Pin qua sử dụng - nguồn doanh thu mới của ngành ô tô điện

Dù tự nhận mình là những người buôn phế liệu nhưng thứ mà ông Li đang thu mua lại có giá trị vô cùng lớn, chưa kể mặt hàng này cũng rất hiếm. Chính xác thì ông Li và các cộng sự đang buôn bán pin xe điện đã qua sử dụng, theo Bloomberg.

Vậy tại sao pin xe điện "secondhand" lại có giá trị? Pin xe điện khác hẳn với những khối pin thông thường khi chúng được làm từ những khoáng vật quý giá như lithium, coban, hay niken. Những vật liệu này đều có thể được chiết xuất và đưa trở lại thị trường.

Với hàng triệu chiếc xe điện sắp có nguy cơ trở thành phế thải cũng như hàng nghìn chiếc đã bị bỏ lại trong các "nghĩa địa" trên khắp Trung Quốc. Pin xe điện tái chế đang mở ra một cơ hội kinh doanh mới, cũng như tạo thêm động lực cho thị trường xe điện đã quá phát triển.

Tất cả những kim loại quý có trong pin xe điện đang bị chôn vùi trong các bãi phế liệu, bãi đậu xe trên khắp Trung Quốc. Chúng đều là nguồn tài nguyên quan trọng trong bối cảnh giá cả cũng như nhu cầu cho các loại khoáng vật này tăng cao. Đồng thời, xu hướng chuyển đổi xanh đang chuyển biến mạnh mẽ ở nhiều quốc gia.

Do đó, một hệ thống thu gom và xử lý pin hiệu quả, an toàn và thân thiện với môi trường sẽ giúp các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc nắm cơ hội đi đầu. Họ sẽ có thể sản xuất ô tô điện với pin tái chế trên quy mô lớn, giúp họ có lợi thế hơn các đối thủ quốc tế khi nhiều chính phủ yêu cầu tăng doanh số bán xe điện và những thị trường như châu Âu đặt ra thêm tiêu chuẩn tái chế tối thiểu trong mỗi chiếc xe.

Tham vọng này cần sự góp sức của cả một ngành công nghiệp, huy động hàng nghìn người cùng nhiều doanh nghiệp lớn tham gia, thay vì chỉ phụ thuộc vào những nhóm buôn đồng nát quy mô nhỏ, thiếu sự công nhận từ chính quyền như của ông Li.

Tái chế luôn là công việc phức tạp. Từ nhựa đến thời trang nhanh, việc thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều công ty dù không phải lúc nào họ cũng được khuyến khích làm việc cùng nhau.

Ở Trung Quốc - nơi cứ ba ô tô bán ra thì một chiếc là xe điện, tái chế cũng là một vấn đề gây đau đầu. Theo đơn vị tư vấn Circular Energy Storage, đến năm 2030, nước này sẽ có số lượng pin cần tái chế gần gấp 4 lần so với năm 2021 và quốc gia đang có lợi thế đi đầu trong việc xử lý pin đã qua sử dụng.

Nhưng quy định tái chế pin của Trung Quốc vẫn còn chưa định hình rõ ràng. Các nhà sản xuất pin và ô tô gặp khó khăn trong việc thu hồi pin đã hết hạn sử dụng trong khi nhiều chủ xe không biết họ có thể được trả tiền cho thứ phế thải này. Ngoài ra, các công ty tái chế đã phải vật lộn để đảm bảo nguồn cung cấp pin cũ đáng tin cậy.

Và đó là thị trường ngách để nhóm của Li khai thác. Cụ thể, họ thường đăng quảng cáo trên các nền tảng truyền thông xã hội như Douyin và tận dụng mối quan hệ để tìm người bán tiềm năng. 

Sau quá trình thu mua, pin có thể được chuyển đến bên trung gian (là những xưởng sản xuất không có giấy phép để tháo dỡ) hoặc đến cơ sở tái chế chính thức. Các giao dịch luôn được thực hiện nhanh chóng và bằng tiền mặt vì giá nguyên liệu thô biến động mạnh đến mức tỷ lệ tái chế có thể thay đổi chỉ trong nửa ngày.

Yang Lin, Tổng thư ký ủy ban tái chế pin được thành lập thuộc Hiệp hội Công nghệ tiết kiệm năng lượng điện tử Trung Quốc, ước tính rằng các nhà khai thác không chính thức hiện chiếm khoảng 1/5 thị trường.

Tuy nhiên, sự hiện diện của họ có nguy cơ làm suy yếu uy tín của pin tái chế của Trung Quốc vì chúng không phải lúc nào nhóm này cũng tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và môi trường. Do không phải đầu tư nhiều để đáp ứng tiêu chuẩn, họ có thể đưa ra mức giá thu mua cao hơn.

Zhang Yuping, Phó tổng giám đốc của một trong những công ty tái chế lớn nhất quốc gia GEM Co, cảnh báo “Một khi bạn cho phép nhiều xưởng hoạt động manh mún, các nguồn tài nguyên sẽ chảy đến những nơi tạo ra lợi nhuận cao nhất”.

Như đã nêu, pin EV có thể chiết xuất lithium, niken, coban và mangan. Để chiết xuất kim loại, pin phải được tháo dỡ và chia nhỏ thành thứ được gọi là “khối đen”, sau đó được hòa tan trong các hóa chất mạnh.

