Cuộc gọi định mệnh từ IBM khơi dậy tham vọng chip đã tụt hậu 20 năm của Nhật Bản

Theo Nikkei Asia, công ty khởi nghiệp Rapidus đang chuẩn bị sản xuất thử nghiệm những con chip tiên tiến nhất từ trước đến nay của Nhật Bản. Đây là một bước tiến quan trọng, đánh dấu tham vọng của Nhật Bản trong việc đưa ngành công nghiệp bán dẫn của mình trở lại vị thế hàng đầu thế giới.

Khởi đầu cho tham vọng này là một cuộc điện thoại bất ngờ vào mùa hè năm 2020. Tetsuro Higashi, khi đó là cựu Chủ tịch nhà sản xuất thiết bị chip Tokyo Electron, nhận được cuộc gọi từ John E. Kelly III, Giám đốc điều hành IBM. Ông Kelly chia sẻ về mong muốn sản xuất hàng loạt con chip 2 nanomet mới của IBM tại Nhật Bản, nhưng gặp khó khăn trong việc tìm kiếm đối tác phù hợp.

Đây là một cơ hội lớn cho Nhật Bản, mặc dù ngành công nghiệp chip của nước này đã bị tụt hậu so với các đối thủ như Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc trong nhiều năm. Vào thời điểm đó, những con chip tiên tiến nhất được sản xuất tại Nhật Bản chỉ là 40 nm, thua xa công nghệ 2 nm mà IBM đang hướng tới.

Tuy nhiên, với sự hợp tác cùng IBM, Rapidus đã nắm bắt cơ hội này để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn Nhật Bản. Hiện tại, chỉ có một số ít các "ông lớn" như TSMC, Samsung và Intel mới có khả năng sản xuất chip 2 nm, và tất cả đều đang chạy đua để đưa sản phẩm này ra thị trường trước cuối năm 2025.

Samsung là một trong những đối tác công nghệ 3 nm của IBM, nhưng Higashi cho biết công ty Mỹ có thể đang muốn giảm bớt sự phụ thuộc vào bất kỳ nhà cung cấp nào. Ông nhận xét: “Thị trường Hàn Quốc rất cạnh tranh. Các công ty cạnh tranh với nhau ngay cả khi đang bắt tay nhau. IBM muốn đa dạng hóa công nghệ của mình, đặc biệt là con chip 2 nm được xem như viên ngọc quý."

Kazuhiro Sugiyama, Giám đốc tư vấn tại công ty nghiên cứu Omdia của Anh, cho biết Samsung có thể đã từ chối lời đề nghị từ IBM để tập trung phát triển công nghệ chip tiên tiến của riêng mình, giống như TSMC, vốn cũng đã chọn cách tiếp cận độc lập. 

Ông nói thêm rằng sự hợp tác của IBM với Intel về chip tiên tiến trong nước còn hạn chế hơn nhiều so với mối quan hệ đối tác với Rapidus. Điều này khiến công ty Mỹ không còn nhiều lựa chọn.

"Vì không thể dựa vào Hàn Quốc và Đài Loan, IBM đã chuyển hướng sang Nhật Bản, nơi có niềm tin mạnh mẽ vào chuỗi cung ứng vật liệu và công cụ chip của nước này," Sugiyama nói. Ông nói thêm kế hoạch của Higashi là hợp tác với các nhóm nghiên cứu quốc tế như Imec của Bỉ, có lẽ cũng khiến IBM yên tâm.

Khi được yêu cầu bình luận, IBM nói với Nikkei Asia rằng công ty "có lịch sử lâu dài hợp tác phát triển thành công với các nhà sản xuất chất bán dẫn Nhật Bản trong công nghệ logic và bộ nhớ tiên tiến, cũng như các nhà cung cấp thiết bị và vật liệu Nhật Bản", và quan hệ đối tác này cho phép cả Nhật Bản và Mỹ củng cố chuỗi cung ứng chip toàn cầu.

