táo bạo của công ty, lên tiếng với dư luận, và thậm chí là gửi thư cho cả Quốc hội Mỹ nhằm khẳng định sự an toàn của những chiếc xe tự động này. Elon Musk kiên quyết chắc chắn về tính an toàn của phần mềm. Ông đã nhấn mạnh về việc hệ thống chỉ cho phép xe từ từ di chuyển ở tốc độ 3km/h, thay vì là dừng lại hoàn toàn.

Anh Matt Smith, với chút cổ phần của Tesla trong tay, không quá hào hứng về bản cập nhật này. Tuy không quá bận tâm về yếu tố an toàn, anh lo rằng quyết định trên sẽ làm ảnh hưởng đến hình ảnh của Tesla trong con mắt đại chúng, qua đó gia tăng sự lo ngại nói chung tới công nghệ lái xe tự động và làm chậm quá trình chuyển giao sang thời đại công nghệ mới.

Theo Tesla, phần mềm FSD Beta đang được vận hành trên 60.000 phương tiện và được di chuyển qua các tuyến đường công cộng. Hệ thống đang được cải thiện nhanh chóng từng ngày.

Tất cả các khách hàng đều phải đạt được một điểm số cao trong phần mềm đánh giá an toàn của Tesla để được sử dụng phần mềm, kèm theo đó là yêu cầu cài đặt ứng dụng hỗ trợ lái xe cao cấp trên phương tiện.

Tesla giám sát người lái xe với hệ thống cảm ứng trên vô lăng và camera trong khoang xe để bảo đảm sự tập trung và chú ý của người lái, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng hệ thống đó vẫn không quá triệt để.

Trong vài tuần qua, Tesla đã bắt đầu mở rộng phần mềm của họ tới Canada, và Elon Musk hứa hẹn rằng họ sẽ tiếp tục bành trướng tới tận Châu Âu vào mùa hè này, tùy thuộc vào những quy chế nghiêm ngặt của EU.

Cơ chế kiểm soát

 Kiểm soát và xử lý người tham gia giao thông không quá khó, chỉ cần chiếu đèn, dừng xe và phạt tiền là những hành vi sai lệch sẽ được chỉnh sửa. Nhưng với phần mềm tự động thì mọi thứ phức tạp hơn nhiều.

Việc cho phép và thiết kế phương tiện tự ý lách luật là một thách thức khổng lồ với nền tảng luật pháp giao thông có sẵn, qua đó ảnh hưởng sâu sắc tới hệ thống cơ sở hạ tầng và biển báo tín hiệu. Dĩ nhiên cảnh sát sẽ không thẳng tay bắt giữ bạn nếu bạn đi từ từ vượt đèn đỏ ở một đoạn đường vắng trong khu ngoại ô, nhưng liệu hành vi lập trình một chiếc xe tự động liên tục vượt đèn đỏ ở trên đoạn đường vắng đó liệu có ổn không?

Các nhà lập pháp đang kêu gọi những bộ luật mới, trực tiếp nhằm vào các nhà sản xuất ô tô nếu phương tiện của họ không vận hành được an toàn như đã hứa. Hiện chỉ có năm tiểu bang ở Mỹ - California, Nevada, New York, Vermont và Washington - có sẵn những quy chế áp dụng cho các phần mềm lái xe tự động, áp dụng cho FSD Beta của Tesla, hay Wamo, Cruise, và nhiều ứng dụng khác.

Các chuyên gia và những nhà lập pháp đang phải đối mặt với giới hạn của pháp luật trong thời đại công nghệ. Thật khó để nắm bắt chính xác phần mềm tự động sẽ chọn để lách luật nào, trong trường hợp ra sao. Thậm chí việc tỉ mỉ phân tích hàng vạn dòng mã máy tính cũng sẽ vô ích, khi cơ chế tự học hỏi của AI sẽ khiến cho phần mềm thay đổi nhanh chóng.

Tuy công nghệ lái xe tự động đã có được những bước tiến đáng kể, một hệ thống giao thông tự động hoàn toàn vẫn còn là một mục tiêu tương đối xa vời. Dù vậy, Tesla và nhiều công ty khác vẫn quảng bá sản phẩm của mình như một hệ thống với trí thông minh tuyệt đối.