Đây là cách thức khơi mào cho ngành công nghiệp tái chế quy mô nhỏ ở những nơi như Tangxia, một thị trấn gần thành phố Đông Quản, phía nam Trung Quốc - nơi mà mọi hoạt động tháo dỡ được thực hiện thủ công, thiếu các tiêu chuẩn cũng như dây chuyền công nghệ tiên tiến.

Nó trái ngược với cơ sở nghiên cứu, tái chế của GEM ở Vũ Hán khi công ty trang bị camera cảm biến nhiệt để theo dõi quá trình tái chế, hạn chế các vụ hoả hoạn. Ngoài ra, các băng tải, đường ống, lò nung và máy nghiền đều được áp dụng quy trình bán tự động. Công nhân được trang bị đồ bảo hộ, đeo mặt nạ công nghiệp hạng nặng để bảo vệ phổi khỏi bụi.

GEM cho biết họ xử lý khoảng 10% pin xe điện đã ngừng sử dụng của Trung Quốc, tăng gấp 4 lần doanh thu tái chế vào năm ngoái kể từ năm 2021. Công ty cũng giành được một vị trí trong danh sách trắng của chính phủ gồm 156 công ty chủ chốt trong ngành, giúp các công ty được ưu tiên khi đấu thầu các dự án quan trọng của chính phủ và doanh nghiệp nhà nước.

Để đạt được mục tiêu đòi hỏi phải vượt qua các đánh giá nghiêm ngặt bao gồm các hoạt động cũng như các tiêu chuẩn về môi trường và công nghệ. 

Dĩ nhiên, các cơ sở nhỏ ở Đông Quan không làm như vậy và giới phân tích tin rằng các hoạt động ngầm này mang lại một rủi ro lớn về an toàn.

Ngoài ra, vấn đề vận chuyển cũng đang là trở ngại. Theo tiêu chuẩn quốc gia của Trung Quốc, xe tải chở pin cũ phải được trang bị thiết bị báo khói cũng như bao bì chống cháy và cách nhiệt. Và những cơ sở nhỏ lẻ không muốn trả chi phí này hoặc không có đủ nguồn lực.

Yu Haijun, Phó chủ tịch của Guangdong Brunp Recycling Technology, một công ty con của gã khổng lồ pin CATL của Trung Quốc, cho biết thay vì sử dụng các phương tiện chuyên dụng, một số người chuyển sang Huolala, nhà cung cấp dịch vụ vận tải đường bộ theo yêu cầu. "Thay vì tốn 40.000 thì họ chỉ mất 4.000 nhân dân tệ. Sự khác biệt là rất lớn", vị này so sánh.

Chính phủ Trung Quốc đang cố gắng điều tiết thị trường đang phát triển nhanh chóng này. Một khung chính sách tổng thể được đưa ra để đưa ra các hướng dẫn về trách nhiệm của các bên tham gia khác nhau. Đồng thời, các tiêu chuẩn quốc gia về thông số kỹ thuật của pin và xung quanh việc tháo dỡ các tế bào cũng như các yêu cầu kiểm tra năng lượng còn lại cũng được ban hành.

Chính quyền cũng đang thúc đẩy xây dựng một nền tảng có quy mô toàn Trung Quốc để theo dõi vòng đời của pin. Tuy nhiên, những người theo dõi ngành cho rằng các biện pháp này hiện thiếu hiệu lực thực thi.

Yang Qingyu, Cố vấn cấp cao của Liên minh Hợp tác Pin Trung Quốc, cho biết Chính phủ chỉ đạo các nhà sản xuất ô tô làm việc với các nhà tái chế trong danh sách trắng.

“Nhưng điều đó hiện không bắt buộc”, Yang nói và kết quả hoạt động của thị trường chợ đen vẫn cứ tiếp diễn và pin đã qua sử dụng tiếp tục được tuồn ra. 

Mỗi gam tài nguyên đều có giá trị khi giá nguyên liệu thô dành cho ô tô điện đã tăng lên mức cao lịch sử trong năm qua. Trung Quốc vẫn dựa vào nhập khẩu từ nước ngoài với hơn 90% nguồn tài nguyên coban và niken, và hơn một nửa nguồn lithium. Các hướng dẫn của ngành quy định rằng mỗi pin tái chế phải mang lại ít nhất 98% hàm lượng coban và niken ban đầu và 85% hàm lượng lithium. 

Hans Eric Melin, Giám đốc điều hành của Circle Energy Storage, cho biết: “Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc có khả năng tiếp cận thị trường tái chế lớn hơn, đồng thời họ đang sản xuất xe ở một thị trường không có cùng yêu cầu như EU”.

Vị này cho rằng điều đó có nghĩa là các nhà sản xuất Trung Quốc có thể đưa pin có thành phần tái chế vào ô tô để xuất khẩu sang châu Âu.

Melin cho biết: “Lợi thế chính của Trung Quốc nằm ở vị thế vững chắc trong sản xuất nguyên liệu pin, trong đó tái chế là một quy trình tích hợp. Đó là điều chúng tôi chưa thực sự quan tâm ở phương Tây".