Sợ rủi ro trượt giá, doanh nghiệp xuất khẩu gạo e ngại ký hợp đồng mới

Giá gạo cao kỷ lục 12 năm, Việt Nam tiếp tục hưởng lợi

Chỉ trong hơn một tháng, Ấn Độ, quốc gia nắm giữ 40% lượng gạo xuất khẩu của thế giới đã liên tục đưa ra các lệnh cấm xuất khẩu gạo tẻ thường (non-basmati), cám gạo, gạo đồ và không cho phép xuất khẩu gạo thơm basmati dưới 1.200 USD/tấn. 

Ngay sau đó, Nga, UAE, Myanmar cũng lần lượt công bố cấm xuất khẩu gạo nhằm đảm bảo nguồn cung trong nước. Chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt lệnh cấm, hạn chế xuất khẩu được đưa ra khiến thị trường gạo toàn cầu biến động mạnh, giá mặt hàng này đã lên mức cao nhất trong 12 năm qua.

Là nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới, Việt Nam đang hưởng lợi từ xu hướng này. Số liệu mới nhất của Tổng cục Thống kê cho biết trong tháng 8, xuất khẩu gạo của nước ta ước đạt 1 triệu tấn, tương đương 582 triệu USD, tăng 40% về lượng và tăng 72% về giá trị so với tháng 8/2022. Lũy kế 8 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo ước đạt 5,9 triệu tấn, tương đương 3,2 tỷ USD, tăng 23% về lượng và tăng 37% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.

Kết thúc phiên giao dịch 29/8, giá gạo 5% tấm của Việt Nam ở mức 643 USD/tấn, cao hơn hàng Thái Lan và Pakistan lần lượt là 13 USD/tấn và 35 USD/tấn. Tương tự, giá gạo 25% tấm của Việt Nam giao dịch khoảng 628 USD/tấn, cao hơn hàng cùng loại của Thái Lan 65 USD/tấn và hàng Paskistan 95 USD/tấn.

Tại báo cáo triển vọng ngành nông nghiệp, CTCP Chứng khoán KIS Việt Nam cho rằng kim ngạch xuất khẩu gạo trong quý III sẽ tiếp tục tăng so với các quý trước và cùng kỳ các năm trước dựa trên cơ sở Ấn Độ liên tục đưa ra các lệnh cấm, hạn chế xuất khẩu gạo và cho đến thời điểm này vẫn chưa xác định được thời điểm khi nào quốc gia này sẽ cho phép xuất khẩu trở lại.

Bên cạnh đó, việc Nga đã rút khỏi Thỏa thuận Sáng kiến Lương thực Biển Đen (thỏa thuận cho phép xuất khẩu lương thực và phân bón từ ba cảng biển của Ukraine ở Biển Đen) dẫn đến nỗi lo ngại sụt giảm nguồn cung lương thực trên toàn cầu.

Một yếu tố khác là hiện tượng El Nino bắt đầu phức tạp từ tháng 7/2023 và có thể kéo dài khoảng 2-3 năm, có nguy cơ gây hạn hán trên một số vùng trồng lúa ở Đông Nam Á kéo theo năng suất giảm.

Trao đổi với người viết, GS. TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia nông nghiệp cho biết các thị trường chính của Việt Nam như Philippines và Indonesia, hay các quốc gia châu Phi vẫn có nhu cầu nhập khẩu gạo rất lớn, trong khi đó nguồn cung cho xuất khẩu 5 tháng cuối năm của Việt Nam chỉ còn khoảng 2,6-2,7 triệu tấn.

“Cung thấp, cầu cao thì giá sẽ lên, đặc biệt trong bối cảnh El Nino sẽ tác động mạnh vào cuối năm 2023 và mùa xuân năm tới. Giá gạo xuất khẩu của nước ta có thể lên đến 1.000 USD/tấn (mức giá kỷ lục năm 2008)”, GS. TS Võ Tòng Xuân nói.

Ông cho rằng cơn sốt gạo sẽ dừng lại hay kéo dài sang năm 2024 sẽ phụ thuộc vào diễn biến của El Nino. Nếu El Nino không tệ như dự báo, tình hình sản xuất lúa gạo sẽ khá hơn, giá có thể sẽ giảm nhẹ, tuy nhiên không thấp như trước đây, loại lương thực này đã thiết lập mặt bằng giá mới, từ 600 USD/tấn trở lên.