Tuy Tesla vẫn khuyến cáo người dùng về trách nghiệm của những người tham gia giao thông, rằng phải luôn sẵn sàng chủ động kiểm soát phương tiện trong những trường hợp bất ngờ, nhưng nếu chúng xảy ra bất ngờ thì sao có thể mong chờ con người lập tức xử lý hiệu quả? Cơ chế tự học hỏi của phần mềm AI không thể học từ những trường hợp chưa xảy ra.

Ngang nhiên chống đối quy định 

Cơ chế “vượt biển báo” đã chính thức vận hành được vài tháng trước khi bắt đầu bị dư luận chú ý tới. Nhiều người dùng còn cho rằng họ đã lén lút cái tính năng đó vào phương tiện từ trước. Bản cập nhật loại bỏ tính năng này được đến từ yêu cầu trực tiếp của Cơ quan An toàn giao thông cao tốc quốc gia Mỹ (NHTSA).

Dư luận đang lên tiếng hành vi lách luật tráo trợn của Tesla, khi tập đoàn nhất quyết không nhận bất cứ lỗi lầm nào từ phía mình và chỉ thay đổi khi có sự can thiệp từ cơ quan an toàn giao thông.

Không chỉ với tính năng “vượt biển báo”, Tesla đã tung ra phần mềm Passenger Play, cho phép người lái xe chơi game điện tử khi phương tiện đang vận hành, và Boombox, cho phép phương tiện phóng nhạc ra loa ngoài, qua đó trực tiếp ảnh hưởng đến người khác trong quá trình giao thông.

Cả hai phần mềm đã sớm bị NHTSA lên án và yêu cầu loại bỏ. Tuy vậy, Tesla vẫn chưa lên tiếng về rủi ro của hai phần mềm trên, nhất là khi Elon Musk còn chế giễu những nhà phê bình là những kẻ “nhạt nhẽo”. NHTSA hiện đang đồng thời điều tra vào hệ thống lái xe tự động cơ bản của Tesla trước một số vụ đâm xe khi hệ thống cảm biến của Tesla không nhận diện được một số phương tiện đang đứng im và gây ra tai nạn.

Elon Musk, như những ông lớn khác trong ngành công nghệ, vẫn một mực tin rằng số liệu rủi ro về công nghệ lái xe tự động thấp hơn nhiều con số tai nạn với hệ thống phương tiện có người lái hiện nay. Ông quyết tâm đem đến sự chuyển giao công nghệ này lên toàn cầu sớm nhất có thể, qua đỏ loại bỏ hoàn toàn con số tử vong lên tới 1,3 triệu người từ tai nạn giao thông mỗi năm.

Những cái tên khác trong ngành 

Vào năm ngoái, thành phố San Francisco đã lên tiếng về việc Cruise, được vận hành chủ yếu bởi General Motors, đã lập trình cho phương tiện của họ dừng lại ở làn không cho phép và vi phạm luật giao thông của bang California. Phần mềm lái xe tự động của Cruise được sử dụng trên hệ thống taxi, thay vì ô tô cá nhân.

Khác với Tesla, Cruise đã lập tức nhận sai và hứa rằng sẽ làm mọi thứ để phần mềm của họ tuân thủ theo những quy luật an toàn giao thông.

Một ông lớn khác trong ngành công nghệ xe tự động là Waymo thì chỉ lập trình xe của họ phá luật trong trường hợp khẩn cấp, như lần vạch để tạo làn cho người đi bộ hoặc người đi xe đạp, hay phanh gấp để bảo vệ người qua đường.

 “Chúng tôi ưu tiên sự an toàn của giao thông hơn là phục vụ những thói quen thông thường của người lưới xe. Như việc chúng tôi không cho phép phương tiện vượt quá tốc độ cho phép, kể cả khi điều kiện cho phép”, phát ngôn viên của Waymo tuyên bố.

Ngành công nghệ xe tự động tiếp tục là một vấn đề hóc búa, thách thức những quy chuẩn hay lập luận có sẵn về quy định giao thông và con người. Nhưng dù cuộc tranh luận có đang tiếp diễn đi chăng nữa, các chuyên gia vẫn có thể nhận định rằng Tesla đang thách thức giới hạn của họ trước hệ thống pháp luật.