Tìm lời giải cho bài toán giá sầu riêng giảm mạnh

Xuất khẩu sang Trung Quốc sụt giảm, giá sầu riêng lao dốc

Theo số liệu từ Cục Hải quan, trong tháng 3, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt 12.150 tấn, trị giá 45,4 triệu USD. So với cùng kỳ năm ngoái, con số này vẫn giảm 32% về lượng và giảm 44% về trị giá. 

Tính chung quý I, xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 26.860 tấn, trị giá 98,2 triệu USD, giảm tới 53% về lượng và giảm 61% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Sầu riêng cũng đã tụt xuống vị trí thứ ba trong nhóm các loại trái cây xuất khẩu chủ lực, sau chuối và thanh long.

Giá xuất khẩu bình quân sầu riêng trong quý I đạt 3.655 USD/tấn, giảm 18% so với cùng kỳ năm trước.

Nguyên nhân chủ yếu của sự sụt giảm này là do xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất của Việt Nam, đã giảm mạnh tới 78,3% trong quý đầu năm, chỉ còn 49,5 triệu USD. 

Tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sụt giảm mạnh từ khoảng 90% của quý I năm ngoái xuống chỉ còn 50,5%.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc giảm mạnh do các vấn đề liên quan đến xét nghiệm chất cadmium và chất vàng O.

"Phía Trung Quốc phát hiện những lô hàng sầu riêng của Việt Nam có dư lượng chất cấm nên họ trả về. Ngoài ra đây cũng chưa phải là thời điểm chín rộ của cây sầu riêng", ông Nguyên nói.

Giá sầu riêng trong nước hiện đang lao dốc. Tính đến ngày 21/5, giá sầu riêng Ri6 xô khoảng 30.000 đồng/kg, giảm một nửa so với hồi đầu năm. Hay gái sầu Thái đẹp cũng ghi nhận mức giảm tương tự, chỉ ở mức khoảng 80.000 đồng/kg

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), không chỉ Việt Nam mà cả Thái Lan cũng ghi nhận mức giảm mạnh trong xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc do bị ảnh hưởng từ các biện pháp kiểm tra chất lượng nghiêm ngặt được phía Trung Quốc áp dụng. Đầu năm 2025, sau khi Trung Quốc từ chối nhập 64 tấn sầu riêng Thái Lan do phát hiện chất vàng O.

Ông Nguyên cho rằng người dân và doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ xem thị trường xuất khẩu đang cấm cái gì để làm cho đúng và đây là nguyên tắc chung áp dụng cho mọi sản phẩm rau quả, không chỉ sầu riêng. Ngoài ra, các đối tượng tham gia thị trường cần siết chặt hơn nữa việc kiểm soát chất cấm ngay tại vườn. 

“Kinh nghiệm tại Thái Lan cho thấy họ kiểm soát chất cấm ngay tại vùng trồng. Theo đó, họ lập những phòng xét nghiệm với đầy đủ thiết bị để kiểm tra nhanh các mẫu. Nếu phát hiện chất cấm, các chuyên gia sẽ hướng dẫn người trồng cụ thể để khắc phục”, ông Nguyên cho biết. 

Theo Cục Xuất nhập khẩu, nhằm đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc từ tháng 4, Thái Lan đã đưa ra quy định mới cho ngành trái cây, đặt tất cả các mức dư lượng chất cấm về 0. Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan đã ban hành bộ tiêu chí “4 không”: không sầu riêng non, không sâu, không giả, không phẩm màu và chất cấm. Các nhà máy đóng gói của Thái Lan cũng đồng loạt được kiểm tra và khử trùng, đặc biệt rà soát kỹ chất vàng O. 

Mọi cơ sở vi phạm đều bị rút giấy phép ngay. Ngoài ra, gần 300 phòng kiểm định địa phương trực tiếp xuống tận vườn để xác nhận chất lượng trước khi chủ vườn được phép bán sầu riêng cho thương lái. Sau đó, hàng hóa còn phải trải qua lần kiểm định thứ hai tại phòng xét nghiệm đạt chuẩn Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) trước khi đóng gói.

Trong khi đó, tại Việt Nam, chỉ có vài trung tâm kiểm định là đủ năng lực xét nghiệm tập trung ở các thành phố lớn, ở các vùng nguyên liệu không có trung tâm nào kiểm định được, theo Báo Chính phủ. Sự sụt giảm của xuất khẩu sầu riêng không chỉ là chuyện chất lượng mà còn phản ánh rõ nét hệ lụy của một quá trình phát triển thiếu bền vững.

Ngày 20/5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu thông tin báo chí nêu về đối với thông tin phản ánh của báo chí về "Sầu riêng vẫn loay hoay giải quyết chất vàng O”.

Đến lúc đẩy mạnh tiêu thụ ở thị trường nội địa

Có thể thấy, ngành sầu riêng đang phụ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc, có thời điểm lên tới 90%. Do đó, bất kỳ biến cố hoặc thay đổi quy định nào tại thị trường Trung Quốc cũng gây ảnh hưởng lớn đến loại trái cây đắt đỏ này. Lúc này, vai trò của việc đa dạng hoá thị trường trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Ông Nguyên cho biết trên thực tế, Thái Lan cũng đã nhìn ra điều này và họ đang thúc đẩy sang các thị trường khác để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Bên cạnh đó, điều quan trọng hơn cả là họ đang tập trung vào thị trường nội địa - vốn bị bỏ qua bấy lâu nay.

“Thái Lan đang đẩy mạnh chế biến sâu sầu riêng. Bên cạnh đó, do đặc điểm của quả sầu riêng là quả to, giá cao nên người dân Thái Lan đã cắt ra và chia nhỏ thành từng múi, sau đó, đóng gói hút chân không. Với cách làm này, sầu riêng có thể tiếp cận được với nhiều người hơn bởi khi chia nhỏ, giá sầu riêng cũng giảm xuống và khách hàng cũng không “ăn cố” khi mua cả quả lớn”, ông cho biết. 

Ngoài ra, theo ông Nguyên, đây cũng được xem là hình thức quảng bá quả sầu riêng không chỉ trong nước mà còn nước ngoài. 

“Thái Lan là quốc gia có nhiều khách du lịch. Việc bán hàng chia theo múi nhỏ được xem là hình thức quảng bá hữu hiệu cho sầu riêng của nước này. Du khách các nới có thể thử sau đó, khi về nước, họ sẽ nhớ đến hương vị và tìm mua sầu riêng tại nước họ”, ông nói. 

Đại diện của Hiệp hội Rau quả cho rằng Việt Nam cũng có thể học hỏi kinh nghiệm này từ Thái Lan nhằm thúc đẩy tiêu thụ sầu riêng ở thị trường nội địa. Năm ngoái tỷ trọng tiêu thụ ở nội địa chỉ khoảng 30 - 40%. Năm nay ông kỳ vọng tỷ trọng này có thể nâng lên khoảng 50 - 60% vì giá rẻ. 

Tuy nhiên, ông cho biết điểm hạn chế ở thị trường Việt Nam là khâu trung gian từ vựa đến tay người tiêu dùng còn cồng kềnh, khiến giá bị đội lên nhiều. Có thời điểm, giá sầu riêng bán đến tay người tiêu dùng cao gấp 2 - 3 lần so với giá tại vựa.

“Để giải quyết vấn đề này, các vựa có thể tận dụng kênh thương mại điện tử. Ngoài ra, nếu các hệ thống siêu thị lớn làm việc trực tiếp với nhà vườn thay vì qua thương lái thì giá cũng sẽ rẻ hơn nhiều”, ông Nguyên cho biết.