Các kỹ sư giỏi đều rời đi, văn hóa độc hại lan rộng: Cơn kiệt sức bên trong nhà máy chip Samsung
“Tôi đã thức trắng quá nhiều đêm, đến mức đầu óc không còn tỉnh táo. Khi thấy cô ấy ngã xuống, tôi không chạy tới giúp. Tôi chỉ ngồi yên trên ghế, tự hỏi: ‘Mình nên làm gì đây?’” – ông Han nhớ lại sự việc xảy ra vào năm 2020, trong cuộc trò chuyện với Rest of World.
Lúc nhân viên y tế tới nơi, ông Han chỉ ngồi đó, nhìn theo với vẻ thẫn thờ.
Đến nay, dù đã rời vị trí lãnh đạo công đoàn nhân viên Samsung, ông Han vẫn thường xuyên thức trắng trong những giai đoạn căng thẳng. Sau 14 năm làm việc tại Samsung, ông thấy chip ngày càng phức tạp hơn. Trong khi đó, đội kỹ sư của ông lại ngày càng ít người.
“Trước đây, mỗi kỹ sư chỉ phụ trách một phần trong thiết kế chip. Bây giờ, một người phải làm hai hoặc ba phần” ông nói. “Làm kiểu này, tôi cảm thấy mình sắp kiệt sức”.
Nhiều kỹ sư tại Samsung nói họ đang mệt mỏi vì thời gian làm việc quá dài, khối lượng công việc lớn và mức thưởng thấp hơn các công ty đối thủ. Một số người đã chuyển sang làm cho SK Hynix – một công ty sản xuất chip khác của Hàn Quốc.
Một số khác sang Mỹ làm việc cho Micron hoặc Intel. Một số chọn các công ty Trung Quốc như CXMT và YMTC. Họ cho biết nhiều đội kỹ sư ở Samsung đang thiếu người nghiêm trọng. Việc quá tải khiến tình trạng kiệt sức lan rộng.
“Giờ đây, nhiều người vào làm chỉ có ý định gắn bó ngắn hạn rồi chuyển sang nơi khác”, ông Han nói. Ông cho biết đây là suy nghĩ phổ biến trong nội bộ kỹ sư Samsung suốt một năm qua.
Chip bán dẫn là nền tảng cho nhiều thiết bị hiện đại, từ đèn LED đến xe điện Tesla. Loại chip mà Samsung đang tập trung sản xuất – chip nhớ băng thông cao – là thành phần quan trọng trong phần cứng của Nvidia, dùng để huấn luyện trí tuệ nhân tạo. Trong hơn 30 năm, Samsung giữ vị trí nhà sản xuất chip nhớ lớn nhất thế giới. Nhưng năm nay, hãng đã bị SK Hynix vượt qua.
Mảng sản xuất chip thuê của Samsung (foundry) cũng gặp nhiều khó khăn. Công ty không cạnh tranh được với TSMC – hãng chiếm hơn hai phần ba thị trường toàn cầu. Trong năm 2023, mảng foundry và thiết kế chip của Samsung lỗ 3.180 tỷ won, tương đương 2,4 tỷ USD.
“Samsung đang rơi vào khủng hoảng sống còn”, Chủ tịch Lee Jae-yong phát biểu tại cuộc họp với ban lãnh đạo vào tháng 3. Ông hứa sẽ cải tổ và nâng cao sức cạnh tranh. Công ty đang lên kế hoạch kiểm tra nội bộ các bộ phận bán dẫn.
Lãnh đạo Samsung thừa nhận văn hóa làm việc khép kín và phân cấp cứng nhắc là một phần nguyên nhân. Trong một thông báo nội bộ hồi tháng 8 năm ngoái, ông Jun Young-hyun – người đứng đầu mảng bán dẫn, viết: “Việc né tránh vấn đề hoặc che giấu để vượt qua tình thế tạm thời đã trở thành thói quen. Những bản kế hoạch không thực tế, dựa trên kỳ vọng thiếu căn cứ, đang làm mọi việc tệ hơn”.
Samsung là công ty có giá trị lớn nhất Hàn Quốc. Tính đến ngày 10/6, vốn hóa thị trường của công ty đạt khoảng 271 tỷ USD. Con số này chiếm 16% tổng giá trị thị trường chứng khoán của cả nước.
Samsung được thành lập vào năm 1938. Khi đó, đây chỉ là một cửa hàng nhỏ bán rau và cá khô. Sau nhiều năm, công ty đã trở thành một tập đoàn bán dẫn toàn cầu. Văn hóa làm việc khẩn trương và áp lực cao là một phần quan trọng giúp Samsung phát triển.
Khoảng 70.000 người đang làm việc ở bộ phận bán dẫn của Samsung. Họ làm việc tại các văn phòng và nhà máy ở những thành phố công nghiệp như Hwaseong và Giheung, gần Seoul. Khuôn viên các nhà máy được bố trí giữa những khu vườn xanh mát. Đây cũng là nơi đặt trụ sở của nhiều công ty công nghệ lớn khác của Hàn Quốc.