"IBM sẽ tiếp tục là người ủng hộ mạnh mẽ Samsung và mong muốn tiếp tục hợp tác", họ nói thêm. Đối với Nhật Bản, cuộc gọi của Kelly đến vào đúng thời điểm.

"Ngành công nghiệp chip tiên tiến của Nhật Bản đã bị bỏ lại phía sau gần 20 năm. Thị phần và trình độ kỹ thuật đã giảm sút," Higashi nói. "Cơ hội để khôi phục lại vị thế như thế này không hay xảy ra."

Tokyo đã cam kết tài trợ lên tới 920 tỷ yên (6 tỷ USD) cho Rapidus, chủ yếu dành cho nghiên cứu và phát triển. Con số này gần bằng với 1.200 tỷ yên mà chính phủ đã dành cho hai nhà máy của TSMC tại Nhật Bản.

Việc xây dựng nhà máy đầu tiên của Rapidus đang được tiến hành Hokkaido, với kế hoạch sản xuất hàng loạt vào năm 2027.

Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan về dự án này. Một nhà phân tích người Nhật thẳng thắn nhận định rằng cơ hội thành công là "rất mong manh". Một nhà lập pháp tiết lộ với Nikkei Asia rằng các công ty chip khác của Nhật Bản đã từ chối đề xuất sản xuất chip 2 nm của Higashi, do công nghệ quá phức tạp và chi phí đầu tư quá lớn.

Nhiều người chỉ trích Rapidus vì cho rằng khi họ bắt đầu sản xuất chip 2 nm vào năm 2027, công nghệ của họ sẽ đã lỗi thời so với các đối thủ toàn cầu.

Sugiyama của Omdia nhận định: "Nếu chậm chân hơn, bạn cần phải có lợi thế cạnh tranh vượt trội về giá hoặc công nghệ, nếu không sẽ rất khó để tồn tại." Ông cũng cho biết thêm rằng mặc dù tốc độ sản xuất có thể là điểm mạnh nhất của Rapidus, nhưng chiến lược cụ thể của họ vẫn chưa được công bố. "Còn quá sớm để đánh giá liệu công ty có thành công hay không."

Tuy nhiên, ông cũng phải thừa nhận rằng Rapidus rất đáng nể. "Họ đang làm điều này chỉ với khoảng 400 nhân viên, trong khi TSMC có hàng chục nghìn."

Về phần mình, Rapidus tin rằng chiến lược của họ sẽ giải quyết được những lo ngại này. Mặc dù đang tìm kiếm khách hàng Big Tech, nhưng ban đầu họ sẽ tập trung vào các công ty khởi nghiệp chip đang tìm kiếm giải pháp mới cho AI và những người gặp khó khăn khi đặt hàng từ TSMC, nhà sản xuất chip hợp đồng lớn nhất thế giới.

Esperanto Technologies, một công ty khởi nghiệp Mỹ chuyên thiết kế chip tiết kiệm năng lượng, là một ví dụ điển hình.

"Chúng tôi có những ý tưởng táo bạo để giảm mức tiêu thụ năng lượng của chip, và nó rất quan trọng đối với ngành. Chúng tôi làm việc chặt chẽ với TSMC, nhưng ngày nay việc này ngày càng khó khăn hơn," một đại diện của công ty chia sẻ với Nikkei Asia. Esperanto đã thông báo vào tháng 5 rằng họ đang hợp tác với Rapidus để thiết kế và sản xuất chip AI.

Vị đại diện này cho biết nhu cầu ngày càng tăng đối với chip AI đã tạo áp lực lên nhà sản xuất chip Đài Loan, khiến các công ty nhỏ như Esperanto buộc phải tìm kiếm giải pháp thay thế.

"Hầu hết các nhà sản xuất chip lớn không muốn thay đổi nhiều. Họ đã có những khách hàng lớn và không cần phải làm gì mới," ông nói. "Rapidus cởi mở hơn và sẵn sàng làm việc với chúng tôi ngay từ đầu."