Thanh toán di động bùng nổ ở Ấn Độ, đến những người ăn xin cũng dùng mã QR

Một người ăn xin ở bang Bihar, Ấn Độ di chuyển trên một bến tàu, cầm theo một thùng kim loại để tiền và một chiếc máy tính bảng có hiển thị mã QR.

Raju Prasad bắt đầu nhận quyên góp qua ứng dụng thanh toán di động một vài tháng trước. Số tiền ông kiếm được mỗi ngày tăng lên gần gấp đôi ở mốc 300 rupee (xấp xỉ 4 USD). Con số này cao gấp đôi thu nhập hàng ngày của một nông dân ở Bihar, bang nghèo nhất Ấn Độ.

“Mọi người từng đuổi tôi đi và nói rằng không có tiền mặt”, ông Prasad nói. “Giờ thì họ quét mã QR và cho đi số tiền nhỏ mình muốn”.

Câu chuyện về người ăn xin nói trên là một minh chứng cho thấy tài chính số đang len lỏi sâu vào trong nền kinh tế Ấn Độ, đặc biệt là đối với mảng thanh toán qua di động.

Người Ấn Độ đã bắt đầu tìm đến các dịch vụ tài chính số trong thời gian trở lại đây. Xu hướng này một phần đến từ việc thu nhập tăng, kết nối internet tốt hơn và các thiết bị công nghệ giá thành rẻ hơn.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cũng đưa chuyển đối số thành vấn đề trọng tâm trong chính sách chính phủ.

Được giới thiệu vào năm 2015, “Digital India” hướng mới mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh hơn và mức độ bao phủ lớn hơn bằng cách thúc đẩy chuyển đổi các dịch vụ ngân hàng và chính phủ lên kênh trực tuyến. Đồng thời, “Digital India” muốn đưa nhóm dân số thu nhập thấp và ở vùng sâu vùng xa vào nền kinh tế chính thống thông qua đầu tư vào công nghệ.

Thế nhưng đại dịch mới chính xác là chất xúc tác lớn nhất đối với xu hướng này. Các lệnh phong toả khiến hàng triệu người phải mua thực phẩm tươi sống và thuốc thang thông qua các ứng dụng di động. ATM hết tiền mặt trong khi đó nhiều người cũng lo lắng rằng họ có thể mắc COVID-19 vì tiền mặt.

Cho tới thời điểm quý II/2020, thanh toán di động đã vượt qua rút tiền mặt ATM để chiếm 30% giao dịch tiêu dùng cá nhân của người Ấn Độ, theo S&P Global Market Intelligence. Trong năm 2021, thanh toán di động cũng tăng hơn gấp 2 lần so với một năm trước đó, lên mốc gần 1 nghìn tỷ USD.

“Điểm sáng duy nhất của đại dịch là mọi người bắt đầu sử dụng thanh toán số”, Karthik Raghupathy, giám đốc chiến lược và quan hệ đầu tư tại PhonePe (dịch vụ thanh toán của Flipkart), nhận định. Khi COVID-19 ập đến Ấn Độ, lượng người dùng đăng ký của PhonePe tăng 50%.

PhonePe hiện đang có gần 165 triệu người dùng hoạt động hàng tháng và chiếm 48% lưu lượng thanh toán di động của người Ấn Độ xét theo giá trị, theo S&P Global. Thị phần của Google và Paytm lần lượg là 40% và 9%.

Năm ngoái, Ấn Độ có 48,6 tỷ giao dịch thanh toán số, cao hơn 2 lần so với những gì quốc gia đứng thứ 2 là Trung Quốc đạt được, theo một thống kê của ACI Worldwide. Lưu lượng thanh toán ở Ấn Độ được dự đoán sẽ tăng lên 200 tỷ giao dịch vào năm 2026.

Dù vậy, với việc một người Ấn Độ thường chỉ thanh toán số khoảng 80 USD mỗi năm (thấp hơn nhiều so với con số 2.300 USD ở Trung Quốc và gần 8.000 USD ở Mỹ) và chính phủ chặn trần thu phí giao dịch, điểm hấp dẫn của Ấn Độ với các công ty thanh toán số sẽ là thị phần thay vì lợi nhuận trong ngắn hạn.

Theo các nhà phân tích, các công ty cung cấp dịch vụ thanh toán số ở Ấn Độ lúc này nhiều khả năng vẫn đang lỗ.

Ở các quốc gia như Trung Quốc hoặc Mỹ, việc phát triển công nghệ lõi để hỗ trợ thanh toán di động thường do các công ty tư nhân phát triển. Ở Ấn Độ, nhiệm vụ này được giao cho National Payments Corporation of India (NPCI), một tổ chức phi lợi nhuận có chức năng kiểm soát hoạt động thanh toán bán lẻ. Tổ chức này có sức mệnh “đảm bảo cơ chế thanh toán chi phí thấp để toàn thể nhân dân đều được hưởng lợi và thúc đẩy độ phủ dịch vụ tài chính”.