Trước đây, Samsung là ước mơ nghề nghiệp của nhiều người. Nhân viên của công ty từng được gọi là “người Samsung”. Họ tự hào khi làm việc cho tập đoàn này. Họ xem mình thuộc về một tầng lớp đặc biệt trong giới văn phòng.
“Khi xưa, chúng tôi hay nói mình có máu xanh trong người. Giờ thì không còn cảm giác đó nữa”, Jin – một kỹ sư đã làm việc tại Samsung 10 năm, chia sẻ với Rest of World. Màu xanh mà anh nói đến là màu của logo Samsung.
Rời Samsung để sang công ty đối thủ từng bị coi là điều cấm kỵ. Nhưng hiện nay, việc nộp đơn vào SK Hynix đã trở nên rất phổ biến. “Nó gần như đã trở thành một thói thường ở đây”, Cho – một kỹ sư quy trình, cho biết.
Nhiều kỹ sư trẻ đang lên các trang web đánh giá nơi làm việc như Blind để tìm hiểu thông tin. Họ trao đổi kinh nghiệm xin việc trong các nhóm chat trên ứng dụng Kakao Talk.
Một số kỹ sư có kinh nghiệm đang chuyển sang các công ty công nghệ lớn ở Mỹ như Micron, Intel, Apple hoặc Google. Họ cho biết mức lương cao và chế độ đãi ngộ tốt là lý do chính. Điều này vẫn diễn ra ngay cả khi môi trường làm việc trong ngành công nghệ toàn cầu đang ngày càng khắc nghiệt, kể cả ở Thung lũng Silicon.
Trong năm 2024, Samsung tụt xuống hạng 6 trong bảng xếp hạng các nơi làm việc hấp dẫn nhất Hàn Quốc. Năm trước đó, công ty vẫn đứng thứ hai.
Cho nói rằng anh cảm thấy kiệt sức sau nhiều tháng phải làm việc cuối tuần để thay cho bốn vị trí còn trống trong nhóm.
Năm nay 29 tuổi, anh đang cùng đồng nghiệp sửa thư xin việc để nộp vào SK Hynix. Anh cho biết ngay cả quản lý của anh cũng khuyên cả nhóm nên chuyển việc. “Sao mấy cậu còn chưa nộp đơn vào SK Hynix?”, anh kể lại lời sếp. “Đi chỗ khác nhanh lên!”.
“Tất cả kỹ sư giỏi đều đang rời đi,” anh nói. “Vì thế mà công ty đang tụt lại”.
Han và 5 kỹ sư khác cho biết họ thường được yêu cầu ghi thời gian làm thêm dưới dạng “giờ không làm việc”. Điều này giúp công ty không bị xem là vi phạm giới hạn 52 giờ làm việc mỗi tuần do chính phủ quy định. “Tôi làm thêm nhiều giờ nhưng không được tính công”, Han nói.
Theo giáo sư Kim Yong-jin, Samsung đã trở thành một bộ máy hành chính nặng nề và chậm đổi mới. Ông hiện giảng dạy quản trị tại Đại học Sogang. Trong khi SK Hynix đầu tư mạnh vào công nghệ chip nhớ thế hệ mới, Samsung lại chần chừ.
Công ty cho rằng chi phí phát triển quá cao so với quy mô nhỏ của thị trường. Mảng sản xuất chip thuê của Samsung cũng gặp khó khăn trong việc giữ khách hàng. Sau đó, làn sóng AI bùng nổ.
Doanh thu của Samsung giảm mạnh trong năm 2023. Công ty không chi thưởng cho nhân viên. Các kỹ sư cho biết tiền thưởng năm ngoái chỉ bằng 28% so với giai đoạn cao điểm trong đại dịch.
“Tôi cảm thấy như lương bị cắt xuống còn một phần ba”, Cho nói. Trước đây, anh thường ở lại muộn để làm thêm việc. Giờ thì anh rời công ty ngay khi hết giờ. “Chúng tôi làm nhiều nhưng không còn được thưởng”, anh nói. “Văn hóa làm việc đã thay đổi”.
Nhiều kỹ sư cho biết Samsung không tuyển người mới để thay thế các vị trí bị bỏ trống. Điều đó khiến khối lượng công việc tăng thêm.
“Samsung biết mình đang trong tình thế khó nên tạm ngừng tuyển dụng”, ông Park Jun-young nói. Ông là nhà nghiên cứu về ngành bán dẫn và từng làm kỹ sư cũng như chuyên viên tuyển dụng tại Samsung trong 10 năm.
