[Infographic] Giá ly cà phê bạn đang nhâm nhi từ đâu mà có?

Khối công việc đồ sồ và thách thức

Để có một ly cà phê buổi sáng, đương nhiên người pha chế cần hạt cà phê. Tuy nhiên, khi đi sâu nghiên cứu nhiều loại chi phí, chúng ta có thể nhận thấy quy mô khổng lồ của chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu trị giá hơn 200 tỷ USD.

Từ trồng, xuất khẩu và rang xay đến các vật liệu như bao bì, cốc và thậm chí là ống hút, có rất nhiều chi phí "ngầm" ảnh hưởng đến giá của từng ly cà phê được tiêu thụ mỗi phút.

Đo lường và tính toán hàng loạt chi phí liên quan đến một ngành công nghiệp toàn cầu như cà phê là một thử thách phức tạp, Visual Capitalist thừa nhận. Không chỉ giá cà phê toàn cầu liên tục biến động mà từng quốc gia lại còn có nhiều điểm khác biệt về sản lượng, chi phí tương đối và giá thành cuối cùng của sản phẩm.

Đó là lý do tại sao giá một ly cà phê 480 ml ở Mỹ lại không tương đương ở Anh, Nhật Bản hay Việt Nam. Thậm chí, tại mỗi nước, khả năng tiếp cận của một doanh nghiệp với nguồn cà phê bán buôn cũng đã rất khác nhau, do đó giá thành ly cà phê lại càng không đồng nhất.

Để khắc phục vấn đề, Visual Capitalist chỉ sử dụng số liệu từ Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA). Theo đó, giá một ly cà phê ước tính rơi vào khoảng 2,8 USD. Đương nhiên mỗi cửa hàng và mỗi nước sẽ có một mức giá khác nhau, song kết quả của Visual Capitalist cho chúng ta cơ sở để bắt đầu tính toán các chi phí con trong tổng chi phí.

Từ trồng đến xuất khẩu cà phê

Để sản xuất ra cà phê, bạn cần phải có những điều kiện thích hợp để trồng nó.

Hai loại cà phê chính là arabica và robusta được trồng chủ yếu tại các nước cận xích đạo. Cây cà phê có nguồn gốc từ Ethiopia, được trồng đầu tiên tại Yemen vào những năm 1600 và sau đó phổ biến ra khắp thế giới theo phong trào thực dân châu Âu.

Ngày nay, Brazil là nước sản xuất và xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Ngoài Brazil, Việt Nam là nước duy nhất chiếm tỷ lệ hai con số trong sản lượng cà phê toàn cầu.

Giá cà phê liên tục biến động qua các năm, người trồng cà phê có thể kiếm được từ gần 0,5 USD/pound hồi năm 2001 đến hơn 2,1 USD/pound vào năm 2011.

Song, người trồng cà phê không phải là đối tượng hưởng lợi nhiều nhất. Tổ chức Fairtrade ước tính 125 triệu người trên toàn thế giới đang phụ thuộc vào cà phê để kiếm sống, nhưng rất nhiều người không thể trụ vững nhờ mặt hàng này.

Thay vào đó, các công ty xuất khẩu cà phê lại có biên lợi nhuận lớn nhất. Năm 2018, giá cà phê trung bình theo chỉ số ICO Composite của Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) là 1,09 USD/pound, tức là người nông dân có thể nhận khoảng 1,09 USD cho một pound hạt cà phê. Trong khi đó, SCA cho biết các công ty xuất khẩu tính giá 3,24 USD cho cùng khối lượng.

Rang xay cà phê

Doanh nghiệp rang xay có thể bị các nhà xuất khẩu tính 3,24 USD/pound hạt cà phê tươi, song con số này chưa phải chi phí cuối cùng mà họ phải trả.

Đầu tiên, công ty rang xay phải nhập hạt cà phê, mất thêm phí vận chuyển và nhập khẩu khoảng 0,31 USD/pound.

Khi quá trình rang xay thực sự bắt đầu, họ phải trả chi phí lao động và chứng nhận cùng các tổn thất khó tránh khỏi khác một khoản 1,86 USD/pound trước khi tính chi phí kinh doanh chung. Cuối cùng, các công ty rang xay phải trả tổng chi phí là 8,73 USD/pound cà phê.

Khi tính đến biên lợi nhuận, các công ty rang xay báo giá bán khoảng 9,4 USD/pound. Sau thuế, các hãng rang xay có lợi nhuận ròng khoảng 0,44 USD/pound, tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu đạt 7,1%.

Bán lẻ cà phê

Đối với người tiêu dùng mua cà phê rang chất lượng trực tiếp từ nhà phân phối, một túi cà phê rang nguyên hạt 1 pound có giá khoảng 14,99 USD. Tuy nhiên, các hãng bán lẻ có thể tiếp cận nguồn cung cà phê gần với giá bán buôn hơn và do đó, họ có thể tính thêm phí của mình vào giá cà phê.

1 pound hạt cà phê có thể pha khoảng 15 ly cà phê loại 480 ml. Với giá khoảng 2,8 USD/ly, cửa hàng có thể thu về 42 USD từ 1 pound cà phê rang. Con số này có vẻ không tồi cho đến khi bạn bắt đầu tính các chi phí khác.

Chi phí nguyên liệu sẽ bao gồm cà phê, ly và nắp (thường được tính phí riêng), ống hút và thậm chí phụ gia (như sữa, đường,...). Sau khi tính gộp các chi phí, nhà bán lẻ phải chi khoảng 13 USD/pound cà phê và còn khoảng 29 USD/pound.

Tuy nhiên, vận hành một cửa hàng bán lẻ khá đắt đỏ. Tính thêm các chi phí vận hành như nhân công, thuê mặt bằng và quản lí, tổng chí phí nhanh chóng tăng lên 35,47 USD/pound.

Trên thực tế, khi tính đến chi phí bổ sung cho lãi vay và thuế, số liệu của SCA cho thấy các nhà bán lẻ đạt được lợi nhuận ròng khoảng 2,9 USD/pound, tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu khoảng 6,9% (thấp hơn một chút so với của các công ty rang xay).

Ngành công nghiệp toàn cầu

Sản xuất cà phê là một ngành công nghiệp lớn vì mức tiêu thụ cà phê trên toàn thế giới rất khủng. Trung bình, cứ mỗi phút thế giới tiêu thụ khoảng 2,3 triệu ly cà phê. Theo tổng doanh số bán ra, cà phê là thức uống được tiêu thụ nhiều thứ 4 toàn cầu.

Thị trường bán lẻ cà phê đang do các công ty như Nestlé và Jacobs Douwe Egberts thống trị. Doanh thu bán lẻ cà phê toàn cầu năm 2017 đạt 83 tỷ USD và mức chi tiêu bình quân hàng năm là 11 USD/người.

Một số quốc gia tiêu thụ nhiều cà phê hơn phần còn lại. Mỹ và Brazil dẫn đầu về khối lượng tiêu thụ cà phê, tuy nhiên mức tiêu thụ bình quân đầu người tại các nước châu Âu như Na Uy và Thụy Sĩ cao hơn nhiều.