Việt Nam trước cơ hội trở thành ‘công xưởng’ nhân lực bán dẫn toàn cầu

Nikkei Asia viết, trở lại thăm trường đại học cũ ở Việt Nam, Trần Thị Ngọc Gương không ngờ các sinh viên lại quan tâm đến ngành của cô - thiết kế chip - đến vậy. "Mọi người đặt rất nhiều câu hỏi, và câu nào cũng chi tiết," cô chia sẻ. "Tôi thực sự bất ngờ."

Một sinh viên tâm sự rằng anh vừa chuyển sang chuyên ngành thiết kế chip; một sinh viên khác hỏi cô về những vấn đề chuyên sâu trong thiết kế phần cứng - thứ mà Gương chưa từng gặp khi còn đi học.

Nhiều thứ đã thay đổi trong 5 năm kể từ khi Gương tốt nghiệp và hiện đang là kỹ sư thiết kế vật lý cao cấp tại Marvell, một công ty phát triển chip của Mỹ. Giờ đây, các sinh viên Việt Nam đang đổ xô vào lĩnh vực bán dẫn, và Chính phủ đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư và nhà thiết kế chip vào năm 2030.

"Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ làm việc trong một lĩnh vực 'hot' như vậy," Gương, 26 tuổi, nói tại văn phòng làm việc ở TP HCM. ’Sức nóng' này đến từ nhiều yếu tố. Một là nhu cầu ngày càng tăng đối với các kỹ sư chip trong bối cảnh bùng nổ trí tuệ nhân tạo. 

Những thay đổi trong chuỗi cung ứng do căng thẳng Mỹ-Trung cũng đang thúc đẩy nhu cầu về nhân tài địa phương. Trong khi đó, tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng ở các trung tâm sản xuất chip truyền thống như Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) và Mỹ khiến các công ty phải tìm kiếm kỹ sư ở những nơi xa hơn.

Alchip Technologies, nhà cung cấp dịch vụ thiết kế chip AI hàng đầu của Đài Loan, đang mở rộng đội ngũ R&D sang Việt Nam và dự kiến mở văn phòng đầu tiên tại đây trong năm nay. Theo CFO Daniel Wang, công ty có thể sẽ tăng số lượng nhân viên lên tới 100 kỹ sư trong vòng 2-3 năm tới.

"Sau khi đánh giá một số điểm đến ở châu Á để mở rộng đội ngũ R&D, chúng tôi nhận ra rằng việc thu hút nhân tài ở các nền kinh tế công nghệ phát triển như Nhật Bản có thể là một thách thức đối với một công ty có quy mô như Alchip, mặc dù chúng tôi cũng đang mở rộng ở đó," Chủ tịch kiêm CEO Johnny Shen cho biết.

"Nguồn nhân lực kỹ thuật đầy triển vọng và tinh thần làm việc chăm chỉ của các kỹ sư khiến Việt Nam trở thành một lựa chọn rất hấp dẫn đối với chúng tôi. Chúng tôi rất ấn tượng bởi sự tận tâm và cam kết của các kỹ sư Việt Nam, những người luôn sẵn sàng học hỏi và đóng góp."

GUC và Faraday Technology, hai nhà cung cấp dịch vụ thiết kế chip liên kết với TSMC và UMC, cũng đang tìm kiếm các kỹ sư trẻ tại Việt Nam.

Tương tự, các công ty Hàn Quốc cũng đang hướng đến Việt Nam, một phần để bù đắp tình trạng chảy máu chất xám tại chính quê nhà họ.

"Ngày nay, những người tài ở Hàn Quốc rất dễ dàng sang Mỹ sau khi hoàn thành việc học. Nhiều người trong số họ gia nhập Nvidia với mức lương 6 con số hoặc thậm chí hàng triệu USD," Giám đốc điều hành MetisX, Jin Kim, phát biểu trong một cuộc họp gần đây giữa các nhà lãnh đạo doanh nghiệp. "Chúng ta cần đưa ra chính sách ưu đãi cạnh tranh, nhưng một công ty đơn lẻ không thể tự mình làm điều đó."

Ngoài các khoản trợ cấp cho R&D, các giám đốc điều hành tại cuộc họp cũng kêu gọi xây dựng một hệ thống giáo dục nhằm đào tạo nhân viên nước ngoài và nới lỏng các quy định về visa để thu hút họ. Quốc gia được nhắc đến nhiều nhất trong cuộc thảo luận: Việt Nam.

Công ty BOS Semiconductors của Hàn Quốc đã đặt chân đến TP HCM vào năm 2022 để thành lập một nhóm hỗ trợ. Chất lượng kỹ thuật của Việt Nam đã thuyết phục họ đầu tư nhiều hơn tại đây.

"Họ nhận ra đây có thể trở thành một trung tâm R&D chính," Giám đốc quốc gia Lim Hyung Jun chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn. "Điều đó thực sự nằm ngoài dự đoán."

BOS thiết kế chip AI, bao gồm cả chip cho xe tự lái, cho các khách hàng trong ngành ô tô như Hyundai. Ông Lim cho biết việc đạt được một mục tiêu, đó là có một hệ thống trên chip (SoC) được thiết kế tại Việt Nam, sẽ chứng minh khả năng sáng tạo của các kỹ sư trong nước. "Nó có thể định hình xu hướng thị trường," ông nói.