Trao đổi với Vietnamnet vào cuối tháng 7, khi Ấn Độ vừa ra lệnh cấm xuất khẩu gạo non-basmati, ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cũng lưu ý các doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải tính đến kịch bản giá gạo năm 2008, khi có thời điểm lên tới hơn 1.000 USD/tấn.

Ông Nguyễn Như Cường cho biết kế hoạch gieo cấy năm 2023 khoảng 7,1 triệu ha, sản lượng lúa dự kiến đạt trên 43 triệu tấn. Nếu không có điều kiện thời tiết bất thường, dịch bệnh, sản lượng lúa năm nay có thể đạt mức kỷ lục, nguồn cung cho xuất khẩu gạo khoảng 7-8 triệu tấn gạo.

Để chớp lấy cơ hội hiếm có ngành gạo, các địa phương hiện đang đẩy nhanh tiến độ gieo cấy vụ Mùa và vụ Thu Đông năm 2023 và thu hoạch vụ Hè Thu năm 2023, trong đó diện tích vụ Thu Đông tăng 50.000 ha lên mức 700.000 ha.

Doanh nghiệp không dám ký thêm hợp đồng mới

Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo, nhiều đối tác tìm đến Việt Nam để giải quyết cơn khát lương thực, giá gạo xuất khẩu của nước ta đã tăng rất nhanh và mạnh nhưng doanh nghiệp không dám ký thêm đơn hàng mới.

Trao đổi với người viết, ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành IV cho biết thời điểm này, chỉ có doanh nghiệp dư hàng mới dám chào bán, còn lại các doanh nghiệp chủ yếu trả các đơn hàng cho các đối tác truyền thống, không dám ký thêm nhiều đơn hàng vì lo ngại giá lúa nguyên liệu cao. Đây cũng là câu chuyện mà các doanh nghiệp gạo như Trung An, Việt Hưng chia sẻ với báo chí.

Theo thống kê của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) giá thu mua lúa nguyên liệu trong tuần 17/8-25/8 giao dịch ở mức 7.986-9.217 đồng/kg, tăng 15-20% so với đầu tháng 7; các loại gạo đang được bán ra với giá 14.142-14.707 đồng/kg, tăng gần 30% so với đầu tháng 7.

Trong vòng một tháng, giá gạo trong nước đã tăng gần 30%, ông Nguyễn Văn Thành cho biết điều này cũng khiến các doanh nghiệp lo ngại về rủi ro trượt giá, doanh nghiệp thu mua giá cao, bán giá thấp.

Ông Phan Văn Có, Giám đốc marketing Công ty TNHH Vrice cũng cho rằng các doanh nghiệp cần “cẩn trọng” ở mức cao vì trường hợp Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm, hạn chế xuất khẩu gạo, tình thế có thể sẽ đảo ngược và doanh nghiệp có thể đối mặt với rủi ro thua lỗ khi mua nguyên liệu giá cao.

Để giữ cho doanh nghiệp trong vùng an toàn, GS. TS Võ Tòng Xuân khuyến cáo các công ty không nên ký hợp đồng theo giá cố định mà đàm phán giá kèm theo điều kiện tăng/giảm trong phạm vi nhất định khi nguyên liệu biến động mạnh.

Ngay cả các hợp đồng thu mua nguyên liệu với nông dân cũng cần có sự linh hoạt, giá cao doanh nghiệp sẽ bù thêm cho nông dân, giá giảm thì nông dân chia sẻ với doanh nghiệp. Trong mối liên kết bền vững, doanh nghiệp và nông dân sẽ cùng nhau chia sẻ cơ hội và rủi ro.

Ở một góc nhìn khác, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp của Học viện Tài chính cho biết giá gạo của nước ta đắt nhất thế giới là một tin vui, tuy nhiên sự biến động về giá này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, giá gạo tăng và đứng ở mức rất cao nhưng sau đó sẽ giảm xuống và trở về mức cân bằng, mức này thường thấp hơn mức đã lập đỉnh khá nhiều.

“Các doanh nghiệp cần hết sức cẩn trọng, nếu doanh nghiệp không tỉnh táo, đu đỉnh có thể dẫn đến già néo đứt dây”, PSG. TS Đinh Trọng Thịnh cảnh báo.

Khi giá cả các mặt hàng nói chung và mặt hàng gạo nói riêng biến động mạnh sẽ ảnh hưởng đến quá trình tiêu thụ cũng như hoạt động sản xuất, kinh doanh, tích trữ.