Những doanh nghiệp từng là biểu tượng của ngành thuỷ sản: Kinh doanh trượt dốc, 'mắc cạn' với nợ, thậm chí lãnh đạo vướng lao lý

Thuỷ sản là một trong số hiếm ngành mà doanh nghiệp Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trên thế giới, xuất khẩu được sang thị trường khó tính như: Mỹ, Nhật Bản, EU.

Trong khi CTCP Vĩnh Hoàn (Mã: VHC), CTCP Thực phẩm Sao Ta (Mã: FMC) tận dụng thời thị trường, liên tục bứt phá... thì những công ty thủy sản từng đứng top đầu ngành như CTCP Hùng Vương (Mã: HVG), CTCP Xuất nhập khẩu Thủy sản An Giang (Mã: AGF) hay CTCP Việt An (Mã: AVF) giờ chỉ là hình tượng "vang bóng một thời".

Hùng Vương - đánh mất ngôi vương cá tra

CTCP Hùng Vương là một trong các công ty thủy sản thành lập sớm tại Việt Nam, được niêm yết trên sàn từ cuối năm 2009 với số vốn điều lệ ban đầu từ 120 tỷ đồng lên 2.270 tỷ đồng.

Khoảng thời gian 2008 - 2014 được coi là giai đoạn thịnh vượng của Hùng Vương khi doanh thu bứt tốc, lợi nhuận có lúc đạt gần 500 tỷ đồng, gấp đôi chỉ sau một năm.

Thời điểm đó, Hùng Vương được mệnh danh là "ông vua cá tra", đi kèm với tên tuổi của Chủ tịch Dương Ngọc Minh khi lọt vào top 10 người giàu nhất trên sàn chứng khoán.

Song bước qua năm 2015, khi ngành cá tra có nhiều biến động, giá cá tra thời điểm đó cũng bắt đầu giảm mạnh xuống mức xấp xỉ giá vốn thì lợi nhuận của Hùng Vương bắt đầu tụt dốc. Kể từ đó, "ông vua cá tra" đã chìm sâu trong thua lỗ, có năm lỗ hơn nghìn tỷ đồng.

Lúc đó, Hùng Vương sử dụng đòn bẩy tài chính ở mức cao, trong bối cảnh vĩ mô ngành không thuận lợi. Tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu luôn duy trì từ 1,8 lần năm 2015 đến 3,6 lần vào năm 2019.

Dù tình hình kinh doanh không thuận lợi nhưng Hùng Vương lại đem tiền đi thâu tóm các doanh nghiệp khác. Sau đó, vào cuối năm 2017, công ty phải bán đứt các công ty con như Sao Ta cho nhóm cổ đông SSI, bán đi 50% vốn tại CTCP Thức ăn chăn nuôi Việt Thắng và các bất động sản. Hành động này của Hùng Vương nhằm tái cấu trúc, thoái bớt vốn những công ty thành viên không hiệu quả để có được nguồn tiền, duy trì hoạt động chung.

Riêng về năm 2019, phía Hùng Vương nhận định "đó là một năm đầy rẫy những khó khăn", bao gồm cú sốc nhận mức thuế chống bán phá giá cao nhất trong số các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ; thị trường cá nguyên liệu trong nước tới chu kỳ thoái trào sau hai năm tăng trưởng nóng là 2017 - 2018 và khó khăn tài chính ba năm liền khi ngân hàng chậm giải ngân vốn.

Đầu năm 2020, Hùng Vương quyết định bắt tay với Tổng Công ty Thadi - thuộc Thaco Group để giải quyết vấn đề thiếu hụt vốn. Chỉ hai tháng sau, Thadi đã rút chân khỏi danh sách cổ đông, cùng lúc phía Thaco đã mua thỏa thuận gần 60 triệu cp HVG, nâng tỷ lệ sở hữu tại đây lên 26%. 

Ngỡ như sự tham gia của Thaco là "ánh sáng cuối đường hầm" nhưng đến tháng 8/2020, Hùng Vương bị hủy niêm yết bắt buộc và phía Thaco cũng đã thoái sạch số cổ phần tại HVG sau gần một năm đầu tư. 

Kể từ đó, Hùng Vương cũng không có thêm động thái nào. Mới đây, Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội cũng áp dụng hạn chế giao dịch cp HVG trên thị trường UPCoM do chậm công bố thông tin.

Agifish - hình tượng vang bóng một thời

Được thành lập từ năm 1985, CTCP Xuất nhập khẩu thủy sản An Giang (Agifish - Mã: AGF) đã sớm trở thành lá cờ đầu của tỉnh ở lĩnh vực chế biến xuất khẩu cá nước ngọt. Năm 2000, Agifish đứng đầu về sản lượng và kim ngạch xuất khẩu cá tra, cá basa fillet đông lạnh, chiếm tới 40% thị phần cả nước năm 2000.

Với nguồn vốn góp chỉ 50 tỷ đồng, năm 2003, Agifish đạt doanh thu 494 tỷ đồng và 22 tỷ đồng lợi nhuận. Chỉ ba năm sau, Agifish đã vượt mốc doanh thu 1.000 tỷ đồng và thu về 50 tỷ đồng tiền lãi. Tại thời điểm 2003, lợi nhuận của Agifish chỉ đứng sau REE.

Ngay cả nữ tướng Trương Thị Lệ Khanh, người đứng đầu doanh nghiệp xuất khẩu cá tra số 1 thị trường hiện nay cũng từng thừa nhận rằng, "cái bóng" của Agifish hồi đó là quá lớn.