Chính phủ Ấn Độ nhìn nhận hệ thống thanh toán số sẽ mang đến những tác động tốt đẹp cho xã hội giống như hệ thống điện lưới, Dilip Asbe, giám đốc điều hành NPCI, nói.

“Sự hiệu quả của hệ thống thanh toán là vấn đề lõi của nền kinh tế vì nó tăng tính minh bạch, đảm bảo hoạt động thu thuế và luân chuyển tiền trong nền kinh tế chính thống”, ông chia sẻ thêm.

NPCI ra mắt Unified Payments Interface vào năm 2016. Các công ty sau đó được mời phát triển ứng dụng, còn gọi là UPI, trên nền tảng này.

Ấn Độ yêu cầu các UPI phải có 3 “nguyên liệu” để hoạt động: giấy tờ tuỳ thân, tài khoản ngân hàng và smartphone. Chính phủ Ấn Độ hiện đang thúc đẩy người dân sử dụng giấy tờ tuỳ thân gắn với sinh trắc học và mỗi gia đình có ít nhất 1 tài khoản ngân hàng.

Vào thời điểm năm 2017, khoảng 80% dân số trưởng thành tại Ấn Độ có tài khoản ngân hàng. Trước đó 6 năm, con số này dừng lại ở 35%, dẫn số liệu mới nhất của ngân hàng nhà nước. Trong khi đó, số lượng người dùng smartphone tăng lên 750 triệu người, theo một báo cáo hồi tháng 2 của Deloitte.

Các nền tảng UPI cũng có tính tương tác cao với nhau. Các giao dịch được thực hiện bằng cách quét mã QR gắn với một cá nhân hoặc một công ty nào đó. Người dùng cũng có thể thực hiện giao dịch thông qua số điện thoại hoặc địa chỉ ảo. Tất cả các ứng dụng trên UPI đều có thể sử dụng mã QR. Điều này trái ngược với những gì xảy ra ở Mỹ. Ví dụ, một người mua sắm ở Walmart sẽ không thể quét mã QR sử dụng ứng dụng Venmo của PayPal.

Dưới tác động của đại dịch, người dùng UPI tăng 85% lên 250 triệu trong 2 năm qua. Hiện tại, nền tảng này có sự tham gia của hơn 300 ngân hàng và khoảng 25 ứng dụng thanh toán.

Tính tương tác cao của UPI thúc đẩy thanh toán di động. Tuy nhiên, điều này cũng khiến người dùng dễ dàng chuyển qua lại giữa các ứng dụng, đồng nghĩa với việc các công ty sẽ phải thường xuyên triển khai các hình thức khuyến mại, khuyến khích để giữ chân người dùng. Bên cạnh đó, các công ty cũng phải đầu tư mạnh vào hoạt động marketing, hướng dẫn người dùng và nhà bán hàng về cách sử dụng thanh toán di động.

“Đó là câu chuyện con gà và quả trứng”, Madhur Deor, giám đốc tài chính Paytm, nói: Nếu không có nhiều nhà bán hàng đăng ký, khách hàng không có nhiều lý do để làm điều này.

Gần 90% dung lượng thị trường bán lẻ trị giá 900 tỷ USD/năm của Ấn Độ là các cửa hàng nhỏ, do gia đình quản lý. Họ hiếm khi chấp nhận thẻ tín dụng vì phí cao (3% đến 4%). Chính phủ Ấn Độ cấm thu phí đối với các giao dịch thanh toán sử dụng UPI vào năm 2020 khiến nhiều nhà bán hàng nhỏ cũng như khách hàng.

Dù vậy, lệnh cấm này là thách thức với mục tiêu lợi nhuận của các công ty thanh toán. Hồi tháng 1, một nhóm công ty kêu gọi chính phủ huỷ bỏ quy định này.

Các nhà phân tích ước tính rằng các công ty thanh toán di động Ấn Độ phải cần vài năm nữa trước khi có lãi.

Trong dài hạn, các công ty thanh toán số sẽ tìm kiếm cơ hội thông qua việc bán dịch vụ tài chính và các sản phẩm khác, Sampath Sharma Nariyanuri, nhà phân tích của S&P Global Market, nói.

PhonePe đang quảng cáo sản phẩm bảo hiểm trên TV. Google Pay mới đây cho phép các nhà bán hàng mở cửa hàng trực tuyến ngay trên ứng dụng của mình. Trong khi đó, Paytm cũng đang xin cấp phép để bán bảo hiểm.