Văn phòng tại TP HCM có khoảng 50 nhân viên, bao gồm cả giám đốc thiết kế Nguyễn Hùng Quân. Anh cho biết các đồng nghiệp của mình "rất hào hứng" khi làm việc với các vấn đề như truyền dữ liệu tốc độ cao, điều này đang giúp họ học hỏi thêm nhiều kỹ năng. "Ở Việt Nam, chúng tôi đang ở giai đoạn R&D," Quân chia sẻ. "Sản xuất thực sự khó khăn và tốn kém, nhưng điều này sẽ đưa chúng tôi tiến gần hơn đến mục tiêu đó."

Một công ty Hàn Quốc khác là ADTechnology cũng đang điều hành hai trung tâm nghiên cứu tại TP HCM.

Sự sẵn có của nguồn nhân lực công nghệ trong thời điểm khan hiếm có thể giúp Việt Nam đạt được một trong những ước mơ từ lâu: nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ.

Ví dụ, Marvell mô tả Việt Nam có một "vị trí chiến lược để phát triển nhân tài kỹ thuật.” Chuyên gia kỳ cựu trong ngành, Lê Quang Đạm - Tổng giám đốc Marvell Việt Nam kể chỉ từ vài chục kỹ sư trong những năm đầu, đội ngũ của ông hiện đã có hơn 400 người, tăng từ 300 người vào năm ngoái.

"Việt Nam sẽ trở thành trung tâm thiết kế chip lớn thứ ba của Marvell, chỉ sau trụ sở chính tại Mỹ và Ấn Độ," ông Đạm nói. Marvell có kế hoạch tăng số lượng nhân viên tại Việt Nam lên khoảng 500 vào năm 2026. Kế hoạch tuyển dụng này không chỉ dành cho văn phòng ở TP HCM mà còn cho một địa điểm mới tại Đà Nẵng.

"Tôi đã rất phấn khởi khi CEO của Marvell đề nghị tôi mở văn phòng đầu tiên tại Việt Nam. 11 năm sau, tôi vô cùng tự hào về Marvell, về đội ngũ và những gì chúng tôi đã đạt được," ông Đạm chia sẻ, đồng thời cho biết thêm rằng đội ngũ Việt Nam "có đủ năng lực để thực hiện R&D trên những công nghệ chip tiên tiến nhất."

Khác với các lĩnh vực công nghệ thấp hoặc thâm dụng lao động, hoạt động của Marvell tại Việt Nam đòi hỏi năng lực kỹ thuật cao. Công ty tập trung chủ yếu vào kết nối quang trung tâm dữ liệu tốc độ cao, lưu trữ, và công nghệ bán dẫn analog và tín hiệu hỗn hợp - tất cả đều quan trọng để mở rộng cơ sở hạ tầng AI.

Phần lớn các thành viên trong nhóm của ông Đạm còn rất trẻ - ở độ tuổi 20 hoặc 30 - và hơn 20% là nữ. "Tôi vẫn đang cố gắng tăng tỷ lệ này để tuyển dụng thêm nhiều nữ kỹ sư tài năng."

Synopsys, nhà sản xuất công cụ thiết kế chip hàng đầu thế giới có trụ sở tại Mỹ, là một trong những công ty tích cực nhất trong việc đầu tư vào Việt Nam, với hơn 500 nhân viên làm việc tại nhiều trung tâm thiết kế trên khắp cả nước.

"Sự quan tâm lớn của sinh viên và lực lượng lao động Việt Nam đối với việc được đào tạo về kỹ thuật bán dẫn, cùng với các chương trình và nguồn tài trợ của Chính phủ, đang giúp Việt Nam trở thành một trung tâm tài năng bán dẫn," ông Robert Li, Phó Chủ tịch kinh doanh của Synopsys khu vực Đài Loan và Đông Nam Á, chia sẻ. Theo ông Li, đội ngũ Việt Nam của Synopsys đang giải quyết những thách thức quan trọng nhất của khách hàng.

Ông Brian Chen, đối tác tại KPMG Đài Loan và KPMG Việt Nam, chỉ ra rằng nhu cầu về kỹ sư trình độ cao ở Việt Nam đang vượt xa nguồn cung. Nguyên nhân chính là cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung khiến nhiều công ty chuyển hoạt động sang Đông Nam Á.

Ông Chen, người đã sống ở Việt Nam nhiều năm, chia sẻ: "Chúng tôi thấy trong thời gian COVID-19, nhiều kỹ sư Việt Nam đã trở về nước từ các nước Đông Nam Á khác như Singapore. Tuy nhiên, nguồn nhân lực vẫn còn nhiều đất để phát triển, khi nhiều công ty công nghệ đang mở rộng hoạt động tại Việt Nam.” Trong lĩnh vực thiết kế chip, ông Chen cho biết: "Mỗi công ty đang tuyển ít nhất 300 đến 500 người cho văn phòng tại Việt Nam."

So với Đài Loan hay Hàn Quốc, năng suất và mức lương của kỹ sư Việt Nam hấp dẫn các công ty. Đồng thời, chính phủ Việt Nam đang tích cực thúc đẩy phát triển ngành công nghệ, giúp mở rộng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Theo trang web Salary Explorer, mức lương trung bình của kỹ sư Việt Nam là 665 USD/tháng, thấp hơn nhiều so với Singapore (5.627 USD), Đài Loan (3.782 USD), Hàn Quốc (2.826 USD) và Malaysia (1.313 USD).

Ông Đạm cũng đồng tình rằng động lực chính là xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu do ảnh hưởng của COVID và căng thẳng Mỹ-Trung, dẫn đến "nhiều khoản đầu tư chuyển từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan sang Việt Nam". Việt Nam còn có lợi thế về ổn định chính trị và chi phí cạnh tranh.