Trong vòng một năm, kỹ sư quy trình Kim đã chứng kiến 12 người trong nhóm của anh nghỉ việc. Nhóm có khoảng 70 người. Dù vậy, công ty không tuyển ai mới cho đến tận tháng trước. Khi đó, một số kỹ sư khác đã nghỉ thêm vì không chịu nổi tình trạng thiếu người kéo dài. “Ban lãnh đạo biết chúng tôi quá tải. Nhưng họ chỉ hành động khi mọi thứ đã đến mức căng thẳng”, Kim nói.
Nhiều nhóm kỹ sư phải nhận những công việc nguy hiểm. Một kỹ sư thiết bị kể rằng anh thường làm ca đêm một mình. Điều này trái với quy định an toàn yêu cầu hai người mỗi ca. Anh phải nâng các tấm kim loại nặng, theo dõi robot và chạy giữa các thiết bị để kiểm tra. “Tai nạn thường xảy ra vào lúc đó. Lỗi sản phẩm cũng xuất hiện”, anh nói.
Ông Park cho rằng văn hóa doanh nghiệp tại Samsung bắt đầu xấu đi từ năm 2018. Thời điểm đó, ông Kim Ki-nam là người đứng đầu bộ phận Thiết bị Giải pháp. Ông hiện là cố vấn cấp cao. Dưới sự điều hành chặt chẽ của ông Kim, văn hóa đổ lỗi dần trở nên phổ biến. “Lãnh đạo đổ lỗi cho quản lý, quản lý lại dồn xuống nhân viên. Việc báo cáo sai sự thật cũng từ đó mà lan rộng”, ông Park nói.
Nhiều kỹ sư hiện mô tả văn hóa của Samsung là cứng nhắc và phân cấp rõ ràng. Họ cho biết mình luôn phải làm theo lệnh cấp trên. Các quản lý cũng chịu nhiều áp lực. Họ bị đánh giá mỗi năm dựa trên những chỉ số như tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn, chi phí sản xuất và số lỗi.
Một số quản lý được thăng chức vì làm việc lâu và giỏi xử lý giấy tờ, chứ không phải vì năng lực kỹ thuật. Nhiều người chỉ tập trung vào những dự án ngắn hạn để kịp hoàn thành chỉ tiêu. Một số kỹ sư cho biết quản lý còn nhận các mục tiêu cắt giảm chi phí không hợp lý và chuyển gánh nặng đó cho nhân viên.
Theo giáo sư Kim, cách đánh giá cứng nhắc như vậy không cho phép quản lý suy nghĩ lại, thử nghiệm hay điều chỉnh để phát triển lâu dài. Ngược lại, họ buộc phải phóng đại thành tích, che giấu lỗi và trình bày các kế hoạch nghe hay nhưng không hiệu quả.
4 kỹ sư cho biết họ thường bị yêu cầu thay đổi số liệu để đạt chỉ tiêu. Ba người nói rằng họ từng thấy quản lý và kỹ sư khai khống tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn. Họ cũng nói rằng lỗi sản phẩm thường bị ghi nhận ít hơn thực tế.
Im, một kỹ sư thiết bị 28 tuổi, kể rằng anh từng nộp một báo cáo có số liệu chính xác nhưng xấu. Quản lý đã nói với anh: “Viết lại báo cáo đi”. Sau đó, anh nói: “Chúng tôi đành phải chỉnh sửa số liệu cho đẹp hơn”.
Một cựu kỹ sư thiết kế kể rằng quản lý từng sử dụng mã tự động hóa không hiệu quả, rồi báo cáo là hệ thống đó đã giúp cải tiến chip. Ông Han, cựu lãnh đạo công đoàn, cũng kể lại việc một quản lý ép nhóm triển khai thiết kế không khả thi dù cả nhóm phản đối.
“Lỗi vẫn trôi qua một cách âm thầm”, Im nói.
Một số kỹ sư cho biết nếu phản đối cấp trên, họ sẽ bị đánh giá hiệu suất thấp. Một số khác nói rằng quy trình đánh giá là khách quan và dựa trên chỉ số rõ ràng. “Đánh giá hiệu suất là thứ giữ chúng tôi ở lại, tạo áp lực và cũng là phần thưởng”, Jin nói.
Văn hóa tại Samsung hiện nay còn được gọi bằng một cái tên riêng: “kiểu Samsung.” Theo Jin, cụm từ này ám chỉ thói quen che giấu dữ liệu và tránh né vấn đề. “Mỗi khi có chuyện, chúng tôi dọn dẹp mọi thứ theo kiểu quân đội, thay vì tìm giải pháp đúng đắn”, anh nói. “Người ta gọi đó là kiểu Samsung”.
Kỹ sư thiết bị Im cho rằng văn hóa mệnh lệnh từ trên xuống đang làm giảm tinh thần và năng suất làm việc của kỹ sư. “Có lẽ đó chính là thứ khiến Samsung dần mất đi lợi thế cạnh tranh,” anh nói.