Còn ông Dominic Scriven, Chủ tịch Dragon Capital – quỹ ngoại đã xuống tiền mua 25% cổ phần Agifish đã trả lời với báo chí năm 2002 rằng Agifish là khoản đầu tư sẽ "hốt bạc".

Tuy nhiên, sau một khoảng thời gian, Agifish đi xuống một cách khó hiểu, bằng chứng là dù doanh thu đạt vài nghìn tỷ đồng nhưng lợi nhuận sau thuế chỉ xoay quanh vài chục tỷ. 

Bước vào giai đoạn 2016 trở đi, Agifish tụt dốc không phanh và chìm trong biển lỗ. Tính đến cuối tháng 3/2021, Agifish lỗ lũy kế hơn 760 tỷ đồng.

Cũng chung vấn đề như Hùng Vương, những khoản lỗ liên tục từ các năm trước đã đẩy công ty vào thế khó khăn; chưa kể ngân hàng siết chặt nguồn vốn vay dẫn đến không đủ vốn đáp ứng sản xuất. Nợ phải trả của công ty gấp 1,6 lần - 3,5 lần vốn chủ năm 2011 - 2020.

Công ty rơi vào khốn khó hơn nữa khi năm 2018 phải tạm ngừng hai nhà máy chế biến do không đủ nguyên liệu đáp ứng sản xuất và lỡ mất thời cơ kinh doanh khi giá xuất khẩu trên thị trường tăng cao.

Về thị trường, Agifish năm 2018 đã không xuất hàng qua Mỹ khi bị áp mức thuế chống phá giá khá cao (ở mức 0,66 USD/kg). Mặc dù đã tìm kiếm thị trường Trung Quốc thay thế song sản lượng xuất chủ yếu là nguyên con nên giá trị thấp, hiệu quả không cao. Trong khi đó, những doanh nghiệp từng kém cạnh hơn như Vĩnh Hoàn và CTCP Nam Việt (Mã: ANV) lại đang ngày một khẳng định vị thế của mình trên thị trường xuất khẩu thủy sản.

Với tình hình lỗ triền miên, Agifish đã bị hủy niêm yết bắt buộc, cụ thể vào tháng 2/2020 sau 18 năm lên sàn.

Việt An: Cựu lãnh đạo vướng vòng lao lý, để lại khoản nợ ngân hàng nghìn tỷ

CTCP Việt An (Mã: AVF) được ông Lưu Bách Thảo thành lập năm 2007, sau đó doanh nghiệp này liên tục được xếp vào thành viên ưu tú của Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Đến năm 2010, An Việt được niêm yết trên sàn với số vốn điều lệ 225 tỷ đồng.

Năm 2014, ông Lưu Bách Thảo đã đột ngột đi Mỹ với lý do chữa bệnh. Trước khi đi, ông Thảo đã âm thầm bán sạch số cổ phiếu nắm giữ và để lại số tiền nợ hơn 1.100 tỷ đồng cho 8 ngân hàng và khoản nợ hơn trăm tỷ đồng với nông dân bán cá tra.

Năm 2020, cơ quan chức năng nhận được đơn cầu cứu của người dân khi công ty này đem tài sản ra đấu giá gồm quyền sử dụng đất diện tích 21.851 m2, công trình xây dựng gắn liền với đất (gồm 23 danh mục), hệ thống dây chuyền, máy móc thiết bị chuyên dùng (23 danh mục), hệ thống điện 6 máy 3 pha, cây trồng trên đất… Giá khởi điểm tài sản gần 193 tỷ đồng. Số tiền thu được dùng để trả nợ ngân hàng. Trong khi khoản nợ với dân chỉ chiếm 1/10 thì công ty không xử lý trước. Song kết quả vụ đấu giá này đã bất thành.

Hiện tại, phía công an đã có quyết định truy nã đặc biệt nguy hiểm đối với bị can Lưu Bách Thảo và đã bắt tạm giam ông Ngô Văn Thu, Tổng Giám đốc hiện tại của công ty (được bổ nhiệm từ tháng 11/2014). Hai bị can này bị cáo buộc đã lập 100 bộ hồ sơ vay vốn khống để chiếm đoạt số tiền trên 601 tỷ đồng của Ngân hàng Vietcombank Chi nhánh An Giang.

Trước năm 2014, cũng như các công ty thủy sản khác, Việt An vẫn có doanh thu vài nghìn tỷ. Sau đó, việc kinh doanh dưới giá vốn, cộng với chi phí lãi vay trên trăm tỷ đồng đã khiến doanh nghiệp thủy sản này ngập trong lỗ.

Theo báo cáo tài chính mới nhất, cuối quý III/2020, công ty Việt An lỗ lũy kế gần 2.408 tỷ đồng, khiến vốn chủ sở hữu âm hơn 1.960 tỷ đồng. Khoản vay ngân hàng hàng nghìn tỷ đồng duy trì nhiều năm đã khiến doanh nghiệp này "mắc cạn" trong thời gian dài.

Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội vẫn tiếp tục duy trì cổ phiếu AVF trong diện hạn chế giao dịch khi tổ chức này chậm công bố thông tin quá 45 ngày đối với báo cáo tài chính năm 2020. Công ty đến nay cũng chưa có báo cáo tài chính quý IV/2020. Theo báo cáo soát xét bán niên gần nhất, Công ty kiểm toán PKF đưa ra nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục của Việt An.